İşarî hava sürati

İşarî hava sürati (IAS), hava taşıtlarındaki ana sürat göstergesinde görülen hız. IAS, İngilizce indicated airspeed kavramının kısaltmasıdır. İşarî hava sürati, pito-statik sistemden gelen dinamik ve statik basınç verileri ile hesaplanır. Uçağın performans ve aerodinamik hesaplamalarında kullanılan ana sürattir. Pek çok hava taşıtında sürat knot (deniz mili/saat) cinsinden kullanılır ve sürat saatlerindeki değerler KIAS (knots indicated airspeed) olarak verilir.

Tipik bir hava sürati saati değerleri IAS cinsinden gösterir.

Uçak burnunda veya kanadında pitot tüpü denilen ve uçak hareket ettikçe oluşan toplam basıncı ölçen bir alet bulunur. Bu basınç uçağın ileri hareketi sonucu hava kütlelerine çarpmasıyla oluştuğu için darbe veya koçbaşı basıncı olarak da adlandırılır. Aynı zamanda genellikle uçak gövdesinde (yanlarda) bulunan statik port adı verilen deliklerden gelen verilerle statik (hareketsiz) basınç ölçülür. Toplam ve statik basınç arasındaki fark (dinamik basınç) işarî süratin hesaplanmasında kullanılır. İşarî sürat genellikle KIAS olarak sürat saatinden okunur. Bazı uçaklarda ise statik portlar, pitot tüpleriyle birleşik hâldedir.

İşarî hava sürati, uçak deniz seviyesinde ve standart atmosfer basıncında (1013,25 hPA) uçarken gerçek hava süratine (TAS) eşittir. Uçak yükseldikçe havanın yoğunluğu azalır ve pito tüpüne çarpan hava molekülü miktarı azaldığı için IAS TAS'tan daha düşük bir değer gösterir. Uçağın hareket karakteristikleri de hava yoğunluğu ile değişeceğinden IAS pilot için gerçek hava süratinden daha önemli hale gelir. Bu nedenle uçaklardaki ana sürat saati kontrol süratlerini (V1, V2 vs.) işarî hava sürati cinsinden gösterir.

IAS (İşarî Hava Sürati), TAS (Hakikî Hava Sürati) Farkı

IAS ve TAS birbirleriyle çok sık karıştırılan iki sürattir çünkü ikisi de aslında rüzgâra ve hava yoğunluğuna bağlıdır. Özetlemek gerekirse TAS, uçağın hava kütlesi içerisinde aldığı mesafe, farklı bir deyişle hava kütlesinin uçağa göre hızıyken; IAS, uçağın etrafında sürati olumlu ve olumsuz etkileyecek hiçbir engel yokken sahip olacağı hızdır. Şu şekilde bir senaryoyla örneklendirilebilir: Rüzgâr haricinde tüm parametrelerin aynı olduğu bir günde bir uçak düşünelim. Bu uçak 60 knot IAS ile uçuyor olsun. Bu durumda uçak rüzgara karşı 60 knot ve rüzgarda uçağa karşı 60 knot ile estiği için aslında uçak hava kütlesine göre 120 knot hız ile uçuyor olacaktır. Daha iyi canlandırmak için uçağın tam yanında olan bir hava molekülü düşünün. Uçak doğuya, rüzgar da uçağın tam karşısından geldiği için batıya doğru esecektir. 60 knot hızındaki bir cisim dakikada 1 mil gideceği için bir dakika sonra uçak ilk pozisyonuna göre 1 mil doğuya, hava molekülü de 1 mil batıya gideceği için aradaki mesafe 1 dakika sonra 2 mil olacak bu da sürate vurulduğu zaman 120 knot yapacaktır. Fakat uçak karşıdan kendi hızıyla gelen rüzgar yüzünden yere göre hiç hareket etmeyecek ve yer sürati 0 olacaktır. Ancak uçağın çevresinde oluşan dinamik basınç, rüzgarsız bir günde 60 knotta uçsaydı oluşacağı dinamik basınca eşit olduğu için işarî hava sürati 60 knottır. Uçak her ne kadar hava içerisinde hareket etmese de uçağa dinamik basınç binmektedir. Koşu bandı gibi düşünülebilir. Koşu bandı üzerinde konumunuz sabit kalır fakat hareket hali içerisindesinizdir. Koşu bandının size göre hızı hakikî hava sürati, yere göre hızınız yer sürati ve bacaklarınızda oluşan hız da işarî hava sürati gibi düşünülebilir.