Şah Cihan veya Ebû’l Muzaffer Şehâbeddin Muhammed Sâhib-kıran (Farsça: شاه جهان‎, 5 Ocak 1592 - 22 Ocak 1666), eşi Mümtaz Mahal uğruna Tac Mahal'i yaptırmasıyla tanınan ve Hindistan'da kurulmuş olan Babür İmparatorluğu'nu 1627-1658 yılları arasında yönetmiş olan beşinci Babür hükümdardır.

Şah Cihan
5. Babür İmparatoru
Hüküm süresi8 Kasım 1627 - 31 Temmuz 1658
Önce gelenCihangir
Sonra gelenEvrengzib
Doğum5 Ocak 1592(1592-01-05)
Lahor
Ölüm22 Ocak 1666 (74 yaşında)
Agra
Eş(ler)iMümtaz Mahal
Akbarabadi Mahal
Kandahari Mahal
Çocuk(lar)ıCihanara Begüm
Dara Şükuh
Şah Şüca
Ruşanara Begüm
Evrengzib
Murad Bahş
Gauhara Begüm
Tam adı
Ebü’l-Muzaffer Şehâbeddin Muhammed Sâhib-kıran
HanedanTimurlu hanedanı
BabasıCihangir
AnnesiTac Bibi Belkıs Makani
Diniİslam
Tac Mahal ve ünlü yansıması.
Şah Cihan.
Mümtaz Mahal'in sanatsal tasviri.

Yaşam öyküsü

değiştir
 
Şah Cihan ordusuyla Jama Mescidinden çıkarken

Doğum adı Hürrem olan Şah Cihan atası ve hanedanın kurucusu Babür Şah tarafından Timur'un, anne tarafından ise Cuci Han kanalı ile Cengiz Han'ın torunudur. Yıllarca mirasçılarından olduğu Timur İmparatorluğu'nu yeniden kurmaya çalışmış, Maveraünnehir'e defalarca seferler düzenlemiştir. Büyük atası Timur'un hayallerinin kenti Semerkant'ı üç kez geri almış, ancak kaybetmiştir. Hindistan'a sefer düzenlemiş, selefleri tarafından ise Hindistan'ın çoğu ele geçirilmiştir.

 
Kâğıt üzerine boya ve altın ile yapılmış 17.yy. tasviri: Dünya üzerinde Şah Cihan.

Eşi Mümtaz Mahal ve anıt mezar Tac Mahal

değiştir

Şah Cihan daha ziyade efsanevi aşkı ile tanınır. Eşi Ercüment Banu'nun babası, hem krallığın en soylularından biri hem de Şah Cihan'ın üvey annesi Nur Cihan'ın kardeşi idi. Mümtaz Mahal aslında Şah Cihan'ın üçüncü ama en sevdiği eşidir. Mümtaz Mahal on dördüncü kızları Gauhara Begüm'ü doğururken 1631 yılında ölmüştür. Bunun üzerine Şah Cihan, Agra kentinde Tac Mahal adlı efsanevi anıt mezarı yaptırmıştır. Mimari eserlerde atalarının tercih ettiği sarı kum taşı yerine Şah Cihan, tutkulu bir şekilde beyaz mermer kullanmıştır. 1632'de inşasına başlanan eser, 20 yıl sonra 1652'de tamamlanmıştır.[1] Bu eşsiz yapıyı meydana getirenler; Mimar Sinan'ın öğrencilerinden, İsa Mehmet Çelebi ve ona yardım etmek üzere Agra'ya davet edilmiş Semerkantlı Mehmet Şerif'tir. Kubbenin yapımından sorumlu kişi yine Mimar Sinan'ın talebelerinden İsmail Çelebi'dir. Duvarlardaki mermere oyularak yazılanlar İstanbul'dan hattat Settar Efendi'nin hüneridir.

Kültür ve sanata desteği

değiştir

Şah Cihan atalarından kalan birçok sıkıntı ile yüz yüze kalmış, iç isyanlar ve hanedanlıktaki çekişmelerle mücadele etmiştir. Ancak Babür ve Timurlu kültürü açısından tartışmasız bir altın çağın yaşanmasını sağlamıştır. Döneminde birçok şair ve minyatür sanatçısına destek vermiş, Hint minyatür sanatının da Babür ekolünün inşaasını sağlamıştır. Ancak hiç kuşkusuz en büyük desteği, tutkunu olduğu mimari çalışmalara vermiştir. Ülkenin bir başından bir başına kaleler, türbeler, saraylar, camiler ve medreseler yaptırmıştır. Şahcihanabad yani bugünkü Delhi kenti de bu hükümdar tarafından kurulmuştur.

Son dönemi

değiştir
 
Babür İmparatoru Şah Cihan'ın, doğum sırasında ölen eşi Mümtaz Mahal'in anısına Agra'da yaptırdığı Tac Mahal anıt mezarının 1863-1869 yılları arasında Samuel Bourne tarafından çekilen fotoğrafı.

Ancak hanedan içindeki iktidar mücadelesi, onun hayattayken tahttan indirilmesine neden olmuştur. Tac Mahal'in tamamlanmasından çok kısa bir zaman sonra, akli dengesini kaybettiği gerekçesi ile oğlu Alemgir tarafından tahttan indirilerek Agra Kalesi'nde oda hapsine mahkûm edilmiştir. Rivayete göre kalan günlerini burada, küçük bir camdan Tac Mahal'i izleyerek geçirmiştir.

Ölümünün ardından oğlu Evrengzib tarafından Tac Mahal'e, hayatının aşkı Mümtaz Mahal'in yanına defnedilmiştir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Islamic architecture, Islamic Arts and Architecture Organization". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010. 
Şah Cihan
Doğumu: 5 Ocak 1592 Ölümü: 22 Ocak 1666
Resmî unvanlar
Önce gelen
Cihangir
 
Babür İmparatoru

8 Kasım 1627 - 22 Ocak 1666
Sonra gelen
Evrengzib