Ömer
Ömer bin Hattab (Arapça: عمر ابن الخطاب; y. 583 / 584 – Kasım 644), İslâm peygamberi Muhammed'in sahâbesi ve İslâm Devleti'nin Ebû Bekir'den sonraki ikinci halifesidir. Ehl-i Sünnet, Ömer bin Hattab'ı zaman zaman "Ömer'ul-Farûk" (عمر الفاروق) diye anarlar. Şiiler ise Ömer'in hâlifeliğini tanımazlar. 23 Ağustos 634 tarihinde Râşidîn Halifeliği'nin ikinci hâlifesi oldu ve bu görevi, öldürüldüğü yıl olan 644'e kadar sürdürdü.
| Ömer Arapça: عمر | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Ömer'in hat sanatıyla yazılmış ismi | |||||
| 2. Râşidîn Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 23 Ağustos 634 - y. 6 Kasım 644 (10 yıl, 73 gün) | ||||
| Önce gelen | Ebû Bekir | ||||
| Sonra gelen | Osman | ||||
| Doğum | y. MS 582 veya 583 Mekke, Hicaz, Arabistan | ||||
| Ölüm | y. MS 6 Kasım 644 (26 Zilhicce 23 Hicri) (60-61 yaşlarında) Medine, Hicaz, Arabistan | ||||
| Defin | Mescid-i Nebevî, Medine | ||||
| Eş(ler)i | |||||
| Çocuk(lar)ı | |||||
| |||||
| Hanedan | Kureyş (Benî Adî b. Kâ'b) | ||||
| Annesi | Hanteme bint Haşim | ||||
| Dini | İslâm | ||||
| İmza |  | ||||
|
Ömer bin Hattab
Müminlerin Emiri - (Emirül mu'minîn)
|
Genel bilgi
Aile
Hükümdarlık
Perspektifler
İlgili maddeler
|
Ömer başlangıçta, Kureyşli uzak bir akrabası olan Muhammed'in mesajının en amansız karşıtlarından biriydi.[1] Sonra, biraz da ani bir şekilde (616 yılında) Müslüman oldu. Müslüman olduktan sonra Kâbe'de açıkça namaz kıldı. Ömer daha sonraları, kendisine el-Fârûk (ayırıcı) unvanını veren İslâm peygamberi Muhammed'in yönetimindeki neredeyse tüm savaşlara ve seferlere katıldı. Haziran 632'de, Muhammed'in ölümünden sonra Ömer, ilk halife olarak Ebû Bekir'e biat etti. Ebû Bekir, 23 Ağustos 634'te ölmeden önce Ömer'i halefi olarak aday göstermişti. Ömer, Ağustos 634 tarihinde ikinci İslam hâlifesi olarak seçildi.
Ömer döneminde İslam Halifeliği, Sâsânî ve Bizans ordularını mağlup ederek sınırlarını benzeri görülmemiş bir oranda genişletti.[2] Sasani İmparatorluğu'na yönelik saldırıları, iki yıldan kısa bir süre içinde (642-644) İran'ın fethiyle sonuçlandı. Ayrıca döneminde Mısır, Suriye, Lübnan, Filistin, Irak ve İran gibi önemli bölgeler devletin topraklarına dahil edildi. Yahudi geleneğine göre Ömer, Yahudiler üzerindeki Hristiyan yasağını kaldırdı ve onların Kudüs'e girmelerine ve ibadet etmelerine izin verdi.[1] Ömer, "Dört Halife Dönemi"nde İslam Devleti'nin topraklarını en çok genişleten hâlife oldu.
Ömer, 644 yılında Fars bir köle olan Ebu Lü'lüe Firuz tarafından suikastle öldürüldü. Tarihçiler tarafından Ömer, genellikle tarihteki en güçlü ve en etkili Müslüman liderlerden biri olarak görülür.[3] Ehl-i Sünnet geleneğinde büyük ve adil bir hükümdar ve İslami erdemlerin mükemmel bir örneği olarak saygı görür[4] ve bazı hadisler onu, Ebû Bekir'den sonra sahâbenin ikinci en büyüğü olarak tanımlar.[5][6] İsnâaşeriyye Şîa geleneğinde olumsuz görülmektedir.[4]
İlk yılları
değiştirÖmer, Mekke'de Benî Adi kabilesinde, 583 veya 584 yılında doğdu. Babası Hattab bin Nüfeyl ve annesi Hanteme bint Haşim, Benî Mahzum adlı bir kabiledendi. Ailesi orta sınıfa mensuptu. Babası tüccardı ve kabilesinde zekâsıyla meşhurdu. Babası aynı zamanda bir putperest idi.
Ömer, çocukluğundan itibaren deve çobanlığı yapmaya başladı. Ömer, "Babam çok acımasızdı. Develeri güderken, dinlenmek için işi bıraktığımda beni döverdi." demiştir.[7] İslâm öncesi Arabistan'da okuryazarlık çok nadir olmasına rağmen, Ömer gençliğinde okuma ve yazmayı öğrendi. Ayrıca Arap edebiyatı ve Arap şiiriyle de ilgilendi.[8] Ergenlik döneminde ata binme, dövüş sporları ve güreş öğrendi. Uzun boyu ve fiziksel üstünlüğü ile iyi bir güreşçi olduğu rivayet edilir.[9][10] Aynı zamanda iyi bir hatip olduğundan, çoğu vakitler babasının yanında kabileler arası anlaşmazlıklarda hakemlik yaptı.
Ömer, ilerleyen zamanlarda bir tüccar oldu. Tüccarlık yaptığı sırada Suriye, Irak ve Mısır gibi Rum ve Pers şehirlerine gittiği, buralarda çeşitli bilginlerle tanıştığı, Kureyş kabilesi adına elçilik yaptığı aktarılır.[11]
Erken Askerî Dönem
değiştirİslam'a Muhalefet oluşu
değiştir613 civarında Muhammed, İslâm mesajını Mekkeliler'e açıkça vaaz etmeye başladı. Ancak Mekke'deki pek çok kişi gibi Ömer de İslam'a karşı çıktı ve hatta Muhammed'i öldürmekle tehdit etti. Arabistan'ın geleneksel çok tanrılı paganizm inancını savunmaya karar verdi. Muhammed'e karşı çıkmakta kararlı ve acımasızdı. Müslümanlara zulmetmek konusunda da Mekke'nin en önde gelenlerden biriydi. Ömer, Kureyş'in birliğine kesin olarak inandı ve yeni İslâm dinini ayrılık ve nifak sebebi olarak gördü.
Artan baskılar nedeniyle Muhammed, 615 yılında bazı takipçilerine Habeşistan'a göç etmelerini emretti. Küçük bir Müslüman grubu göç ettiğinde Ömer, Kureyş'in gelecekteki birliği konusunda endişelendi. Mekkeli paganlar bu durumu konuşmak için meclislerinde toplandılar. Görüşmeye katılanlar arasında Ömer de vardı. Toplantının nihayetinde Ömer, Muhammed'i öldürmeye karar verdi ve bunu üstlendi.
Müslüman oluşu
değiştirÖmer, Habeşistan'a hicretten bir yıl sonra, 616 yılında Müslüman oldu. Yaygın rivayetlere göre olay şu şekilde gerçekleşti:
Ömer, Muhammed'i öldürmek için yola çıktı. Yolda, gizlice İslam'a geçen ancak Ömer'e söylememiş olan en yakın arkadaşı Nuaym bin Abdullah ile karşılaştı. Ömer, Muhammed'i öldürmek için yola çıktığını haber verince Nuaym, Ömer'in hedefini değiştirmek için kendisine kız kardeşi ile kocasının Müslüman olduğunu söyledi.[12]
Hiddetlenen Ömer, kız kardeşinin evine doğru yürüdü. Eve varınca Ömer, kız kardeşi ve kayınbiraderi Saîd b. Zeyd'i Tâhâ Suresi'nden Kur'an ayetlerini okurken buldu.[13] Kayınbiraderi ile tartışmaya başladı. Ablası kocasını kurtarmaya gelince, o da onunla tartışmaya başladı. "Bizi istersen öldürebilirsin, ama biz İslam'dan vazgeçmeyeceğiz" demeye devam ettiler. Ömer bu sözleri işitince kız kardeşine ve kayınbiraderine şiddetli bir tokat attı ve kız kardeşi ağzından kanlar akarak yere düştü. Sonradan Ömer, ablasının hâlini görünce vicdan azabı çekti ve kız kardeşinden okuduklarını kendisine vermesini istedi. Kız kardeşi olumsuz yanıt vererek, "Sen kirlisin. Temiz olmayan hiç kimse bu kutsal yazılara dokunamaz." dedi.
Ömer bunun üzerine vücudunu yıkadı ve Tâhâ Suresi'nin 14. ayetini okumaya başladı: "Şüphe yok ki ben Allah'ım. Benden başka hiçbir ilâh yoktur. O hâlde bana ibadet et ve beni anmak için namaz kıl."[14] Ömer, sonra ağlayarak, "Şüphesiz bu, Allah'ın sözüdür. Muhammed'in Allah'ın resulü olduğuna şehâdet ederim." dedi. O anda orada bulunan ve saklanan Habbâb b. Eret, bunu duyunca saklandığı yerden çıktı ve şöyle dedi: "Ey Ömer! Dün Peygamberimiz senin Müslüman olman için şöyle dua etmişti: 'Ey Allah'ım! Bu dini ya Ömer'le, ya Ebû Cehil'le, ya da kimi istersen onunla kuvvetlendir.' Duası kabul olmak üzere ve inşallah olacak."[15] Bunu duyan Ömer çok şaşırdı ve hemen oradan ayrılıp Muhammed'i bulmaya gitti.[16]
Ömer daha sonra Muhammed'in yanına geldi ve oradakilere Peygamber'le görüşmek istediğini söyledi. Muhammed'in yanında bulunan sahâbeler bunun üzerine telaşlandılar. Yeni Müslüman olan Hamza, Ömer'in geldiğini duyunca kılıcını çekti. Muhammed onları sakinleştirdi ve Ömer'i huzuruna kabul etti. Ömer, onun ve arkadaşlarının önünde İslâm'ı kabul ettiğini belirtti. Müslüman olduğunda 39 yaşındaydı.[17]
Rivayete göre, İslam'ı kabul ettikten sonra Ömer, Kâbe'de açıkça namaz kıldı ve dua etti. Kureyş liderleri Ebû Cehil ve Ebû Süfyân, bu olayı öfkeyle izlediler. Bu olay, Müslümanlar'ın İslam'ı açıkça yaşama konusunda güven kazanmalarına daha da yardımcı oldu. Daha sonra Ömer, Müslümanlar'ı namaz kılmaktan alıkoymaya cüret eden herkese meydan okudu ve kimse, Ömer açıkça namaz kılarken ona müdahale etmeye cesaret edemedi. Ömer'in İslam'ı kabul etmesi Mekke'deki Müslümanlara ve İslâm'a güç verdi. Bu olaydan sonra Müslümanlar, ilk kez Mescid-i Harâm'da hep birlikte açıkça namaz kıldılar.
Medine'ye Hicret
değiştir622'de, Yesrib'in (daha sonraki adıyla Medine) sunduğu güvenlik nedeniyle Muhammed, takipçilerine Medine'ye göç etmelerini emretti. Müslümanlar'ın çoğu, Kureyş direnişinden korkarak geceleri göç etti. Buna karşılık Ömer'in gündüz vakti açıkça göç ettiği ve "Karısını dul ve çocuklarını yetim bırakmak isteyen gelip benimle çarpışsın." dediği rivayet edilir.[18] Ömer, kuzeni ve kayınbiraderi Saîd b. Zeyd ile birlikte Medine'ye hicret etti.[17]
Halife oluşu
değiştir
İslâm peygamberi Muhammed'in ölümünden sonra Ebû Bekir'in yaklaşık iki yıllık süren halifeliği, onun hastalanıp ölmesiyle son bulmuştur. Ebû Bekir, son günlerinde ashabın görüşlerini alarak yerine halife olarak Ömer'i tavsiye etmiştir. Ahitnameyi Osman'a yazdırmıştır.
Halifelik dönemi (634 - 644)
değiştirÖmer bin Hattab döneminde Bizans ile yapılan Yermük, Halep, Ecnâdeyn, Demirköprü, Dasin, Firaz ve Karyeteyn muharebeleri ile Mısır, Suriye, Lübnan ve Filistin; Sâsânî ile yapılan Köprü, Nihâvend ve Kādisiye muharebeleri ile de Irak'ın tamamı ve İran'ın büyük bir kısmı fethedildi.
Ömer döneminde hilâfet güçlendi. Ömer adaletli bir hükümdardı, devlet memurları ve valileri her zaman kontrol ederdi. Beytülmâl'ı, yani devletin hazinesini Müslümanlar arasında en iyi şekilde bölüştürmüştür. Kendisi çok yoksuldu, aylık geliri sadece 16-20 dirhemdi.[19]
Ölümü
değiştirÖmer, milâdî 31 Ekim 644 tarihinde, kendisinden alınan verginin azaltılmasını isteyen, ancak talebi kabul edilmeyen Mugīre b. Şu'be'nin Fars bir kölesi olan Ebû Lü'lüe tarafından, Medine'de sabah namazında iken hançerle saldırıya uğradı. Saldırgan intihar ederken, Ömer saldırıdan üç gün sonra, 3 Kasım 644 tarihinde öldü.[20]
Arkeolojik kayıtlar
değiştir 2012 yılında Suudi Arabistan'ın El Murakkab bölgesinde bir kayanın üzerinde Ömer'in imzası olduğu düşünülen bir yazıt bulunmuştur.
Dış bağlantılar
değiştir- https://islamansiklopedisi.org.tr/omer 3 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ a b History of the Jews: From the Roman Empire to the Early Medieval Period. 2. Cornwall Books. 1968. s. 326. ISBN 978-0-8453-6659-2. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Hourani (1991).
- ^ Ahmed, Nazeer, Islam in Global History: From the Death of Prophet Muhammad to the First World War, American Institute of Islamic History and Cul, 2001, p. 34. 0-7388-5963-X
- ^ a b Bonner, M. P. Bearman, Th. Bianquis (Ed.). Encyclopaedia of Islam. r
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Hadith – Book of Companions of the Prophet – Sahih al-Bukhari – Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". Sunnah.com. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hadith – Book of Companions of the Prophet – Sahih al-Bukhari – Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". Sunnah.com. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Muhammed Hüseyin Haykal, Ömer El-Faruk (Bölüm no: 1, s. 40-41)
- ^ Haykal, 1944.
- ^ Taberi, Tarih er Rusul veʾl Muluk veʾl Hulafa
- ^ Muhammad ibn Jarir al-Tabari, History of the Prophets and Kings
- ^ "ÖMER". TDV İslâm Ansiklopedisi. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2022.
- ^ "Umar's Conversion to Islam". Al-Islam.org. 10 Kasım 2013. 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2016.
- ^ as-Suyuti, The History of Khalifahs Who Took The Right Way (London, 1995), pp. 107–108.
- ^ "Tâ-Hâ Suresi 14. ayeti ve meali | Kuran ve Meali". www.kuranvemeali.com. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2022.
- ^ Ar-Raheeq Al-Makhtum (The Sealed Nectar). Darussalam. 2002. ss. 130-131. ISBN 9960-899-55-1. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "HABBÂB b. ERET". TDV İslâm Ansiklopedisi. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2022.
- ^ a b Tartib wa Tahthib Kitab al-Bidayah wan-Nihayah by ibn Kathir, published by Dar al-Wathan publications, Riyadh Kingdom of Saudi Arabia, 1422 Anno hegiræ (2002), compiled by Muhammad ibn Shamil as-Sulami, p. 170, 978-9960-28-117-9
- ^ Serat-i-Hazrat Umar-i-Farooq, Mohammad Allias Aadil, p. 119
- ^ "Hz. Ömer'in Hayatı". 18 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2016.
- ^ Altındiş, Ceyla - NTV Tarih - Sayı 34 - Kasım 2011 - İstanbul 1308-7878
|
Vikisöz'de alıntılar |
Ömer
| ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Ebû Bekir |
Raşit Halife 634 - 644 |
Sonra gelen Osman bin Affan |