Ölümsüz (film, 1969)

Ölümsüz (Z), Costa-Gavras tarafından 1969 yılında Vassilis Vassilikos'un yazdığı aynı adlı bir romandan beyazperdeye uyarlanan siyasal serüven türünde bir Fransız filmidir. 1969 Cannes Film Festivali'nde Jüri Ödülü kazanmıştır.

Ölümsüz

Z
Filmin özgün sinema posteri.
Yönetmen	Costa-Gavras
Senarist	Roman: Vassilis Vassilikos Uyarlama: Jorge Semprún
Oyuncular	Jean-Louis Trintignant Yves Montand Irene Papas Jacques Perrin
Görüntü yönetmeni	Raoul Coutard
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, gerilim, politik
Renk	Renkli (Eastmancolor)
Yapım yılı	1969; Cezayir, Fransa
Süre	127 dakika
Dil	Fransızca

Filmde, aslında ülke adı hiç geçmemesine karşın, Yunanistan'da 1963 yılında solcu milletvekili Gregoris Lambrakis'in öldürülmesi sonrasında gerçekleşen olaylar kurgulanarak yansıtılmaktadır. Eleştirmenlere göre film, 1967 ile 1974 arasında Yunanistan'da hüküm süren Albaylar Cuntası olarak adlandırılan askeri yönetimi eleştirmektedir.

Filmde, daha sonra Yunanistan'ın Cumhurbaşkanı olacak olan savcı Hristos Sarcetakis'ı Jean-Louis Trintignant canlandırmaktadır. Aslında daha ünlü oyuncular olmalarına karşın, Yves Montand'ın ve Irene Papas'ın filmde daha küçük ama önemli rolleri vardır. Montand, öldürülen solcu milletvekilini, Papas ise onun eşini canlandırmaktadır.

Filmin konusu

Filmin başında Fransızca olarak şu sözler görülür: "Gerçek olaylarla, sağ ya da ölü olsun gerçek kişilerle olan benzerlikler tesadüfi değildir. Her şey KASITLIDIR."

Film, sağcı hükûmet emrinde çalışan bir polis şefinin, bitkilere musallat olan asalaklarla mücadele etmek gerektiği gibi, topluma zararlı olan kişilerle ve özellikle de solcularla mücadele etmek gerektiğini anlatan konuşmasıyla başlar.

Daha sonraki sahnede, solcu milletvekilinin konuşması izlenir. Ardından milletvekili sokağa çıktığında, polisin gözü önünde kendisine doğru gelen bir triportörün kasasında bulunan bir saldırgan kafasına sopayla vurarak ağır yaralar. Hastaneye kaldırılan milletvekili, kurtarılamayarak ölür. Hükûmet emrinde çalışan bir savcı (gerçek yaşamda Hristos Sarcetakis) olayla ilgili olarak görevlendirilir. Polis ve askeri yetkililer, savcıyı olayın bir kaza olduğu yönünde yönlendirmeye çalışarak, dosyaya 'kaza sonucu ölüm' yazarak kapatmasını isterler. Ancak 'çelimsiz görünümlü' savcı, yönlendirmelerden etkilenmez ve olayı derinlemesine araştırmaya karar verir. Soruşturmasını derinleştirdikçe, olayın bir kaza değil, örgütlü bir cinayet olduğunu bulur. Araştırmaları sonunda elde ettiği bilgilere göre, polis örgütünün ve ordunun içinden üst düzey görevliler, sağcı çetelerle anlaşmışlar ve sonunda milletvekili öldürülmüştür. Savcı, resmî yetkililerle sağcı çetelerin görüştüğünü fotoğraflarla ve tanıklıklarla kanıtlar. Askerî yetkililer ve polis şefleri sanık olarak mahkemeye çağrılırlar.

Tam da olayın çözüleceği ve mahkemede hakkın yerine geleceği düşünülürken, yetkililerin isteği doğrultusunda hareket etmeyen ve olayı örtbas etmeyen savcı görevden alınır ve olayın önemli tanıkları art arda meydana gelen bir dizi 'kaza' sonucu ölürler. Olayı gazeteye yansıtan gazeteci ise, resmî belgeleri yayımlamak suçundan hapse atılır.

Filmin bitişinde akan yazıda ise filme emeği geçenlerin adları yerine askeri yönetimce yasaklanan her ne varsa onlar listelenir: barış hareketleri, grevler, sendikalar, erkeklerin saçını uzatması, The Beatles, pop müzik, Sofokles, Leo Tolstoy, Aeschylus, Socrates'ın eşcinsel olduğunu yazmak, Eugène Ionesco, Jean-Paul Sartre, Anton Çehov, Mark Twain, Samuel Beckett, sosyoloji, uluslararası ansiklopediler, özgür basın, modern matematik. 1969'da yapılan filmde savcıyı canlandıran ve filmin yapımından yıllar sonra ülkenin Cumhurbaşkanı olacak olan ve olayı hükûmet adına soruşturan savcının, ölümünü araştırdığı milletvekili Gregoris Lambrakis'i simgeleyen ve Direniş ölmedi ya da Lambrakis yaşıyor anlamına gelen Z harfinin perdeyi kaplamasıyla film sona erer.

Oyuncular

• Yves Montand - Solcu milletvekili
• Irene Papas - Helene, milletvekilinin karısı
• Jean-Louis Trintignant - Milletvekilinin ölümünü soruşturan savcı
• Jacques Perrin - Gazeteci
• Charles Denner - Manuel
• François Périer - Savcı
• Pierre Dux - General
• Georges Géret - Nick (Georges Geret rolünde)
• Bernard Fresson - Matt
• Marcel Bozzuffi - Vago (Marcel Bozzufi rolünde)
• Julien Guiomar - Albay
• Magali Noël - Nick'in kızkardeşi
• Renato Salvatori - Yago (sağcı çete üyesi)
• Habib Reda
• Clotilde Joano - Shoula (Clotilde Joanno rolünde)
• Maurice Baquet - Kel adam
• Sid Ahmed Agoumi
• Allel El Mouhib
• Hassan Hassani - General'in şoförü
• Gérard Darrieu - Baron
• Jean Bouise - Georges Pirou
• Jean-Pierre Miquel - Pierre
• Van Doude - Hastane yöneticisi
• Jean Dasté - Illya Coste
• Jean-François Gobbi - Jimmy
• Guy Mairesse - Dumas
• Andrée Tainsy - Nick'in annesi
• Eva Simonet - Niki
• José Artur - Gazete editörü
• Raoul Coutard - Cerrah
• Bob de Bragelonne - Sekreter
• Steve Gadler - Fotoğrafçı
• Gabriel Jabbour - Bozzini
• Georges Rouquier