İbrahim Ben Ali
Ali oğlu İbrahim —vaftizinden sonraki ismiyle İbrahim Adem Ben Ali (1756 - 1800), Türk kökenli asker, hekim. İbrahim aynı zamanda Amerika'ya göçen ilk Türklerden biriydi.
1756 yılında Türkiye'de doğdu. Türk ordusunda doktor olarak görev yaptı. Rus-Türk Savaşı sırasında yakalanmasından sonra Osmanlı'ya geri dönmedi, doktor olarak çalışmak için Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti. Bir salgın sırasında sarıhummaya yakalandı ve 1800'de öldü. Avukat ve yatırımcı James Ben Ali Haggin'in büyükbabasıydı.[1]
Türkiye'deki yaşamı
değiştir1756'da Osmanlı Türkiye'sinin başkenti İstanbul şehrinden 10 kilometre uzakta arsa sahibi olan Türk, Mustafa oğlu Ali ve Venedikliler tarafından esir alınmış sonrasında ise Mustafa tarafından Halep'te satın alınan Zante'li Hristiyan bir köle olan Halime'nin oğlu olarak doğdu. İbrahim, bir Müslüman olarak doğdu ve büyüdü. Aynı zamanda annesi ve ailenin sahip olduğu birkaç İspanyol köle vesilesiyle Hristiyanlıkla küçük yaştan tanışmış oldu. İbrahim on üç yaşındayken, o sırada on iki yaşında olan, Halime ile evlendi. Aynı yıl Mekke'ye Hac ibadetini yapmaya gitti. Ardından Fatma ve Ayşe adında iki eş aldı ve üçünden 6 çocuk babası oldu.[2]
Genişleyen bu aile ile İbrahim'e babası tarafından Yeniçeri ocağında yüzbaşı olması için bir referans gösterildi. Bu görevde yaklaşık beş yıl kaldıktan sonra, tanıdığı iki subayı öldürmekten haksız yere tutuklandı ve ölüme mahkûm edildi. İdamının arifesinde yaşlı bir İspanyol köle, onun Hristiyanlığa dönmesini öğütledi, böylece İbrahim'in annesinden aldığı öğretiler pekişmiş oldu. Ertesi sabah olayda aklanması ve idam edilmeyişi onu Hristiyanlığa dönmeye dair ikna etti. Sonrasında bir Hristiyan köle satın alıp azat etti ve onu kendine dini eğitim vermesi için evinde tuttu. Bu sırada orduda doktor olarak görev yapmaktaydı. Rus-Türk savaşında Ruslara karşı savaştığı dördüncü muharebede Eflak'ta yakalanmış ve Rusya'ya Arzenicour'da esir düştü. Esaret altındayken, mahkûmiyette olup onu tanıyan diğer askerler başkent İstanbul'a, onu mürtedlik ve vatana ihanet etmekle suçlayan bir mektup yazdı. Bu durum ebeveynlerinin, eşlerinin ve çocuklarının, Ruslar karakolu yağmaladığında öldürüldükleri İzmail şehrine göç etmelerine neden oldu. İbrahim iki yıl sonra; ya yerel bir kadının, ya körlüğünün iyileşmesine yardımcı olduğu Rus prensesinin ya da bir İngiliz generalinin devreye girmesini takiben serbest bırakıldı. Ancak kardeşi tarafından eve dönmesi halinde yaşam tehlikesi çekebileceği tarafından uyarılan İbrahim, İstanbul'a dönmek yerine gemiyle Kopenhag'a sonrasında Liverpool'a ve oradan da Dublin'e gitti.[1][3]
İngiltere ve Amerika'daki yaşamı
değiştir1791'de Dublin şehrine vardığında çok az İngilizce konuşabilse de Arapça, Türkçe ve İspanyolcayı akıcı bir şekilde konuşabiliyordu. Adam Clarke'tan günlük olarak dini eğitim aldı. Clarke tarafından İspanyolcaya çevrilen bir törenle 'Adem' ismiyle vaftiz edildi. Daha sonra İngiltere'de bakanlık yapan Clarke'a bakanlıklarında Liverpool'da ve orada iki yıl sonra Manchester'da eşlik etti ve orada "önemli bir süre" kaldı. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmeden önce Greenock, Glasgow ve Edinburgh'da zaman geçirdi.
Amerika'ya ilk geldiğinde Bay Ibrahim Adem Binali adıyla Boston'da hekimlik eğitimi aldı. 1794'te hekim olarak patentli ilaçların reklamını yaptığı bir iş yeri kurdu. Bu iş yerini 1795'te New York,[4] 1799'da Philadelphia[5] ve 1800'de Baltimore'daki[6] iş yerleri takip etti. Yine Amerika'da vaftizci bir İngiliz olan Sally Colvin ile evlendi.[7] Bu evlilikten olan tek kızı Adeline ve eşi Terah Temple Haggin'in oğulları (İbrahim'in torunu) multi-milyoner avukat ve yatırımcı James Binali Haggin'di (1821-1914). 1800 yılında, Baltimore veya yakınlarında; o yıllarda şehri ve Philadelphia'yı saran sarı humma salgınında enfekte olanları tedavi ederken hastalığa yakalandı ve öldü.[8]
Ayrıca bakınız
değiştir- Marie Tepe, 19. yüzyıl Türk-Amerikan yerleşimcisi
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Richard Lounsbery and The Foundation's Origins". Aralık 2019. 3 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Adam Clarke, Joseph Butterworth Bulmer Clarke (1833). An Account of the Infancy, Religious and Literary Life of Adam Clarke (İngilizce). Harvard University. D. Appleton.
- ^ Dunn, Samuel (1849). The Wesley banner and revival record [afterw.] The Wesley banner [afterw.] The Wesley banner and Christian family visitor [ed. by S. Dunn] (İngilizce). 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ "To the Public". The Argus and Greenleaf's Daily Advertiser. New York. 3 Aralık 1794. s. 1.
- ^ "To the Public". The Philadelphia Gazette and Universal Daily Advertiser. Philadelphia. 10 Ocak 1799. s. 3.
- ^ "Mr. Ibraham Adam Ben Ali". Federal Gazette and Baltimore Daily Advertiser. Baltimore. 29 Ağustos 1800. s. 3.
- ^ "Adeline Ben Ali, b.1800 d.1850 - Ancestry®". www.ancestry.ca (İngilizce). 24 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2024.
- ^ Kleber, John E. (2014), "Haggin, James Ben Ali", The Kentucky Encyclopedia, University Press of Kentucky, s. 397, ISBN 0813159016