Çinghay (Çince: 青海; pinyin: Qīnghǎi, kelime anlamıyla "yeşil/mavi deniz"; Salarca: Göxdeñiz[kaynak belirtilmeli]; Tibetçe: མཚོ་སྔོན་, Wylie: mtsho sngong zhing chen), Çin'in kuzeybatısında bir eyalettir. Tibet Platosu'nda yer alır. Kuzeybatıda Kansu, güneydoğuda Siçuan eyaletleri, kuzeybatıda Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve güneybatıda da Tibet Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.

Çinghay Eyaleti
Çince : 青海省
Qīnghǎi Shěng
Kısaltmalar:   (pinyin: )
Çinghay bu haritada renklendirilmiştir.
Adın kökeni
İdari birim türü Eyalet
Başkenti
(ve en büyük şehri)
Xining
ÇKP Komitesi Sekreteri Qiang Wei
Vali Song Xiuyan
Yüzölçümü 721.000 km² (4.)
Nüfusu (2020)
 - Nüfus yoğunluğu
5.923.957[1] (30.)
7.48 kişi/km² (30.)
GSYİH (2009)
 - kişi başına
CNY 108.1 milyar (30.)
CNY 19.407 (22.)
İGE (2008) 0.720 (orta) (27.)
Başlıca etnik gruplar
İl düzeyi 8
İlçe düzeyi 43
Belde düzeyi 429
ISO 3166-2 CN-
Resmî websitesi
http://www.qh.gov.cn (Çince)

MÖ 3. yüzyılda bazı bölümleri Çin'in denetimi altına girdi. Yüzyıllar boyunca ağırlığını Tibetli ve Moğolların oluşturduğu göçebe çobanların ve Koko Nor Gölü'nün kuzeydoğu köşesine yerleşmiş Çinli çiftçilerin yaşadığı, düşük nüfuslu bir bölge olarak kaldı. Zamanla Çinli nüfus arttı ve Çinghay 1928'de Çin'e bağlı bir yönetim bölgesi oldu.

Coğrafya

değiştir

Çinghay'ın büyük bölümü dağlardan ve yüksek platolardan oluşur. Sıradağlar arasında geniş vadiler, tepelik alanlar ve masadağlar yar alır. Büyük bir düzlük olan Qaidam Havzası platonun kuzeybatısındadır. Havzanın güneydoğusunda, karla kaplı Tanggula Dağlarından gelen çok sayıda ırmağın oluşturduğu geniş bir bataklık bulunur. Çinghay tipik bir kara iklimine sahiptir. Yağışlar yaz aylarında yoğunlaşır. Kışlar soğuk ve rüzgarlı, yazlar sıcak geçer. Çin'in en büyük gölü olan Koko Nor Gölü Çinghay sınırları içindedir.

Çinghay, Çin'in en küçük ekonomiye sahip eyaletidir. Demir ve çelik üretimi, ağır sanayi etkinlikleri arasında önemli yer tutar. Qaidam Havzasından çıkarılan petrol ve doğalgaz ihraç edilmektedir.

Demografi

değiştir

2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, Çinghay Eyaleti'nin toplam nüfusu 5.923.957.[1] Çin'in toprak açısından üçüncü büyük yönetim bölgesi olmasına rağmen nüfus yoğunluğu düşüktür.

Etnik yapı

değiştir

Çinghay Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bini aşan etnik gruplar şunlardır:

Çinghay'daki başlıca etnik gruplar
(2010 Nüfus Sayımı)[2]
Etnik grup Nüfus
Han 2.983.521
Tibetli 1.375.059
Hui 834.298
Monguor (Tu) 204.412
Salar 107.089
Moğol 99.815

Çinghay Eyaleti çapında Beifanghua'nın (Mandarin) bir dalı olan Zhongyuan Guanhua [en]'nın farklı lehçeleri konuşulur: eyalet başkenti Xining'de Qinlong lehçesi [zh]; Minhe Hui ve Tu Özerk İlçesi [en], Şunhua Salar Özerk İlçesi, Haidong Şehri-Ledu Semti [en] ve Tongren Şehri'nde ise Hezhou lehçesi konuşulur. Tüm bunların dışında, Ethnologue'a göre, Çinghay'da konuşulan diğer diller şunlardır: Amdo Tibetçesi [en], Bonan dili [en], Doğu Yugurca, Kalmuk-Oyratça, Kangjia dili [en], Kazakça, Khams Tibetçesi [en], Monguor dili [en], Salarca ve Wutun dili [en].[3]

İdari yapılanma

değiştir

Çinghay Eyaleti toplam 2 il düzeyi şehir ve 6 özerk ilden oluşmaktadır:

Çinghay Eyaleti'nin İdari Bölümleri
Bölüm kodu[4] İsim Çince
Pinyin
Alan
(km2)
Nüfus
(2020 Nüfus
Sayımı)[1]
Merkez İlçe düzeyi bölümler[5]
Semtler İlçe düzeyi şehirler İlçeler Özerk ilçeler
630000 Çinghay Eyaleti 青海省
Qīnghǎi Shěng
696.646,77 5.923.957 Xining Şehri 7 4 26 7
İl düzeyi şehirler
630100 Xining Şehri 西宁市
Xīníng Shì
7.606,78 2.467.965 Chengzhong Semti 5 1 1
630200 Haidong Şehri 海东市
Hǎidōng Shì
12.982,42 1.358.471 Ledu Semti 2 4
Özerk iller
632200 Haibei Tibet Özerk İli 海北藏族自治州
Hǎiběi Zàngzú
Zìzhìzhōu
34.389,89 265.322 Haiyan İlçesi 3 1
632300 Huangnan Tibet Özerk İli 黄南藏族自治州
Huángnán Zàngzú
Zìzhìzhōu
18.226,46 276.215 Tongren Şehri 3 1
632500 Hainan Tibet Özerk İli 海南藏族自治州
Hǎinán Zàngzú
Zìzhìzhōu
43.453,23 446.996 Gonghe İlçesi 5
632600 Golog Tibet Özerk İli 果洛藏族自治州
Guǒluò Zàngzú
Zìzhìzhōu
74.246,36 215.573 Maqên İlçesi 6
632700 Yushu Tibet Özerk İli 玉树藏族自治州
Yùshù Zàngzú
Zìzhìzhōu
204.887,14 425.199 Yushu Şehri 1 5
632800 Haixi Moğol ve Tibet Özerk İli 海西蒙古族藏族自治州
Hǎixī Měnggǔzú
Zàngzú Zìzhìzhōu
300.854,49 468.216 Delingha Şehri 3 3

Ayrıca bakınız

değiştir

  Wikimedia Commons'ta Çinghay ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c "青海省第七次全国人口普查公报(第二号)". 青海省统计局. 
  2. ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018. 
  3. ^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  4. ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017. 
  5. ^ 中华人民共和国民政部 (August 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9. 

Dış bağlantılar

değiştir