İskandinav Tunç Çağı

İskandinav Tunç Çağı veya Kuzey Tunç Çağı, MÖ 1700-500 yılları arasında, İskandinav Yarımadası'nın güney kesimlerinde sürmüş olan bir dönemdir. İskandinav Taş Çağının (Cilalı Taş Devri) devamıdır ve bundan sonra Roma Öncesi Demir Çağı yaşanmıştır. Bu döneme ait arkeolojik kalıntılar oldukça fazla olmasına rağmen, yazılı kaynakların olmamasından ötürü etnik ve dilsel konulara ait pek fazla bilgi bulunamamıştır. Bazı bilim insanları bu çağın Finlandiya, Estonya, Pomeranya ve Almanya'nın kuzeyinde de yaşandığını düşünmektedirler.

MÖ 1200'lerde İskandinav Bronz Çağı'nın yaşandığı bölgeler

Genel özellikleri

Bu çağda yerleşmeler genelde çiftlik düzeyinde olmuş, şehirleşme veya köy topluluklarına rastlanmamıştır. Genelde etrafına göre yüksek ve denize yakın olan arazilerde yapılaşmaya rastlanmaktadır. İnşa edilen binalar ise diklemesine uzun, enine dar ve tek odalıdır. Başlarda iki koridorlu olarak inşa edilen bu yapılar sonraları üç koridordan oluşacak şekilde yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca bu bölgelerde tunçtan yapılmış eşyalara, kaya oymalarına, meşe tabutların olduğu mezarlara da rastlanmıştır.

İnsanlar hem buğday, mısır ve arpa gibi ürünlerle tarım yapmışlar hem de deniz avcılığı sayesinde elde ettikleri kabuklu deniz canlılarını tüketmişlerdir. Sığır, koyun ve domuz evcilleştirilmiş; öküz ise yük hayvanı olarak kullanılmıştır. Ayrıca bu dönemde atların bir sembol olarak kullanıldığı ve yer yer köpeklerin de gündelik yaşama adapte olduğu bilinmektedir.

Bu çağın son dönemlerine doğru İskandinav kültürü, Avrupa'nın geri kalan bölgeleriyle kaynaşmaya başladıysa da maddi anlamda bir kültür takası çok geç yıllarda gerçekleşmeye başlamıştır. Bu durum ise İskandinav Tunç Çağı'na ait birçok tunç ve altın işlemeli eserin günümüze kadar iyi bir şekilde korunmuş olarak ulaşmasına olanak sağlamıştır. Ek olarak, bu dönemde İskandinav Yarımadası'nda yaşayan toplulukların Orta Avrupa'daki halklarla maden alışverişinde bulundukları tespit edilmiştir. Bu ticarete ve kaynaşmaya rağmen İskandinav eserleri, çağdaşlarına göre oldukça yüksek kalitededir ve çok bilgi birikimi isteyen tekniklerle yapılmıştır. Birçok tümülüs ve petroglifte pamuk ve ahşaptan yapılma nesnelere de rastlanmıştır. Taş oymalarda tasvir edilen eserler, tunç baltalar ve kılıçlar ile karşılaştırılarak tarihlendirilmiştir. Bölgede 3600 yıllık tunç baltalar ve Kıbrıs bakırından yapılmış olan diğer aletler bulunmuştur. Ayrıca bu dönemde sığın boynuzlarının da oyularak işlendiği gözlenmiştir. Kaya oymalarında sıkça gemi motiflerine denk gelinmesi, denizcilik ve gemiciliğin bu kültürlerde oldukça önemli bir yeri olduğunu göstermektedir. Tasvir edilen gemiler büyük olasılıkla savaşta, balıkçılıkta ve ticari amaçlar için kullanılmıştır. Bu gemi tiplerinin kökeni Cilalı Taş Devri dönemine kadar dayandırılabilir ve Roma Öncesi Demir Çağı'na devam eder. Bu zengin kültür birikimine karşın yapılan kazı ve araştırmalarda, bu döneme ait herhangi bir yazılı belge bulunamamıştır.

İklim

İskandinav Tunç Çağı'nda iklim başlarda sıcak sayılabilecek bir karakterdeydi. Bugünkü Almanya topraklarının iç kesimleri ile Fransa'nın kuzeyindekine benzer hava şartları hüküm sürmekteydi. Bu durum, o sıralarda İskandinav Yarımadası'nda oldukça çeşitli bir tarım ürünü yelpazesi oluşmasına olanak sağlamıştır. Üzüm yetiştirmenin dahi mümkün olduğu bu dönemde; MÖ 2700'lü yıllardan itibaren ılımanlaşan iklim, MÖ 850-760 yılları arasında tekrar soğumaya başlamıştır.

Kültür

İskandinav Tunç Çağı kültürü

• 
  Ren geyikleri, avcılar ve balıkçı teknelerinin resmedildiği bir avlanma sahnesi. (Norveç - Alta'daki Kaya Sanatları)
• 
  Boğalarla yapılan tarım. (İsveç - Tanum Kaya Oymaları)
• 
  Kayıklar ve güneş sembolleri. (Steinkjer, Norveç - Bardal Kaya Oymaları)
• 
  Metalürji ve alet yapımı. Tumç testere kalıbı. (İsveç)
• 
  Yün kıyafet. (Trindhøj insanı, Danimarka)
• 
  Tunç tarak. (Gotland, İsveç)
• 
  Tunç tıraş bıçağı. (Skåne, İsveç)
• 
  Tunç kılıç. (Rørby, Danimarka)

Notlar

• Dabrowski, J. (1989) Nordische Kreis un Kulturen Polnischer Gebiete. Die Bronzezeit im Ostseegebiet. Ein Rapport der Kgl. Schwedischen Akademie der Literatur Geschichte und Alter unt Altertumsforschung über das Julita-Symposium 1986. Ed Ambrosiani, B. Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien. Konferenser 22. Stockholm.
• Davidson, H. R. Ellis and Gelling, Peter: The Chariot of the Sun and other Rites and Symbols of the Northern European Bronze Age.
• K. Demakopoulou (ed.), Gods and Heroes of the European Bronze Age, published on the occasion of the exhibition "Gods and Heroes of the Bronze Age. Europe at the Time of Ulysses", from December 19, 1998, to April 5, 1999, at the National Museum of Denmark, Copenhagen, London (1999), 0-500-01915-0.
• Demougeot, E. La formation de l'Europe et les invasions barbares, Paris: Editions Montaigne, 1969-1974.
• Kaliff, Anders. 2001. Gothic Connections. Contacts between eastern Scandinavia and the southern Baltic coast 1000 BC – 500 AD.
• Montelius, Oscar, 1885. Om tidsbestämning inom bronsåldern med särskilt avseende på Skandinavien.
• Musset, L. Les invasions: les vagues germanique, Paris: Presses universitaires de France, 1965.