Émile Borel
Félix Édouard Justin Émile Borel (Fransızca telaffuz: [bɔʁɛl]; 7 Ocak 1871 - 3 Şubat 1956)[1] Fransız bir matematikçi[2] ve politikacıydı. Bir matematikçi olarak, ölçü teorisi ve olasılık alanlarında kurucu çalışmalarıyla tanınıyordu.
| Émile Borel | |
|---|---|
| |
| Émile Borel (1932) | |
| Deniz Bakanı | |
| Görev süresi 17 Nisan 1925 - 28 Kasım 1925 | |
| Yerine geldiği | Jacques-Louis Dumesnil |
| Yerine gelen | Georges Leygues |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 07 Ocak 1871 Saint-Affrique, Fransa |
| Ölüm | 03 Şubat 1956 (85 yaşında) Paris, Fransa |
| Milliyeti | Fransız |
| Mezun olduğu okul(lar) | École Normale Supérieure Paris |
| Tanınma nedeni | Ölçü teorisi Olasılık teorisi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik |
| Çalıştığı kurum | Paris Üniversitesi |
| Tez | Sur quelques points de la théorie des fonctions (1893) |
| Doktora danışmanı | Gaston Darboux |
| Doktora öğrencileri | |
Hayatı
değiştirBorel Saint-Affrique, Aveyron'da bir Protestan papazın oğlu olarak doğdu.[3] Hem Ecole normale supérieure hem de École Polytechnique'e başvurmadan önce Collège Sainte-Barbe ve Lycée Louis-le-Grand'da okudu. Her ikisi için de ilk durumda nitelikli oldu ve 1889'da eski kuruma gitmeyi seçti. O yıl, yıllık ulusal matematik yarışması olan Concours général'ı da kazandı. 1892'de mezun olduktan sonra, professeur agrégé konumuna götüren rekabetçi bir kamu hizmeti sınavı olan agrégation'da birinci oldu. 1893'te yayınlanan tezi, Sur quelques points de la théorie des fonctions ("Fonksiyonlar teorisindeki bazı noktalar üzerine", "On some points in the theory of functions") başlığını taşıyordu. O yıl Borel, Lille Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak dört yıllık bir göreve başladı ve bu süre zarfında 22 araştırma makalesi yayınladı. 1897'de Ecole normale'e döndü ve 1941'e kadar elinde tuttuğu fonksiyonlar teorisi başkanlığına atandı.[4]
1901'de Borel, meslektaşı Paul Émile Appel'in kızı olan 17 yaşındaki Marguerite ile evlendi; daha sonra Camille Marbo takma adıyla 30'dan fazla roman yazdı. Émile Borel, 3 Şubat 1956'da Paris'te öldü.[4]
Çalışmaları
değiştir
René-Louis Baire ve Henri Lebesgue ile birlikte Émile Borel, ölçü teorisinin ve onun olasılık teorisine uygulanmasının öncülerindendi. Borel kümesi konseptine onun adı verilmiştir. Olasılık üzerine yazdığı kitaplardan biri, popüler kültüre sonsuz maymun teoremi veya benzeri adlarla giren eğlenceli düşünce deneyini tanıttı. Ayrıca ilk strateji oyunlarını tanımlayan bir dizi makale (1921–27) yayınladı.[5]
1900'lerin başında istatistiksel hipotez testinin geliştirilmesiyle birlikte çeşitli rastgelelik testleri önerildi. Bazen bunların bir tür genel öneme sahip olduğu iddia edildi, ancak çoğunlukla basit pratik yöntemler olarak görülüyorlardı. 1909'da Borel, değerlerine göre rastgele seçilen sayıların neredeyse her zaman normal olduğu ve rakamlar açısından açık yapılandırmalarla normal sayıları elde etmenin oldukça kolay olduğu fikrini formüle etti.[6]
1913 ve 1914'te hiperbolik geometri ile özel görelilik arasındaki boşluğu açıklama çalışmasıyla kapattı. Örneğin, Introduction Geometrique à quelques Théories Physiques[7] adlı kitabı, hiperbolik rotasyonları, tıpkı bir rotasyon merkezinin etrafındaki bir çemberin sabit olması gibi, bir hiperbolü sabit bırakan dönüşümler olarak tanımladı.
1922'de, en eski Fransız istatistik okulu olan Paris İstatistik Enstitüsü'nü kurdu; daha sonra 1928'de Paris'te Henri Poincaré Enstitüsü'nü kurdu.
Siyasi kariyeri
değiştir
1920'lerde, 1930'larda ve 1940'larda siyasette aktifti. 1924'ten 1936'ya kadar Temsilciler Meclisi üyesiydi.[8] 1925'te, matematikçi Paul Painlevé'nin kabinesinde Deniz Bakanıydı. II. Dünya Savaşı sırasında Fransız Direnişinin bir üyesiydi.
Onurlandırılması
değiştirParis'teki Henri Poincaré Enstitüsündeki Centre Émile Borel'in ve Ay'daki bir kraterin yanı sıra, aşağıdaki matematiksel kavramlara onun adı verilmiştir:
- Borel cebri,
- Borel lemması,
- Borel büyük sayılar kanunu,
- Borel ölçüsü,
- Borel–Kolmogorov paradoksu,
- Borel-Cantelli lemması,
- Borel–Carathéodory teoremi,
- Heine–Borel teoremi,
- Borel toplamı,
- Borel dağılımı,
- Güçlü ölçü sıfır kümeler hakkındaki Borel varsayımı (Adını Armand Borel'den alan Borel varsayımı ile karıştırılmamalıdır).
Borel ayrıca 1938 tarihli Applications de la théorie des probabilités aux Jeux de Hasard adlı kitabında La Relance’i kullandığı bir poker modelini tanımladı.[9]
Borel, 1950'de Direniş Madalyası ile ödüllendirildi.[4]
Yayınları
değiştir- On a few points about the theory of functions (PhD thesis, 1894)
- Introduction to the study of number theory and superior algebra (1895)
- A course on the theory of functions (1898)
- A course on power series (1900)
- A course on divergent series (1901)
- A course on positive terms series (1902)
- A course on meromorphic functions (1903)
- A course on growth theory at the Paris faculty of sciences (1910)
- A course on functions of a real variable and polynomial serial developments (1905)
- Chance (1914)
- Geometrical introduction to some physical theories (1914)
- A course on complex variable uniform monogenic functions (1917)
- On the method in sciences (1919)
- Space and time (1921)
- Game theory and left symmetric core integral equations (1921)
- Methods and problems of the theory of functions (1922)
- Space and time (1922)
- A treatise on probability calculation and its applications (1924–1934)
- Application of probability theory to games of chance (1938)
- Principles and classical formulas for probability calculation (1925)
- Practical and philosophical values of probabilities (1939)
- Mathematical theory of contract bridge for everyone (1940)
- Game, luck and contemporary scientific theories (1941)
- Probabilities and life (1943)
- Evolution of mechanics (1943)
- Paradoxes of the infinite (1946)
- Elements of set theory (1949)
- Probability and certainty (1950)
- Inaccessible numbers (1952)
- Imaginary and real in mathematics and physics (1952)
- Emile Borel complete works (1972)
Makaleler
değiştir- (Fransızca) "La science est-elle responsable de la crise mondiale?" 26 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Scientia : rivista internazionale di sintesi scientifica, 51, 1932, pp. 99–106.
- (Fransızca) "La science dans une société socialiste" 26 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Scientia : rivista internazionale di sintesi scientifica, 31, 1922, pp. 223–228.
- (Fransızca) "Le continu mathématique et le continu physique" 26 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rivista di scienza, 6, 1909, pp. 21–35.
Notlar
değiştir- ^ "Émile Borel". Dictionary of Scientific Biography. New York: Charles Scribner's Sons. 1970–1980. ISBN 978-0-684-10114-9.
- ^ Émile Borel's biography 8 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Université Lille Nord de France
- ^ McElroy, Tucker (2009). A to Z of Mathematicians. Infobase Publishing. s. 46. ISBN 978-1-4381-0921-3.
- ^ a b c Chang, Sooyoung (2011). Academic Genealogy of Mathematicians. World Scientific. s. 107. ISBN 978-981-4282-29-1.
- ^ ""Émile Borel," Encyclopædia Britannica". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.
- ^ Wolfram, Stephen (2002). A New Kind of Science. Wolfram Media, Inc. s. 912. ISBN 1-57955-008-8. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.
- ^ Émile Borel (1914) Introduction Geometrique à quelques Théories Physiques, Gauthier-Villars, link from Cornell University Historical Math Monographs
- ^ "Émile Borel". 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
- ^ Émile Borel & Jean Ville. Applications de la théorie des probabilités aux jeux de hasard. Gauthier-Vilars, 1938
Kaynakça
değiştir- Michel Pinault, Emile Borel, une carrière intellectuelle sous la 3ème République, Paris, L'Harmattan, 2017. Voir : michel-pinault.over-blog.com
Dış bağlantılar
değiştir
Vikisöz'de Émile Borel ile ilgili sözler mevcuttur.
Fransızca Vikikaynak bu makaleyle ilgili orijinal metne sahiptir: Auteur:Émile Borel
Wikimedia Commons'ta Émile Borel (mathematician) ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Internet Archive'daki Émile Borel tarafından oluşturulan ya da hakkındaki eserler
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Émile Borel", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- zbMATH veri tabanında Yazar profili 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mathematics Genealogy Project'te Émile Borel
