Çevik öğrenme

Çevik öğrenme, eğitim ve öğrenme süreçlerine esnek, uyarlanabilir ve geri bildirime dayalı bir yaklaşım getiren bir konsepttir. Agile yazılım geliştirme metodolojisinden ilham alınarak özellikle scrum yönteminin uyarlanmasını baz alan bu öğrenme yöntemi, bireylerin ya da ekiplerin öğrenme süreçlerini daha esnek, dinamik ve kişisel ihtiyaçlara uygun hale getirmeyi hedefler. Çevik öğrenme, yinelemeli ve adım adım ilerleyerek, öğrenme ve uygulama aşamaları arasında dönüşümlü bir süreç izler. Amacı, öğrenme sürecini bireyin hızına ve öğrenme stiline uygun hale getirerek, daha etkili ve verimli öğrenme sağlamaktır.

Çevik Öğrenme Döngüsü

Arka plan

Scrum, özellikle yazılım geliştirme alanında kullanılan, ancak daha geniş bir çerçevede proje ve ürün yönetimi için geliştirilmiş bir çevik metodolojidir. Karmaşık projelerde tüm gereksinimlerin baştan oluşturulmasının zor olması nedeniyle ortaya çıkan bu yaklaşım, projelerin daha küçük ve yönetilebilir parçalara bölünmesiyle işlerin yinelemeli ve esnek bir şekilde ilerlemesini sağlar. Scrum yönteminde projeler, belirli zaman dilimlerine yayılan sprintler halinde yürütülür. Oluşturulan bu sprintler boyunca ekipler, kısa günlük toplantılarla ilerlemeyi gözden geçirir ve sprintin sonunda elde edilen sonuçlar değerlendirilir. Bu yinelemeli süreç, öğrenme süreçlerine uyarlanarak öğrencilerin ya da çalışanların gelişimini daha esnek ve kontrollü bir hale getirir.

Şirketlerde

Gereksinimler

Scrum çerçevesi, şirketlerin dinamik, işyeriyle entegre yetkinlik geliştirme ihtiyaçlarına ve çalışanların kendilerini daha fazla eğitmeleri ve yeni beceriler kazanmaları gereken sıklık ve yoğunluğa iyi bir şekilde uyarlanabilir. Özellikle hızla yeni beceriler kazanılması, çözülmesi karmaşık olan problemlerin çözülmesi ve mevcut yetkinliklerini geliştirmesi gereken durumlarda, çevik öğrenme yaklaşımı oldukça etkili olur. İç ve dış uzmanlaşmadaki karmaşıklık ve dinamiklerin artmasıyla birlikte eğitim ve yetkinlik geliştirme ihtiyacı bu doğrultuda artar. Yetkinlik geliştirme açısından, organizasyonların klasik nitelik kazandırma biçimleri (örneğin seminerler, sürekli eğitim kursları) tarafından iyi karşılanmayan somut ihtiyaçları vardır, bunlar:

• "Çalışanların işlerini en verimli ve en etkili şekilde yapabilmeleri için gerekli yetkinlikleri kazanma süresinin kısaltılması";
• "Gelişen problem karşısında gerçek dünyaya hızla yanıt vererek öğrenme bağlamının hızla değiştirilmesi";
• "Bir organizasyon içinde bilgi paylaşımının kolaylaştırılması";
• "Gerçek dünyada etkisi olmayan bir hata ortamı sağlayarak, ölçülü risk almayı teşvik etmek ve bu sayede gerçek dünyada yüksek düzeyde cilalı performansa odaklanmayı desteklemek."

Bilgi ve içerik yönetiminin, iş birliği teknolojileriyle entegrasyonuna ve geleceğin üretim iş gücünü eğitmek ve inşa etmek için yeni bir (çevrimiçi) üretim eğitim metodolojisi geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Bu tür öğrenme ortamları ve öğrenme süreçleri şu gereksinimlere sahiptir:

• Yüksek ölçeklenebilirlik, birkaç saatten yüzlerce saate kadar nitelik kazandırma önlemlerini mümkün kılmak için;
• İçerik uyarlanabilirliği, yeni öğrenilen konuları olabildiğince hızlı bir şekilde dahil edebilmek için;
• Mevcut organizasyon yapıları ve yazılım altyapısına sahip olmak, minimum çaba ile başarılı bir şekilde başlamak için.

Ancak, yukarıda sıralanan bu gereksinimlere şu ana kadar uygun ve sürekli eğitim formatları neredeyse yoktur. Bu duruma yanıt olarak, çevik öğrenme yaklaşımı, yukarıda bahsedilen bu üç ihtiyaca esneklik sağlayarak etkili bir çözüm sunar. Scrum'a ve hedeflere etkin bir şekilde ulaşmak için belirlenmiş psikolojik bulgulara uygun olarak, çevik öğrenme, genel öğrenme sürecini daha yönetilebilir ve odaklanmış aşamalara ayırarak öğrenme süreçlerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine olanak tanır. Bu yaklaşım, geniş kapsamlı ve karmaşık öğrenme hedeflerini daha küçük, sindirilebilir adımlara bölerek, her bir aşamanın bireysel olarak üzerinde durulmasını ve güçlendirilmesini sağlar. Ayrıca öğrenen bireyler hem kendi hızlarına göre iletebilir hem de her aşamayı başarıyla tamamladıklarında geri bildirim alarak bir sonraki adıma daha iyi hazırlanabilirler. Burada da Scrum'un üç temel ilkesi olan şeffaflık, doğrulama ve adaptasyon geçerlidir.

Temel unsurlar

Şirketlerde çevik öğrenmenin temel unsurları şunlardır:

• Benzer gelişim hedefleri olan ve farklı deneyimlere sahip bireylerden oluşan ekipler,
• Öğrenme sürecini desteklemek ve kontrol etmek için iç veya dış koçlar,
• Bir sponsor ("Scrum'da ürün sahibi") tarafından temsil edilen şirket paydaşları (yönetim, insan kaynakları departmanı),
• Ekipte, her bir üyenin bireysel öğrenme hedeflerine yönelik ayrılan öğrenme hedefleri,
• Gerçek iş ortamından alınan görevler üzerinde çalışma,
• Alt hedeflere/milestone’lara ulaşmak için sprintler. Bu süreç koçlar tarafından yakından yönlendirilecektir.
• Tamamlandıktan sonra, elde edilen sonuçlar proje sahibine sunulacak ve onlar tarafından değerlendirilip, doğrulanacaktır.[3]

Çevik öğrenmedeki roller

Scrum'a paralel olarak, çevik öğrenme ile üç rol tanımlanabilir ve bu rollerin görevleri biraz farklıdır:

Sponsor ("Ürün sahibi")

• Öğrenme alanını tanımlar ve alana uygun bir proje belirler.
• Organizasyonel çerçeveyi oluşturur.
• Organizasyonla bağlantı kuran kişidir.
• Teknik öğrenme süreçlerinin izlenmesini ve değerlendirilmesini sağlar.

Koç ("Scrum master")

• Teknik, öğretici ve metodik destek sağlar.
• Süreci moderatör olarak yöneterek iletişim sağlar ve yansıtmayı yönlendirir.
• Öğrenme hedeflerinin işlenmesinde destek olur.
• Bu rol, belirli konular veya sorunlarla ilgili uzmanlar tarafından tamamlanabilir.

Ekip

• Sprintlerde bireysel öğrenme hedefleri belirler.
• Dijital olarak desteklenen iş birliği ile birlikte çalışır.
• Öğrenme süreci hakkında düzenli olarak birlikte yansıma yapar.
• Kişisel, sosyal ve profesyonel gelişim sağlar.

Ölçülebilirlik ve Başarı Kriterleri

Çevik öğrenme süreçlerinin başarı kriterlerinin net bir şekilde açıklanması mühim bir unsurdur. Öğrenme çıktılarının ölçülmesi, geri bildirim döngüsünün işlevsel hale gelmesi için kilit bir unsurdur. Örnek verilirse, bireylerin öğrenme süreçlerindeki ilerlemesi, belirli metriklerle (tamamlanan görevler, edinilen beceriler, görev başına harcanan süre) izlenebilir. Bu metrikler, çevik öğrenme döngüsünde her bir sprint sonunda göz önüne alınarak gerek bireylerin gerekse ekiplerin performansı hakkında geri bildirim sağlar ve öğrenme sürecinin etkinliğini bir hayli artırır.

Teknoloji Kullanımı

Çevik öğrenme süreçleri, teknoloji ile birleştirilerek daha da etkili hale getirilebilir. Çevrimiçi eğitim platformları, işbirliği yazılımları ve proje yönetim araçları, çevik öğrenmenin dijital ortamda uygulanmasını oldukça kolaylaştırır. Özellikle pandemiden sonra uzaktan eğitim ve çevrimiçi öğrenmenin yaygınlaşmasıyla birlikte, çevik öğrenme süreçlerinde dijital araçların kullanımı kritik bir rol oynar. Örneğin, Trello, Jira ve Slack gibi iş birliği araçları, ekiplerin çevik öğrenme döngüsünde daha verimli çalışmasını sağlar.

Üniversitede çevik öğrenme

Çevik öğretim ve öğrenmede, öğrenciler müşteri rolünü üstlenebilir; müşterinin dahil olduğu çevik yazılım geliştirme süreci, öğrenciler ve eğitmenlerin aktör olduğu öğrenme/öğretim süreciyle yer değiştirir. Bu sayede gerçek dünya ile iletişim kurulur. Kısa döngülerde yeni işlevsellikleri uygulayan artımlar, çevik öğrenme/öğretim sürecinde öğrencilerin yeteneklerinin devamlı artışına karşılık gelir. Alternatif olarak, öğrenme sürecini zenginleştirmek ve öğrencilerin öğrenme sürecini varsayımsal durumlardan uzaklaştırmak için bir endüstri müşterisi veya gerçek dünya sorunları, gerekli becerilerin kazanımında odak noktası olarak kullanılabilir. Çevik yöntemler, hem derslerin içeriği hem de öğrenciler için çalışma yöntemi olarak derslere entegre edilebilir. Çevik kavramlara uygun olarak bu yöntemler de uyarlanabilir. Örneğin, çevik probleme dayalı öğrenme, iş-öğrenim silolarını, gayri resmi ve resmi öğrenme alanlarını bulanıklaştıran ve bağlantılı öğrenmeyi kolaylaştıran pedagojik ve müfredat temelli bir araçtır. Çevik probleme dayalı öğretim ve öğrenme yöntemleri, öğrencilerde öğrenme çevikliğini geliştirmek, onları belirsiz ve karmaşık iş ortamlarına hazırlamak ve insan kaçakçılığı, gayri resmi yerleşimler, genç işsizliği ve organ bağışı gibi karmaşık sorunlar için çözüm önerileri sunmalarına yardımcı olmak amacıyla kullanılmıştır.

Üniversite bağlamında öğrenme çevikliği, öğrencilerin önceki değerlendirmelerden gelen geri bildirimleri kullanma ve öğrendiklerini ilişkili veya ilişkisiz diğer görevlerde uygulama yeteneğidir. Çeviklik, öğrencilerin öğretmenlerle iş birliği içinde içerik oluşturup becerilerini geliştirdikleri, teknolojiyle desteklenen bir rekabet ortamında gerçekleşir. Öğretmenin rolü, bilgilendirilmiş bir perspektiften kolaylaştırma ve proje yönlendirmesi üzerine odaklanır. Öğrenciler, kendi kendini yönlendiren, takım odaklı ve bireysel olarak dirençli, yaşam boyu öğrenen bireyler haline gelirler. Çevik yöntemin çevrimiçi yükseköğretim ortamına uygulanmasına dair yapılan bir çalışma, proje tabanlı öğrenmeye entegre edilen çevik stratejilerin ekip düzenlemelerini ve proje yönetimini kolaylaştırdığını göstermiştir.

Çevik öğrenmenin potansiyelleri ve sınırları

Çevik öğrenmede katılımcılar, geleneksel eğitimin aksine, doğrudan çalışma bağlamlarıyla bağlantılı yeni yetkinlikler kazanabilirler. Bireysel problem çözme sürecinde ve öğrenme takımı ve koçlarla yapılan etkileşimlerde, yetkinliklerindeki artış kendileri tarafından fark edilebilir ve olumlu bir etki oluşturur, böylece başarılı öğrenme stratejileri gelecekte de kullanılabilir. Bu yaklaşımın ana potansiyeli, kazanılan yetkinliklerin pratik önemi ve istek odaklı içerik, teknik ve becerilerin aktarılmasında yatar. Çevik geliştirme metodolojisinin doğası, aktif akademik öğrenmeye karşı fazlasıyla uyumlu ve destekleyici olarak tanımlanmıştır. Bazı literatür, öğretim ve öğrenme süreçlerini iyileştirmek için çevikliği aktif öğrenmeye uyarlamanın yollarını önermiş ve bu yöntemi büyük bir başarı olarak vurgulamıştır. Ancak, proje tabanlı tüm eğitim/öğrenme yaklaşımlarında olduğu gibi, çevik öğrenme de belirli bir müfredatın sistematik olarak ele alınmasının hedeflendiği durumlarda sınırlarına ulaşır. Örnek olay temelli öğrenme bu kapsayıcılığı garanti edemez. Özellikle öğrenme içeriğinin tam anlamıyla eksiksiz olmasının kritik olduğu konularda (örneğin iş güvenliği ya da yangın koruma), geleneksel sürekli eğitim formatlarının tercih edilmesi daha uygundur. Bu tür durumlarda, çevik öğrenme projeleri, eğitim içeriğinin günlük iş süreçlerine sürdürülebilir bir şekilde aktarılmasını desteklemek amacıyla tamamlayıcı bir rol üstlenebilir.

Çevik öğrenme süreçleri, öğrenenlerin motivasyonunu, dikkatini ve öğrenmeye olan katılımını artırmaya yönelik bir dizi psikolojik unsura dayanır. Örneğin, her sprint sonunda alınan geri bildirim, bireylerin ilerleme kaydettiklerini hissetmelerine ve başarı duygusu kazanmalarına yardımcı olur. Bu geri bildirim döngüleri, motivasyonu artırır ve öğrenme sürecine olan katılımı teşvik eder. Ayrıca, çevik öğrenme yöntemleri, risk almayı teşvik eden bir öğrenme ortamı sunar. Hata yapma özgürlüğü ve düşük riskli ortamlar, öğrenenlerin kendine güvenli denemeler yapmalarına ve hatalarından ders çıkarabilmelerine imkan tanır.