Ahmed Barzani
Ahmed Barzani (Kürtçe: Şêx Ehmed Barzanî / ئهحمهد موحهممهد بارزانی; d. 1896 - ö. 11 Ocak 1969), Kürdistan'daki, Barzani Aşireti aşiretinin liderlerindendir. Ahmed Barzani, birçok farklı Kürt kabilesini otoritesi altına alıp Barzan bölgesini genişleterek Barzani aşiretinin güçlenmesinde önemli rol oynamıştır. Ayrıca Erken Kürt milliyetçiliğinin mimarı olarak kabul edilir. Küçük kardeşi Molla Mustafa Barzani ile birlikte 1920 ve 1930'larda Irak hükûmetinin kontrolüne karşı savaşmıştır.
Ahmed Barzani ئهحمهد موحهممهد بارزانی | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | Şeyh Ahmed Barzani 1896 Barzan, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 11 Ocak 1969 Barzan |
| Milliyet | Kürt |
| Aile | Barzani |
Ahmed Barzani, o dönem siyaseti içerisinde etkin rol oynamış ve İngiltere ile Irak Hükûmeti karşısında birçok kez isyan başlatmıştır.[1] Barzani ailesinin temelini atmış ve günümüz Kürdistan Bölgesel yönetiminin şekillenmesinde temel etkenlerden biri olmuştur.
Barzani isyanları
değiştir
Büyük Barzani isyanlarından ilki 1931'de Irak Kürdistanı'nın en önemli Kürt liderlerinden biri olan Ahmed Barzani'nin kardeşi Mustafa Barzani'nin, Barzani egemenliğini sorgulayan bir dizi diğer Kürt aşiretini yenmesi ile başlamıştır.[2]
Mustafa Barzani daha sonra gözaltında tutulmuş ve Irak'ın güneyinde sürgüne gönderildiği vakitlerde Türkiye'ye kaçmak zorunda kalmıştır. Ahmed Barzani, Barzan bölgesinde gerçekleştirdiği isyanlar ile birçok Kürdün saygısını kazandı. Irak böyle bir durumun ileride Mahmud Berzenci isyanı gibi bir isyana dönüşmesini önlemek için defalarca orduyu Barzan bölgesine göndermiş ve İngiltere uçakları da havadan Ahmed Barzani'yi sindirebilmek adına Irak ordusuna destek vermişlerdir.
Ahmed Barzani, İngiltere, Irak ve Türkiye hoşnutsuzluğunun odak noktasıydı. Kürdistan'ın kuzeyinde aktif bulunan Hoybun (Ağrı İsyanı) önderliğindeki Kürt siyasi hareketine sempati duymaktaydı. Kör Hüseyin Paşa başta olmak üzere Barzan'a sığınmak isteyen birçok Kürt liderine destekte bulundu. Eylül 1930'da Bağdat'taki Türkiye'nin askeri atağı Irak Başbakanı Nuri Said tarafından şu şekilde açıklanmaktaydı, "Ağrı'daki Türkiye askerinin operasyonları çok başarılı oldu. Ordu Van Gölü'nün batısında da benzer operasyonlar yapacak. Bu operasyonların yakında sona ermesini bekliyoruz. Irak ordusu Barzan'a karşı hareket ederse Türkiye ordusu Irak-Türkiye sınırı boyunca seferber olacak" ifadesini kullanmıştır. İsmet İnönü, bu dönemde Ankara'yı ziyarete gelen Nuri Said'e, Ahmed Barzani'nin Ağrı'da ki ayaklanmayı desteklediğinden ötürü şikayet etmiştir.[3]
Kişisel özellikleri
değiştirBarzani bilinen ilk Kürt çevreci ve korumacı liderdi. Temiz ve sürdürülebilir bir çevre sağlamak için düzenlemeler yaptı. Barzan bölgesinde çevre hakkında yapılmasını yasakladığı kurallar vardı:
- Özellikle gölge sağlayan ve erozyonu önleyen ağaçların kesilmesi
- Aşırı bal hasadı
- Zehirli olmayan yılanları öldürmek.
- Dinamit ve diğer patlayıcılarla balıkçılık
- Üreme mevsimi boyunca avcılık.[4]
Mirası
değiştirBarzani, aynı aile içinde liderliği sürdürmenin geleneksel yolunu reddetti. Her kim liderlik ederse böyle bir iş için nitelikli olması gerektiğini vurguladı. Kürt Hareketi içinde yer almaya başlayan ve hareketin başarısızlıklarının kurbanı olan ezilen kitleleri görmezden gelmek için yolsuzlukları son derece eleştirel bir şekilde kınadı.[4] Ayrıca, evliliğin gönüllü olması gerektiğini: bu tür bir özgürlüğün temel bir sivil hak kabul ettiğini kamuoyuna vurgulamıştır.[5] Ahmed Barzani, Kuzey Irak Kürt hareketinin büyük çapta Barzani çatısı altın birleşmesini ve günümüz Kürdistan bölgesel yönetiminin elde edilmesini sağlayan Modern Kürt hareketinin temel yapı taşlarından biri halini almıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ "Şeyh Ahmed Barzani ve Mustafa Barzani, Hüseyin Siyabend Aytemur, Independent Türkçe". 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020.
- ^ The Kurdish Minority Problem, p.11, Dec. 1948, ORE 71-48, CIA "Archived copy". 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2012.
- ^ bkz. 4SEP1930 tarihli E4976 / 1932/93 Arşivi
- ^ a b "Archived copy". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008.
- ^ "The Assassination of the Spiritual Guide: Introduction". Kurdish Aspect. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2011.
