Melikşah (Anadolu Selçuklu sultanı)
Şahinşah veya Melikşah Anadolu Selçuklu Devleti sultanı (1107-1116). Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan'ın büyük oğludur. Büyük Selçuklu Devleti'nin hükümdarı olan Melikşah ile karıştırılmamalıdır.
| Şahinşah شاهنشاه | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Türkiye Selçuklu Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1110-1116 | ||||
| Önce gelen | I. Kılıç Arslan | ||||
| Sonra gelen | I. Rükneddin Mesud | ||||
| Ölüm | 1118 | ||||
| |||||
| Hanedan | Selçuklu Hanedanı | ||||
| Babası | I. Kılıç Arslan | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Babasının Musul seferinde öldürülmesi üzerine Büyük Selçuklu Sultanı’nın esiri olarak İsfehan’a götürülmüş; üç yıl sonra kurtulup yeniden Anadolu Selçuklu Devleti’ni Konya merkezli olarak yeniden teşkilandırmaya çalışmıştır. Ülkedeki karışıklıktan yararlanan Bizans İmparatorluğu’nun ele geçirdiği toprakları geri almaya çalışan Şahinşah, Danişmend Beyliği’ne damat olup onların desteğini alan kardeşi Mesud ile yaptığı taht mücadelesi sonunda öldürülmüştür.
Yaşamı
değiştirDoğum tarihi kesin olarak bilinmez. Muhtemelen 1096’da dünyaya geldi.[1] Babası, Türkiye Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan idi.
Babası Kılıç Arslan, 1107'de Büyük Selçuklu Devleti’nin Musul valisi Çökermiş’in çağrısı ile Musul'a gidip şehri teslim almıştı. Büyük Selçuklu hükümdarının Çökürmüş üzerine kumandanı Emir Çavlı’yı göndermişti. Kılıçarslan Çavlı’nın çekildiği Rahbe üzerine yürüdü ve bu sırada Musul’un idaresini melik unvanıyla Şahinşah’a verdi. Rivayete göre bu sırada 11 yaşındaydı. Kumandanlarından Emir Bozmış’ı da kendisine atabeg tayin edilmişti. Büyük Selçuklu kumandanı Emir Çavlı, Artukoğlu İlgazi ve Suriye Meliki Rıdvan'ın kuvvetleriyle Habur Çayı kenarında savaşta yenik düşen Kılıçarslan nehirde boğularak öldü. Şahinşah, Musul’a giren Emir Çavlı tarafından esir alınarak İsfahan'a götürüldü. 1110 yılına kadar esir kaldı ve bu 3 yıl boyunca Anadolu'da büyük bir kargaşa yaşandı. Bizanslılar kaybettikleri Batı Anadolu topraklarını tekrar ele geçirmeye başladılar. Türkiye Selçukluları Anadolu'nun içlerine doğru geri çekildiler.
Şahinşah’ın üç erkek kardeşi Anadolu’nun değişik yerlerine dağılmıştı. Emir Bozmış, en küçük kardeşi Tuğrul Arslan ile annesi Ayşe Hatun’u Malatya’ya götürmüştü. Mesud ve Arap adındaki diğer iki kardeşinin nerede oldukları hakkında pek fazla bilgi yoktur ancak Batı Anadolu’nun çeşitli yerlerine yerleşen Türkmen kütlelerinin yanında olduklarını düşünülür.[2] Malatya’da Tuğrul Arslan hükümdar ilan edildi ve henüz küçük olduğu için idareyi Ayşe Hatun eline aldı; Bozmış’ı öldürtüp İlarslan adlı beyle evlendi. İlarslan Malatya halkına kötü davranmaya başlayınca Ayşe Hatun onu yakalatıp hapsetti, bir yıl sonra da Büyük Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar’a gönderdi. Bu olaydan sonra Şahinşah, kaçarak ya da serbest bırakılarak 1110’da Anadolu’ya döndü. Babasının merkez edinmeye çalıştığı Malatya’ya gitmesi imkânsızdı. Çünkü orada küçük kardeşi Melik Tuğrul Arslan Sultan ilan edilmişti. Konya’ya gitti.
Şahinşah’ın esir bulunduğu üç yıllık dönemde Bizanslılar kaybettikleri Batı Anadolu topraklarını tekrar ele geçirmeye başlamışlar; Türkiye Selçukluları Anadolu'nun içlerine doğru geri çekilmişler; Danişmendliler Anadolu'daki en kuvvetli Türk devleti haline gelmişlerdi. Kılıç Arslan’ın büyük oğlunun döndüğünü duyan Türkmenler onun etrafında toplandılar. Şahinşah, Konya merkezli bir teşkilat kurdu. Kayseri hakimi Hasan Gazi’yi öldürttü; kardeşleri Mesud ile Arap’ı hapsettirdi. Ancak her iki şehzade de bir süre sonra kaçmıştır.
Büyük bir ordu hazırlayan Şahinşah Bizans topraklarına akınlara başladı. 1113 yılında İmparator I. Aleksios, Türkler’e karşı sefere çıktıysa da bir sonuç elde edemeyeceğini anlayarak geri dönmüştür. Şahinşah 1114’te Anadolu’daki diğer hükümdarlardan destek alarak yeni bir ordu kurdu. Amacı, Anadolu’da kaybedilen toprakları geri almaktı. Bunu duyan İmparator Konya üzerine bir sefer düzenlediyse de ayağındaki ağrıların yürümesine engel olması nedeniyle seferi erteledi. İyileştiğinde yeniden seferi başlattı. Akşehir’e kadar ilerleyip burayı aldıktan sonra Konya’ya doğru ilerlemektense geri dönmek üzere hareket etti. Dönüş yolunda Selçuklu ordusu tarafından kuşatıldı. Ancak kardeşi Mesud’un hapisten kaçıp Danişmendliler’in desteğini alarak üzerine gelmesi nedeniyle Şahinşah imparatora barış teklif etti. 1116’da Augustopolis (muhtemelen Sultandağ kasabası) ile Akronios (Afyon) arasındaki ovada barış imzalayan Şahinşah, Konya üzerine hareket etti.
Yolda Mesud’un ordusu ile karşılaşınca Tyragion’a (Ilgın yakınlarında) gitti. Kaleyi kuşatan Mesud'un adamları tarafından esir alınarak dönemine göre ağır işkencelere maruz bırakıldı ve gözleri kör edildi. Mesud buna rağmen Şahinşah'tan çekindi ve 1118 yılında onu eski Türk adeti gereğince kanı akıtılmaksızın yayının kirişiyle boğdurdu. Rivayete göre öldüğünde 21 yaşındaydı.[3]
Konya’da Selçuk sarayında öldürülen ilk hükümdardır. Kabrinin de Konya’da bulunması gerekir. Bugün Alâeddin Tepesi adıyla bilinen yerde II. Kılıçarslan’ın sağlığında yaptırdığı ve babasını da defnettiği türbeyi amcası Şahinşah’ın kabri üzerine yaptırdığı düşünülür.[4]
Kaynakça
değiştir- ^ "Muharrem Kesik, Melikşah, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, Yıl 2004" (PDF). 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2015.
- ^ "Mehmet Ali Hacıgökmen, Türkiye Selçukluları Zamanında Konya'nın Devlet Merkezi Oluşu, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 29, Yıl 2011". 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2015.
- ^ Erdoğan Merçil, "Müslüman Türk Devletleri Tarihi", s. 112-113, İstanbul 2013.
- ^ "M. Zeki Oral, Alâüddin Camii ve Türbeleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, Cilt 5, Yıl 1956" (PDF). 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2015.
Melikşah (Anadolu Selçuklu sultanı) Ölümü: 1118
| ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Kılıç Arslan |
 Türkiye Selçuklu Sultanı 1110 - 1116 |
Sonra gelen: I. Rükneddin Mesud |