Şeddâdîler
Şeddadiler (Arapça: شداديون Shaddādīyūn, Azerice: Şəddadilər, Kürtçe: Şeddadiyan), 951-1174 yılları arasında Ermenistan ve Arran'da hüküm sürmüş Kürt[6][7][8] hanedanı olduğu söylenebilir ancak İbnü'l-Esîr'in hanedan mensupları için Revvâdî nisbesini kullanması bu konuda şüphe uyandırmaktadır çünkü merkezi Tebriz olmak üzere İran’da hüküm süren Revvâdîler aslen Yemenli Arap kabilelerindendir, bu durumda Şeddâdîler’in Divin yöresine geldikten sonra yaptıkları evlilikler sonucu Kürtleştikleri ileri sürülebilir.[9] Kura ile Aras nehirleri arasında bulunmuştur. Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey bölgeye gelene kadar Kafkasyanın büyük bir bölümünü hakimiyet altına almayı başarmışlardır.[10] Şeddadilerin biri Gence’de, diğeri de Ermenistan’ın antik şehri Dvin’de (Arapçada Dabil) olmak üzere iki başkenti vardı. Şeddadilerin Gence kolunun on yöneticisi oldu. Bu hanedanın hükümdarlığına M.S. 1075’te (H.S. 468) Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından son verildi. Hanedanın başka bir kolu, yine Ermenistan’ın antik şehirlerinden biri olan Ani’de bir süre daha hüküm sürdü. Bu kolun yedi yöneticisi oldu ve bu yöneticiler 71072 ile 1199 arasında hüküm sürdüler.[11]
شداديون Shaddādīyūn Şeddadiler | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 951-1199 | |||||||||||||
 11-12. yüzyılda Şeddadiler. | |||||||||||||
| Başkent | Divin, Gence,[1] Ani | ||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Farsça (Saray ve edebiyat) | ||||||||||||
| Hükûmet | Emirlik | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Önce Divin'de kurulmuş ve Divin dışında Berde, Gence gibi kentleri de hakimiyeti altına almıştır. Şeddadiler ordusu 1020'den itibaren Pakraduni Hanedanlığına ve Hazarlara karşı seferler düzenlemiş. Başlangıçta başarılar elde edebilmiş fakat 1030 yılında başarılı bir seferden geri dönerken Gürcü ve Ermeni kuvvetleriyle karşılaşmış ve ağır bir bozguna uğramış. 1047 ile 1057 yılları arasında Bizans ordusuna karşı savaşmıştır. Bundan sonraki senelerde Şeddadilerin bölgedeki etkisi giderek küçülmüş. 1067'ten itibaren Şeddadiler hanedanı Selçukluların işgaline uğramış ve 1174'e kadar Selçukluya bağımlı bir hanedan olarak devam etmiş.[12][13] Selçuklulara yaptığı hizmetinden dolayı Ani ve Tiflis kentleri hediye edilmiştir.[14]
Şeddadiler imar ve kültür birçok eser bırakmışlardır. İslam medeniyetine şahitlik eden bu eserler hala varlıklarını muhafaza ediyorlar. Özellikle 18 yıl devletin başında kalan Ebu'l Eşver Şavur döneminde birçok önemli yapılar inşa edilmiştir. Şavur döneminde günümüze kalan en önemli eserler hala Gürcistan müzelerinde segilenen Gence kapılarıdır. Ayrıca Aras nehri üzerinde bulunan Xudafer Köprüsü yine Şeddadi'lerin inşa ettiği yapılar arasındadır.[15]
Şeddadi Hükümdarları
değiştirŞeddadi Gence Hükümdarları
değiştir- Muhammed bin Şeddâd (951-954)
- Leşkeri bin Muhammed (971-978)
- Marzuban bin Muhammed (978-985)
- Fadl bin Muhammed (985-1031)
- Musa bin Fadl (1031-1034)
- Leşkeri bin Musa (1034-1049)
- Anişirvan bin Leşkeri (1049)
- Ebu'l Eşver Şavur I.bin Fadl (1049-1067)
- Fazl bin Şavur (1067-1073)
- Eşhot bin Şavur (1068-1069)
- Fazl bin Fazl (1073-1075)
Şeddadi Ani Hükümdarları
değiştir- Menucehr bin Şavur (1072-1118)
- Ebu'l Eşver Şavur II. (1118-1124)
- Fazl bin Şavur (1125-?)
- Mahmud bin Şavur (?-1131)
- Fahreddin Şeddâd bin Mahmud (?-1155)
- Fazl bin Mahmud (1155-1161)
- Şehinşah bin Mahmud (1164-1174)
- Sultan bin Mahmud (?-1198/9)
Kaynakça
değiştir- ^ Andrew C. S. Peacock, Nomadic Society and the Seljūq Campaigns in Caucasia, Iran & the Caucasus, Vol. 9, No. 2, 2005:210.
- ^ Surveyor versus Epigrapher, Sheila S. Blair, Muqarnas, Cilt8 8, 1991, Brill, sayfa 68
- ^ Shaddadids, C.E. Bosworth, The Encyclopedia of Islam, Cilt 9, sayfa 170
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2017.
- ^ Andrew C. S. Peacock, Nomadic Society and the Seljūq Campaigns in Caucasia, 209.
- ^ Shaddadids, C.E. Bosworth, The Encyclopedia of Islam, Vol.IX, Ed. C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P.Heinrichs and G.Lecomte, (Brill, 1997), 169.
- ^ Lokman I. Meho,Kelly L. Maglaughli (1968). Kurdish culture and society: an annotated bibliography. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31543-5.
- ^ Öğün Bezer, Gülay (2010). "ŞEDDÂDÎLER". TDV İslâm Ansiklopedisi. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 409-411. 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.
- ^ KHACHATRyAN, A. A. (1979), Nijnetalinskaya Arabskaya Nadpis 570/11'74 Goda, PatmaBanasirakan Handes, IV, s. 1 88-198.
- ^ Minorsky, Studies in Caucasian History, s. 109
- ^ Shaddadids, C.E. Bosworth, The Encyclopedia of Islam, Vol.IX, sayfa 169
- ^ Andrew C. S. Peacock, Nomadic Society and the Seljūq Campaigns in Caucasia, sayfa 216
- ^ Caucasica in the History of Mayyāfāriqīn, V. Minorsky, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Cilt 13, No. 1, 1949, Cambridge University Press, sayfa 29
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Keleş, Nevzat. Şeddadiler (951-1199) Ortaçağ’da Bir Kürt Hanedanı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. ISBN 9786059241908.
Dış bağlantılar
değiştir- Diplomacy gone to seed: a history of Byzantine foreign relations, A.D. 1047-57, 29 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., By Paul A. Blaum, International Journal of Kurdish Studies, Jan. 2005.
- History of Ganja 23 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kurds, from Home of Tour Armenia 7 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A Chronology of World Political History (801 - 1000 C.E.)
- Arran 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., By: C. E. Bosworth, From Encyclopaedia Iranica, page 522.
- The Caucasus (Contains a list of the early Shaddadid Kings)