1907 Haziran Darbesi

1907 Haziran Darbesi veya Stolipin Darbesi Rusya Çarlığında eski takvimle 3 Haziran 1907 tarihinde İkinci Devlet Dumasının kapatılmasını, bazı üye milletvekillerinin tutuklanmasını ve Çar II. Nikolay tarafından seçim yasasının değiştirilmesini kapsar. Yasal olarak çok tartışmalı olan olay birçok tarihçi tarafından 1905 Devriminin sonu olarak değerlendirilir.

Seçim yasasının değişmesiyle beraber önceden Duma'ya kısıtlı da olsa vekil gönderebilen köylüler ve işçilerin önü toprak ve mülk sahibi sınıflar lehine olacak şekilde kesilmiştir. Bu kararda ilk iki dumada varlıklarını hissettiren devrimcilerin etkisi büyüktür. Yeni seçim yasası bu tür vekillerin seçilmesini engellese de imparatorluk sistemini muhafaza etmeyi başaramayacak ve 1917 Rus Devrimi ile Çarlık devrilecektir.

Arka planı

1905 Devrimi sırasında II. Nikolay'ın baskıcı rejimi toplumsal muhalefet zoruyla bir tür meşruti bir yol izlemek durumunda kalmıştı. Toplumun kontrolden çıkmasına engel olmak için eski takvimle 4 Ekim 1905 tarihinde Ekim Manifestosu adıyla bir metin yayınlamıştır. Bu belgeyle temel insan haklarının korunacağı ve ülke çapında yetkili kanun koyucu kurum olarak bir parlamentonun kurulacağı ilan edilmekteydi. Ertesi yıl Nisan ayında yeni anayasayla beraber iki kamaralı meclis kurulmuştur. Çar tarafından atanan danışmanlardan oluşan Devlet Konseyi ve ona bağlı Duma şeklinde bir işleyiş kurulur. Devlet Konseyinin aksine Duma toplumdaki farklı sınıflar tarafından dolaylı seçimle seçilmektedir. Seçim sistemi Çarlığa bağlı oldukları varsayılan köylülere çoğunluk verecek şekilde tasarlanmıştı.

Çar tarafından verilen ödünler bazı devrimciler tarafından reddedilse de, çoğu Rus vatandaşı yeni sisteme bir şans vermeyi düşünmektedir. Ancak kamuoyundaki olumlu hava eski takvile 7 Şubat 1906 günü yayınlanan ve Duma'nın yetkilerini kısıtlayan yeni bir manifestoyla dağılır. Ayrıca 1905 Devriminin etkisinin dağılmasıyla beraber Çarlık rejimi özellikle basın, toplantı ve gösteri özgürlüklerini yeniden kısıtlama adına çok sayıda adım atmış durumdadır.

Çar II. Nikolay eski takvimle 14 Nisan 1906 günü Kışlık Saray'dan yaptığı konuşmayla Duma'yı açar. Çar ve ona bağlı bakanlar Duma'yı kontrol altında ve suskun tutmaya çalışsalar da vekiller aynı görüşte değildir. Boyun eğmeyi reddeden vekiller Çarlık rejimi ve ona bağlı varlıklı sınıfların aleyhine olacak şekilde toprak reformunu gündeme alırlar. İlk Duma 8 Temmuz günü lağvedilir. Ancak seçim sistemi nedeniyle İkinci Duma seçimleri sonrasında daha çok devrimci vekil meclise girmeyi başarır. Çarlık rejimiyle Duma arasında çalışma olanağı olmadığını gören Başbakan Pyotr Stolipin meclisi feshetmek için bahane aramaya başlar.

Darbe

Aranan bahane Çarlık askerlerinin arasında devrimci propaganda yapıldığının ortaya çıkmasıyla bulunmuş olur. Ordu içinde ajitasyon yapan Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi üyesi Bolşevik ve Menşevik vekillerin teslim edilmesi istenir. Duma vekillerinin dokunulmazlıkları olduğu için tutuklanmaları yasal olarak ancak Duma'nın onayıyla olabilecektir. Ancak hükûmet Duma'nın kararını beklemeyerek 3 Haziran gecesi harekete geçerek ilgili vekilleri tutuklar ve Duma'yı kapatır.

Yeni ilan edilen seçim sistemiyle tüm yetki yeniden Çara verilir. Bu sayede yapılan yeni seçimlerde mülk sahibi sınıflar meclisin çoğunluğunu oluşturur. Ayrıca Rus olmayan bölgelerin seçme hakkı da ellerinden alınmıştır.

Sonrası

Beklentilerin aksine darbenin ardından toplumda devrimci hareketin yeniden bir yükselişi gözlenmedi. Rusya Çar'ın hamlelerine karşın görece sakin kaldığı için 3 Haziran 1907 tarihi ilk Rus Devriminin sona erdiği tarih olarak kabul edilir.

Çarın yeni yürürlüğe koyduğu seçim yasası Duma'nın onun ve toplumun üst katmanının kontrolünde olmasını sağlasa da 1917 Şubat Devrimi sırasında iktidarı almasına engel olmayacaktır. Çarın başına buyruk otokratik davranışları ona sadakatla bağlı olanları bile etkileyecek, devrimci durumda alaşağı olmasına giden yolu açacaktır.