İkna (roman)

İkna, Jane Austen'ın bitirdiği son romandır. Ölümünden altı ay sonra, 1817'nin sonunda yayımlandı.

İkna

Persuasion
Orijinal 1818 baskısının giriş sayfası (Northanger Manastırı ile birlikte)
Yazar	Jane Austen
Ülke	Birleşik Krallık
Dil	İngilizce
Yayım	1818

Hikâyenin odağında 27 yaşında genç bir İngiliz Anne Elliot vardır. Ailesi giderlerini azaltmak için evlerinden taşınmışlar ve borçlarını kapatmak için evlerini bir amiral ve karısına kiralamışlarıdır. Amiralin karısının kardeşi donanmada yüzbaşı Frederick Wentworth, 1806'da Anne ile nişanlıydı ancak nişan bozulmuştu. İkisi de bekar olan Anne ve Yüzbaşı Wentworth yedi yıllık ayrılıktan sonra tekrar bir araya gelirler. Bu durum komik karşılaşmaları ve Anne için ikinci baharında aşkta ve evlilikte ikinci bir şansı da beraberinde getirir.

Roman, 19. yüzyılın başlarında olumlu tepkiler aldı; ancak daha da popülerleşmesi aynı yüzyılın sonralarında gerçekleşti ve ünü 20. ve 21. yüzyıllarda da devam etti. Yayımlandığından beri Austen'in çalışmaları üzerine pek çok akademik tartışma yayımlandı. Anne Elliot, Austen'in kahramanları arasında göreceli olgunluğu nedeniyle dikkate değerdir. İkna, Austen'ın tamamladığı son eser olduğu için onun en olgun yazılmış romanı olarak kabul edilir.

İkna, dört televizyon uyarlaması, tiyatro yapımları, radyo yayınları ve diğer edebi eserler de dahil olmak üzere çeşitli uyarlamalara konu olmuştur.

Konu Özeti

Hikâye, Anne Elliot'ın Frederick Wentworth ile nişanını bozmasından 7 yıl sonra başlıyor. Anne 19 yaşındayken, o zamanlar genç ve sıradan bir deniz subayı olan Wentworth'a aşık olmuş ve onun evlenme teklifini kabul etmişti. Wentworth zeki, kendine güvenen ve hırslı biri olarak görülse de düşük sosyal statüsü, Anne'nin arkadaşlarının ve ailesinin Frederick'i uygun olmayan bir damat adayı olarak değerlendirmesine neden oldu. Anne'nin babası Sör Walter Elliot ve ablası Elizabeth, Wentworth'un Elliot ailesinden bir kadına denk olmadığını savundu. Anne'nin ikinci annesi olarak gördüğü uzaktan akrabaları Leydi Russell, bu kadar genç biri için böyle bir ilişkinin düşüncesizce olduğunu düşündü ve Anne'i nişanı bozmaya ikna etti. Sör Walter, Elizabeth ve Leydi Russell bu kısa süren nişanlılığı bilen tek aile üyeleriydi; çünkü Anne'nin küçük kız kardeşi Mary yatılı okuldaydı.

Birkaç yıl sonra, Elliot ailesi lüks harcamalardan dolayı mali sıkıntı içinde olduğundan evleri Kellynch Hall'u kiralar ve mali durumları iyileşene kadar Bath'a yerleşmeye karar verirler. Sör Walter, kızı Elizabeth ve Elizabeth'in yeni arkadaşı Bayan Clay, taşınmayı dört gözle bekler. Anne, Bath'dan hoşlanacağından o kadar emin değildir ama ailesine karşı çıkamaz. Mary, saygın, toprak sahibi bir asilin varisi olan, Uppercross Hall malikanesinden Charles Musgrove ile evlidir. Anne, onu çok seven Mary'yi ve ailesini ziyaret eder. Fransa'yla savaş sona erdiğinde, Kellynch Hall'un kiracıları Amiral Croft ve Frederick'in ablası olan karısı evlerine dönerler. Savaştaki hizmetlerinden dolayı artık ünlü ve varlıklı olan Yüzbaşı Wentworth ablasını ziyarete gelir ve Uppercross ailesi ve Anne Elliot ile tanışır.

1897 tarihli illüstrasyon. Frederick Wentworth, Mary'nin kayınvalidesi Bayan Musgrove ve Anne Elliot.

Mary, Charles, Charles'ın kız kardeşleri Henrietta ve Louisa da dahil olmak üzere Musgrove ailesi; Croft'ları ve evlenmeye hazır olduğunun bilinmesini sağlayan Yüzbaşı Wentworth'u ağırlar. Henrietta, Wentworth geldiğinde oralarda olmayan, rahip kuzeni Charles Hayter ile nişanladır. Hem Croft'lar hem de Musgrove'lar, hangi kız kardeşin Yüzbaşı Wentworth ile evleneceğini tahmin etmekten hoşlanırlar. Hayter döndüğünde, Henrietta'nın sevgisi tekrar ona yönelir. Anne hâlâ Wentworth'u sevmektedir, bu yüzden onunla her görüşme güçlü duygulardan dolayı hazırlık gerektiriyordur. Louisa ile Wentworth arasında Charles Musgrove'un önce onu geri çeviren Anne'e evlenme teklifi ettiğinin söylendiği bir sohbete kulak misafiri olur. Bu bilgi Yüzbaşı Wentworth'u şaşırtır. Anne, yıllar önce nişanlarını sonlandırdığı için Wentworth'un onu henüz affetmediğini fark eder.

Anne ve Uppercross ailesinin genç yetişkinleri, Yüzbaşı Wentworth'e, ordudan arkadaşları Yüzbaşı Harville ve Benwick'i ziyaret etmek için sahil kasabası Lyme Regis'e yaptığı gezide eşlik ederler. Yüzbaşı James Benwick, Yüzbaşı Harville'in kardeşi olan nişanlısının ölümü nedeniyle yastadır ve Anne'in onun acısını paylaşmasını ve anlayışını takdir eder. İkisi de romantik dönem şairlerine hayrandır. Anne, kuzeni ve yıllar önce Sör Walter ile bağlarını koparmış Kellynch Hall'un varisi varlıklı ve dul Bay William Elliot'ın dikkatini çeker. Ziyaretin son sabahı Louisa düşer ve ciddi bir sarsıntı geçirir. Anne, yardım çağırmak için diğerlerini soğukkanlı bir şekilde organize eder. Wentworth, Anne'den etkilenir; ancak Louisa ile birlikteyken gösterdiği davranışlarından dolayı kendisini suçlu hisseder ve bu durum Anne'e karşı hislerini yeniden gözden geçirmesine neden olur.

1909 tarihli illüstrasyon. Lyme Regis gezisinde Anne Elliot ve kuzeni Bay Elliot.

Louisa'nın kazasının ardından Anne, babası ve ablası Elizabeth'in yanına, Bath şehrine Lady Russell ile birlikte gider, Louisa ve ailesi ise iyileşmesi için Lyme Regis'teki Harville ailesinin evinde kalır. Yüzbaşı Wentworth, Shropshire'da ağabeyi Edward'ı ziyaret eder. Anne, babası ve ablasının, yakın zamanda dul kalan ve amcası Sör Walter ile barışan Bay William Elliot'ın ilgisinden hoşlandıklarını fark eder. Elizabeth, William'ın ona kur yapmak istediğini düşünür. Anne, William'ı sevmesine ve onun tavırlarından hoşlanmasına rağmen, kişiliğinin anlaşılması zor olduğunu düşünür.

Amiral Croft ve karısı, Louisa'nın Yüzbaşı Benwick ile nişanlandığı haberiyle Bath'a gelir. Wentworth Bath'a gider, orada William'ın Anne'e yaptığı kur çabalarını görünce bu durumu kıskanır. Yüzbaşı Wentworth ve Anne tanışıklıklarını tekrar canlandırırlar. Anne, Bath'ta zor şartlar altında yaşayan eski bir okul arkadaşı dul Bayan Smith'i ziyaret eder. Anne, Bayan Smith sayesinde William'ın büyüleyici cilasının altında, Bayan Smith'in merhum kocasını borca sürükleyen soğuk, hesapçı ve fırsatçı biri olduğunu keşfeder. William, Bay Smith'in vasiyetini yerine getirmekle yükümlü olduğu halde Bayan Smith'in durumunu düzeltmek için hiçbir şey yapmamıştır. Bayan Smith, William'ın gerçekten de Anne'den hoşlandığına inansa da, asıl amacının amcasının Bayan Clay'le evlenmesini engellemek olduğunu düşünmektedir; çünkü yeni bir evlilik yeni bir oğul anlamına gelebilir ve bu durum William'ın Kellynch Hall'un varisi olmasını engeller.

Musgrove ailesi, ikisi de yakında evlenecek olan Louisa ve Henrietta'ya düğün kıyafetleri almak için Bath'ı ziyaret ederler. Yüzbaşı Wentworth ve Harville, onlarla ve Anne ile Bath'da Musgroveların kaldığı otelde karşılaşırlar. Burada Wenthworth, Anne ve Harville arasındaki kadınların ve erkeklerin aşktaki göreceli sadakatleri hakkındaki konuşmaya kulak misafiri olur. Anne'nin, kadınların tüm umutlarını yitirdiğinde bile aşk duygularından vazgeçmemeleri hakkında söylediklerinden derinden etkilenen Wentworth, ona olan hislerini açıklayan bir mektup yazar. Otelin dışında Anne ve Wentworth tekrar bir araya gelirler, birbirlerine olan aşklarını doğrular ve tekrar nişanlanırlar. William Bath'tan ayrılır; Bayan Clay kısa bir süre sonra onu takip eder ve onun metresi olur, böylelikle William Elliot Kellynch Hall'un ona miras kalmasındaki engeli aşmış olur. Leydi Russell, Wentworth hakkında yanıldığını kabul eder ve yeni çiftle arkadaş olur. Anne ve Wentworth evlendikten sonra Wentworth, Bayan Smith'in William'ın ondan sakladığı kalan varlıkları kurtarmasına yardım eder. Anne, bir donanma yüzbaşısının karısı olarak yeni hayatına başlar.

1898 tarihli illüstrasyon. Yüzbaşı Wentworth Anne Elliot'a mektubunu verirken.

Ana karakterler

Sör Walter Elliot, Baronet - Kibirli, kendini beğenmiş bir baronet. Sör Walter'ın savurganlığı, tedbirli karısının on üç yıl önceki ölümünden bu yana ailesini maddi sıkıntıya sokmuş ve onu, mülkü Kellynch Hall'u Amiral Croft'a kiralamaya ve Bath'ta daha ucuz bir konut almaya zorlamıştır. Zenginlik ve statüye büyük önem vermesine rağmen, sosyal statüde kendisinin altında olan Bayan Clay'in en büyük kızının arkadaşı olarak evinde kalmasına izin verir.

Elizabeth Elliot - Sör Walter'ın üç kızının en büyüğü ve en güzeli. Elizabeth bir yandan babasının tedbirsiz harcamalarını ve savurganlığını teşvik ederken diğer yandan gençliğinin çoğunu annesinin yerine mülkü idare ederek geçirdikten sonra artık evlenme arzusundadır. O ve babası, Anne'i önemsiz biri olarak görür ve tek istedikleri Anne'nin Elliot ailesinin sosyal statüsünü güçlendirebilecek bir adamla evlenmesidir.

Anne Elliot - Sör Walter'ın ikinci kızı. Anne zeki, başarılı, çekicidir ve 27 yaşında bekardır. 7 yıl önce o zamanlar donanma komutanı olan Frederick Wenthworth ile olan nişanını bozmuştur. Anne, Wentworth'a aşık olmuştu ancak akıl hocası Leydi Russell onu Wentworth'un yoksulluğu, belirsiz geleceği ve Anne'nin gençliği nedeniyle evlilik teklifini reddetmeye ikna etti. Anne, birkaç yıl sonra Charles Musgrove'un evlilik teklifini hâlâ Wentworth'u sevdiğini bilerek reddeder. Wentworth yurtdışındaki savaştan döndüğünde ancak o zaman ona olan tatmin edilmemiş duygularıyla nihayet yüzleşir.

Mary Musgrove - Sör Walter'ın en küçük kızı, Charles Musgrove ile evlidir. Mary ilgi çekmeyi sever, önemsenmediğini gösteren durumları gözetir ve morali bozulunca hasta olduğunu iddia eder. En az ailesinin geri kalanı kadar sosyal statü ve zenginlik konusunda takıntılıdır ve görümcesi Henrietta'nın, varlıklı bir kadınla evlenmeye layık olmadığını düşündüğü Charles Hayter ile evlenme fikrine karşı çıkar.

1909 tarihli illüstrasyon. Mary Musgrove ve Anne Elliot.

Charles Musgrove - Mary'nin kocası ve Musgrove mülkünün varisi. Önce Charles'ı kalpten sevmediği için ona hayır diyen Anne'e evlenme teklif eder. Hikâyenin başlangıcından yaklaşık beş yıl önce Mary ile evlenir ve iki oğlu vardır. Avlanmayı seven ve karısının kusurlarına rahatlıkla katlanabilen neşeli bir adamdır.

Leydi Russell - Merhum Leydi Elliot'ın yakın arkadaşı ve çok sevdiği Anne'nin vaftiz annesi. Sör Walter'ın Kellynch Hall'dan ayrılma ve finansal krizden kaçınma kararında etkili olmuştur. Sosyal statüye değer verir ve kardeşler arasında merhum arkadaşına en çok benzeyen Anne'nin sosyal statüsünün yüksek olduğunu düşünür, bu durum yedi yıl önce Anne'i, Wenthworth ile parası olmadığı için evlenmemeye ikna etmesine yol açmıştır.

Penelope Clay - Çocukları olan fakir bir dul, Sör Walter'ın avukatının kızı ve Elizabeth Elliot'un arkadaşı. Amacı, her şeyden habersiz arkadaşı öylece izlerken Sör Walter'ın kendisiyle evlenmesini sağlamaktır. Daha sonra, William Elliot'ın evlenmemiş metresi olmak için aileyi terk eder.

Yüzbaşı Frederick Wentworth - Anne'e yedi yıl kadar önce evlenme teklif eden 31 yaşlarında deniz subayı. O zamanlar hiçbir serveti yoktu ve geleceği belirsizdi; ancak Napolyon Savaşları'ndaki başarıları sayesinde rütbesi ve serveti arttı. Sophia Croft'un iki erkek kardeşinden biridir. Yüzbaşı rütbesi elde etmiş ve düşman gemilerini ele geçirene verilen para ödülünden yaklaşık 25.000 £ tutarında servet kazanmıştır. Gözde bekarlardandır ve iyi bir kadınla evlenmek istemektedir.

Amiral Croft - Kellynch Hall'un iyi huylu, açık sözlü kiracısı ve Yüzbaşı Wentworth'un kayınbiraderi. 1805'te büyük Trafalgar Savaşına katılmış, sonrasında Doğu Hint adalarına atanmıştır. Şu anki rütbesi amiraldir. Eşiyle Yüzbaşı iken evlenmiştir.

Sophia Croft - Yüzbaşı Wentworth'un ablası ve Amiral Croft'un on beş yıllık eşidir. 38 yaşındadır. Anne'e, para için değil de aşk için evlenen ve bir denizcinin karısı olarak iyi bir yaşam süren iradeli bir kadını gösteren bir örnektir.

Louisa Musgrove - Charles Musgrove'un 19 yaşındaki ikinci kız kardeşi. Louisa, yatılı okuldan kız kardeşiyle birlikte dönen neşeli bir kadındır. Yüzbaşı Wentworth'ten hoşlanır ve onun ilgisini çekmeye çalışır. Geçirdiği kaza sonrası iyileşince Yüzbaşı Benwick ile nişanlanır. Kardeşi Charles, onun beyin sarsıntısı geçirdikten sonra daha az neşeli olduğunu fark eder.

1898 tarihli illüstrasyon. Lousia Musgrove Lyme Regis gezisinde yaralanır.

Henrietta Musgrove - Charles Musgrove'un kız kardeşi. 20 yaşlarındaki Henrietta kuzeni Charles Hayter ile gayri resmi olarak nişanlıdır; ancak daha çekici Yüzbaşı Wentworth onu cezbeder. Hayter eve döndüğünde, ona tekrar bağlanır.

Yüzbaşı Harville - Yüzbaşı Wentworth'un bir arkadaşı. İki yıl önce yaralanmış ve biraz topal. Wentworth, arkadaşını yaralandığından beri görmemiştir ve onunla tekrar görüşmek için can atar. Harville ve ailesi kış için yakınlardaki Lyme'a yerleşmiştir. Karısı, yaralanan Louisa'ya bakar ve Harville'nin çocukları Noel tatili için Musgrove ailesine kalmaya gelir.

Yüzbaşı James Benwick - Harville ve Wentworth'un bir arkadaşı. Benwick, Yüzbaşı Harville'in kız kardeşi Fanny ile nişanlanmıştı; ancak Benwick denizdeyken nişanlısı öldü. Teğmen olarak para ödülü kazandı ve donanma komutanlığına terfi etti (böylece Yüzbaşı rütbesini aldı). Benwick'in okumaya olan ilgisi ve Anne'nin onu mutsuz olduğu bu zamanlarda dinlemeye gönüllü olması onun Anne ile bir bağ kurmasını sağlar. Benwick, iyileşme sürecinde Louisa Musgrove'un yanında olur ve bu sürecin sonunda nişanlanırlar.

William Elliot - Ailenin uzaktan akrabaları ve Sör Walter'ın muhtemel varisi. Daha sonra, büyüleyici cilasının altında, Bay Elliot'ın soğuk, hesapçı ve fırsatçı olduğu ortaya çıkar. Sosyal statüsü düşük bir kadınla, kadının serveti için evlendiğinde aileden uzaklaşır ve amcasını aşağılar. Akrabaları onu dışlar. Bu durum çaresizce paraya ihtiyaçları olduğu zamanlarda, William Elliot varlıklı bir adam olarak aralarına dönünce değişir. Elizabeth ile ilgilendiği söylentilerine rağmen, dikkatini Anne'e çevirir. William bir duldur ve bir gün kendisine miras kalacak unvanı taşımaya isteklidir. Elizabeth'in arkadaşı olan Bayan Clay'e de ilgi duyar ve Clay daha sonra onun metresi olur; ancak bu hamlenin William'ın, Clay'le amcasının evlenmesini ve mirasında hak iddia edecek bir erkek doğması ihtimalini engelleme girişimi olduğu ortaya çıkar.

Bayan Smith - Anne Elliot'ın Bath'da yaşayan bir arkadaşı. Bayan Smith, sağlık sorunları ve maddi güçlükler yaşayan bir duldur. Bath sosyetesinin yaptıklarını hemşiresi Rooke'dan aldığı haberlerle takip eder. Rooke aynı zamanda William Elliot'ın bir arkadaşının karısına da bakmaktadır. Mali sorunları, kocasının arkadaşı ve vasiyetinin yürütücüsü William Elliot'ın yardımıyla düzeltilebilirdi; ancak Elliot, açgözlülüğü yüzünden parayı kendi hesabına geçirebilme beklentisiyle miras kalan servetin bir kısmını saklar. William Bath'tan ayrıldığında Wentworth, Bayan Smith adına hareket eder ve Bayan Smith'in parasını almasını sağlar.

Leydi Dalrymple - Bir vikontes, Sör Walter'ın kuzeni. Zenginliği ve sosyal statüsü sayesinde toplumda üst sınıf konumundadır. Sör Walter ve Elizabeth, Bath'ta sosyal statüleri sorgulandığı zamanlarda Leydi ile birlikte görülmek için can atarlar.

Romanın gelişimi

Jane Austen'ın kardeşi Amiral Charles Austen (1779 - 1852)

Kanadalı araştırmacı Sheila Johnson Kindred'e göre, İkna'nın bazı bölümleri Jane Austen'ın kardeşi Kraliyet Donanması askeri Charles Austen'ın kariyerinden ilham alınarak yazılmış. Kurgusal Yüzbaşı Wentworth ile Yüzbaşı Charles Austen arasında benzerlikler var. Her ikisi de kariyerlerine aynı yaşlarda Kuzey Amerika'da şalupa kaptanı olarak başladı, ikisi de mürettebat tarafından seviliyordu, ikisi de firkateynlerin komutasına terfi etti, ikisi de ödül parasını mürettebatlarıyla paylaştı; ancak ödül parası Yüzbaşı Wentworth'u Yüzbaşı Austen'a göre çok daha zengin yaptı.

Aynı şekilde Yüzbaşı Austen'ın Bermuda'da 1807'de evlendiği karısı Fanny romandaki Bayan Croft ile benzerlikler taşıyor. Bayan Croft, Fanny Austen gibi Kraliyet Donanmasının Kuzey Amerika'daki iki görevlendirme yeri olan Bermuda ve Halifax'ta değişimli olarak yaşadı. Atlas Okyanusu'nu 5 defa geçti. Ancak Bayan Croft romanda orta yaşlı bir kadınken Fanny Austen evlendiğinde 15 yaşındaydı.

Jane Austen, Fanny Austen'ı severdi ve Fanny'nin "telaşsızlığı ve cesur sağduyusu"na hayrandı. 1812'deki savaşın patlak vermesinden sonra bile Fanny Austen, Bermuda ve Halifax'taki Amerikan saldırılarına rağmen kocasıyla Kuzey Amerika'ya gitti, Kindred'e göre Fanny'nin ne kadar tehlikeli olursa olsun kocasıyla birlikte olma arzusu Jane Austen'ı etkiledi. Aynı şekilde İkna'da da Bayan Croft, tehlikelere rağmen kocasını her yerde takip ediyor.

Basım tarihi

Jane Austen'ın abisi Henry Austen (1771-1850)

Jane Austen, Mart 1817'de yeğeni Fanny Knight'a yazdığı mektupta 12 ay içinde çıkabilecek bir romanı olduğunu söylemişti. Yayıncı John Murray İkna'yı Northanger Manastırı ile 4 cilt olarak bastı. Kitabın ilk reklamı 17 Aralık 1817'de çıktı. Austen ailesi, hızla satılan 1.750 kopyanın telif hakkına sahipti. İki kitabın sonraki basımları ayrı ayrı yayımlandı.

Kitabın adını Jane Austen değil Austen'ın ölümünden sonra abisi Henry Austen koydu. Austen'in romanı için düşündüğü ismi içeren bir kaynak yok. Austen, kitabından Elliotlar diye bahsediyordu ve bazı eleştirmenler Austen'ın koymayı planladığı ismin bu olduğunu düşünüyor.

Henry Austen, kız kardeşinin kimliğini açıkladığı biyografi oluşturdu ve Jane Austen anonim bir yazar olmaktan çıktı.

Uyarlamalar

Televizyon

• 1960: İkna, Daphne Slater'ın Anne ve Paul Daneman'ın Yüzbaşı Wentworth'u canlandırdığı BBC mini dizisi.
• 1971: İkna, Ann Firbank'ın Anne'i ve Bryan Marshall'ın Yüzbaşı Wentworth'u canlandırdığı ITV mini dizisi.
• 1995: İkna, Amanda Root'un Anne rolünü ve Ciarán Hinds'in Yüzbaşı Wentworth rolünü oynadığı (ABD sinemalarında Sony Pictures Classics ile gösterime giren) televizyon için yapılmış bir film.
• 2007: İkinci Şans, Eylül 2006'da Bath şehrinde ITV1 kanalı için çekilen TV filmi. Sally Hawkins Anne'i, Rupert Penry-Jones Yüzbaşı Wentworth'u canlandırdı.

Bibliyografi

• Gilson, David (1986). Grey, J David (Ed.). Editions and Publishing History. The Jane Austen Companion. New York: Macmillan. ISBN 978-0-025-45540-5. 
• Kindred, Sheila Johnson (Haziran 2009). "The Influence of Naval Captain Charles Austen's North American Experiences on Persuasion and Mansfield Park". Persuasions: The Jane Austen Journal (31): 115-129. 
• LeFaye, Deirdre (2003). Jane Austen: The World of Her Novels. Londra: Francis Lincoln. ISBN 978-0-7112-2278-6. 
• Parrill, Sue (11 Nisan 2002). Jane Austen on Film and Television: A Critical Study of the Adaptations. McFarland. ISBN 978-0-7864-1349-2.