1908 Osmanlı genel seçimleri
1908 Osmanlı genel seçimleri, II. Abdülhamid devrinin sonunda, 23 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla, aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında mebus seçimi yapıldı. Ahrar Fırkası ve İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki çoğunluğu sağladı ve 17 Aralık 1908'de (Rumî takvime göre 4 Kânunuevvel 1324) 3. Meclisi Mebusan açıldı. Bu Meclis, 31 Mart Olayı ve II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrasında Mayıs 1909'da Kanuni Esasi üzerinde değişiklikler yaparak padişahın ve Ayan Meclisinin yetkilerini daralttı, kendi yetkilerini arttırdı. 1911'de tek bir mebusluğu ilgilendiren, ancak siyasi yankıları yüksek olan bir ara seçim yapıldı.
 | |||
| |||
|
| |||
| |||
III. dönem Meclis-i Mebusanı'nda 142 Türk, 60 Arap, 25 Arnavut, 23 Rum, 12 Ermeni (bunlara 4 Taşnak ve 2 Hınçak mensubu dahildi), 5 Yahudi, 4 Bulgar, 3 Sırp, 2 Ulah ve 1 Asuri (Davud Yusufani Efendi, Musul Vilayeti) mebus bulunmaktaydı. İdeolojik altyapısı dönem içinde şekillenmeye devam edecek olan İttihat ve Terakki Fırkası yaklaşık 60 mebusun desteğine sahipti.[1]
 | ||
|---|---|---|
| Parti | Sandalye | |
| Türkler | 147 | |
| Araplar | 60 | |
| Arnavutlar | 27 | |
| Rumlar | 26 | |
| Ermeniler | 14 | |
| Slavlar | 10 | |
| Yahudiler | 4 | |
| Toplam | 288 | |
| Kaynak: 1908 Meclis-i Mebûsanı etnik dağılımı[2] | ||
Osmanlı'da seçim sistemi
değiştir
Osmanlı İmparatorluğu'nda seçimlerin yapılabilmesi 1876 Kânûn-ı Esâsî anayasası ile mümkün olmuştur.[3] Bu kapsamda seçimlerin yapılabilmesi için de “Talimat-ı Muvakkate” denilen geçici bir kanun hükmünde kararname çıkarılmıştır. Bu kararnameye göre yapılan seçim sonucu belirlenen 80 Müslüman ve 50 gayrimüslim milletvekilinden oluşan ilk Osmanlı Parlamentosu 19 Mart 1877 tarihinde padişahın huzurunda ilk oturumunu yapmıştır.[2] Osmanlı İmparatorluğu'nda uygulanan seçim sistemi iki aşamalı bir seçim sistemidir. Bu sistem Türkiye Cumhuriyeti'nde 1946 yılına kadar kullanılmıştır. 1908 seçimleri, yürürlükte olan iki tüzük ve bir nizamnameye göre yapılmıştır. Bunlar 1876 Anayasası ve 2 Ağustos 1908 (20 Temmuz 1324) tarihli Seçim Kanununun uygulanmasına ilişkin yönetmeliktir.[4] Anayasanın 65'ten 70'e kadar olan maddelerinde seçimlerle ilgili kararnameler yer aldı. Böylece 65. maddede her 50.000 erkek için bir milletvekili seçileceği belirtilmiş ve 66. maddede seçimlerin gizli oyla yapılacağı vurgulanmıştır. Buna ek olarak Anayasa'nın 67. maddesi, bir kişinin aynı anda hem milletvekilliği hem de resmî görevde bulunamayacağını ve dolayısıyla milletvekili seçilmesi halinde resmî görevinden istifa etmesi gerektiğini söylemektedir.[5] Ordu görevlileri için de, 1912 yılında çıkarılan muvakkat kanunu ile bu kişilerin seçme ve seçilme hakkı resmî görev personeli gibi kaldırıldı.[6] Osmanlı İmparatorluğu'nda seçim sancak birimine göre yapılmaktaydı. İntihab-ı Mebusan Kanunu'nun 1. maddesine göre; her sancak bir seçim dairesi, her nahiye de bir seçim şubesiydi. Seçimlerin denetimini ise bürokrasinin üst düzeyindeki kişilerden oluşan “Heyet-i Teftîşiye” denilen komisyonlar yapmaktaydı.[6]
Seçim Kampanyası
değiştirİttihat ve Terakki Cemiyeti, seçimlere kadar olan sürede 6 Ekim 1908 tarihli Şura-yı Ümmet gazetesinde “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Siyasi Programı” başlığı altında 21 maddelik seçim programı yayımlamıştır.[7] Seçim kampanyası İttihat ve Terakki ile Osmanlı Ahrar Fırkası arasında geçmiştir. Osmanlı Ahrar Fırkası seçim kampanyası, Prens Sabahattin tarafından fırkanın en çok destekçisi olduğu Balkanlar'da yürütülmüştür. The Times gazetesi seçim hakkında “çok farklı adaylar arasına ciddi bir rekabet olmasına rağmen seçimlerin iyi bir örnek teşkil ettiğini” belirtmiştir.[8] Seçim kampanyası sırasında seçim tarihine kadar iç siyasette bir takım olaylar patlak vermiştir. 7 Ekim tarihinde anayasayı ve seçimleri istemeyen şeriat yanlıları, Halıcılar Cami müezzini Kör Ali önderliğinde Yıldız Sarayı'na yürümüştür. Buna bağlı olarak Taşkışla'daki 3. taburun Cidde'ye gitmesi için emir çıkınca asker büyük bir hoşnutsuzluk göstermiş, 28 Ekim'de ise çoğu erbaş olan 83 er ve erbaş kışla dışında silah çatmıştır. 31 Ekim'de kışla dışındaki asiler Remzi Bey komutasındaki avcı taburları tarafından etkisiz hale getirilmişlerdir.[8][9]
Seçim sonuçları
değiştirSelanik Vilayeti'nde
değiştirSelanik Vilayeti'nde İttihat ve Terakki Cemiyeti'nden 6 mebus seçilmiştir. Diğer mebuslar etnik azınlıklardan veya bağımsız mebuslardan oluşmaktadır. Seçilen mebuslardan bazıları ileriki tarihlerde muhalefet partilerine katılmıştır.[8][10][11]
İstanbul Vilayeti'nde
değiştirİstanbul Vilayeti'nde İttihat ve Terakki Cemiyeti'nden 10 mebus seçilmiştir. Diğer mebuslar etnik azınlıklardan veya bağımsızlardan oluşmaktadır.[8][9]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Philip Mansel, "İstanbul: Dünyanın arzuladığı kent", alıntı Straits: The origins of the Dardanelles campaign - "Boğazlar: Çanakkale Savaşlarının nedenleri" 23 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b * Seydi Vakkas Toprak, "İlk Osmanlı Seçimleri ve Parlamentosu", alıntı - "Istanbul University Journal of Sociology - 3 / 26 (Temmuz 2013): 171-192" 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "1876 Kânûn-ı Esâsî Anayasası". 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.
- ^ "Son Osmanlı Mebusân Meclisi Seçimleri." 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.
- ^ Olgun, Kenan (24 Nisan 2019). "By-elections in the 1908-1912 Ottoman Assembly of Deputies". Journal of Human Sciences (İngilizce). ss. 505-517. ISSN 2458-9489. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2022.
- ^ a b Sezer Özdilli, Mesude. "Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Yıl/Vol. 4, Sayı/No. 1, Bahar/Spring 2019". s. 269-270. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- ^ Gökbayır, Satılmış. "Gizli Bir Cemiyetten İktidara: Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin 1908 Seçimleri Siyasi Programı". Journal of Institute of Social Sciences. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Çelik, Bilgin. "Balkanlar 'da Osmanlı Mirası ve Defter-i Hakani, Cilt II, Libra Yayınları, 2015" (PDF). Academia. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- ^ a b Şavaşkan, Ömer. "1908 SEÇİMLERİ" (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- ^ Türk Parlamento Tarihi I. ve II. Meşrutiyet. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ VAKFI YAYINLARI NO. : 15. s. 69. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- ^ "Meclis-i mebusanda bulunan azınlık mebuslarının eğitime dair görüşleri". ulusaltezmerkezi.net. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.