Vikipedi

2022 Kazakistan cumhurbaşkanlığı seçimi

(2022 Kazakistan başkanlık seçimi sayfasından yönlendirildi)

Kazakistan halkı, cumhurbaşkanını seçmek için 20 Kasım 2022 tarihinde erken bir devlet başkanlığı seçimleri yapıldı.[1][2] Bu seçim, Kazakistan'ın 1991'deki bağımsızlığından bu yana yapılan yedinci başkanlık seçimi ve 1999'dan bu yana üst üste altıncı kez yapılan erken seçim oldu.[3]

2022 Kazakistan cumhurbaşkanlığı seçimi
Kazakistan
← 2019 20 Kasım 2022 (2022-11-20) 2029 →
 
Aday Kasım Cömert Tokayev Jiguli Dayrabayev Qaraqat Äbden
Parti Bağımsız Auyl Halk Demokratik Yurtsever Partisi
İttifak Halk Koalisyonu (Kazakistan) - Ulusal Profesyonel Sosyal Hizmet Uzmanları İttifakı
Aldığı oy 6,456,392 271,641 206,206
Oran %81.31 %3.42 %2.60
 
Aday Nurlan Auesbayev Meyram Qajıken Saltanat Tursınbekova
Parti Ulusal Sosyal Demokrat Parti Amanat Sendikalar Topluluğu
İttifak - - Lua hatası 80 satırında package.lua: module 'Modül:Siyasi parti/Q' not found.
Aldığı oy 200,907 176,116 168,731
Oran %2.53 %2.22 %2.12
Önceki Devlet Başkanı

Kasım Cömert Tokayev
Bağımsız

Seçilen Devlet Başkanı

Kasım Cömert Tokayev
Bağımsız

Başlangıçta seçimler Aralık 2024 olarak planlanıyordu, ancak Başkan Tokayev, Ocak ayındaki huzursuzluğun ardından Eylül 2022'de yaptığı yıllık ulusa sesleniş konuşması sırasında ve bunu takip eden anayasa referandumu, bu yılın sonbaharında yapılacak erken başkanlık seçimlerinin yanı sıra başkanlık görev süresinin uzatılması ve yenileme olmadan yedi yıla çıkartılması çağrısında bulundu.[4][5] Ardından Tokayev, başlangıçta ikinci beş yıllık bir dönemde yeniden seçilmek için aday olma niyetini de açıkladı.[6][7] Ancak bu, Tokayev'in görev süresine ilişkin tekliflerinin, ikiden fazla başkanlık yapmasına izin vereceği yönündeki spekülasyonlarla karıştırılmasına ve yasallığına yol açtı ve iktidardaki Amanat partisi milletvekilleri tarafından hazırlanan başkanlık dönemi yasası, bunun yerine önceki seçimlerde kabul edilecek ve ikinci dönemini esasen nihai olacak şekilde belirledi. Sonuç olarak Tokayev, 12 Eylül'de yedi yıllık önerisiyle Anayasa Konseyi'ne başvurdu.[8] 13 Eylül'de Anayasa Konseyi bir kararla Tokayev'in talebi lehinde karar verdi[9] ve Parlamento'nun onayı ile 17 Eylül'de önerilen değişiklikler Tokayev tarafından yasalaştırıldı.[10][11] Daha sonra 21 Eylül'de bir başkanlık kararnamesi ile seçim tarihini belirledi.[12][13][14]

Toplam 12 adayın kaydedildiği seçimlerde, mevcut Kazakistan devlet başkanı Kasım Cömert Tokayev'i, Amanat, Ak Yol, Kazakistan Halk Partisi[15] ve bazı sivil oluşumlardan oluşan Kazakistan Halk Koalisyonu destekledi.[16][17][18][19]

Arka plan

değiştir
Ana madde: 2019 Kazakistan başkanlık seçimi

Bir önceki başkanlık seçimleri 2019'da yapıldı ve Kasım Cömert Tokayev resmen Kazakistan'ın ikinci Devlet Başkanı olarak seçildi.[20] Bu süre zarfında, çok sayıda siyasi yorumcu ve gözlemciye göre, Başkan Tokayev, nihayetinde Nazarbayev'in en büyük kızı Dariga Nazarbayeva'ya iktidarı devretmek için siyasi bir halefiyet sağlama niyetiyle, Nazarbayev'in sadık halefi olarak kabul edildi. Nazarbayev'in bir dizi demokrasi yanlısı protestodan sonra Mart 2019'da istifa etti.[21][22][23][24] Nazarbayev, Güvenlik Konseyi'nin ömür boyu başkanlığının yanı sıra anayasal bir "Elbaşı" ("ulusun lideri") unvanını taşıması nedeniyle Kazakistan'ın fiili lideri olarak görülmeye devam edildi.[25]

Bununla birlikte Tokayev, Dariga Nazarbayeva'nın senato görevinden alınmasıyla 2020'den başlayarak kendi siyasi etkisini uygulamaya başladı.[26][27][28] Ayrıca Halk Meclisi başkanlığına ve daha sonra Nazarbayev'in kurucusu olduğu iktidardaki Nur Otan (daha sonra Amanat olarak değiştirildi) partisine başkanlık etti.[29][30][31][32] Tokayev'in Nazarbayev'inkiyle çelişen artan öz-güçlerine rağmen, başkanlık, Kazakistan'a genel olarak küçük bir değişiklik getirecek olan uluslararası ve demokratik standartlardan yoksun ve yetersiz olduğu için eleştirildi.[33][34][35][36]

2021 parlamento seçimleri

değiştir
Ana madde: 2021 Kazakistan parlamento seçimleri

Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi (Mazhilis) için yasama seçimleri ilk kez Ocak 2021'de Tokayev'in başkanlığında yapıldı ve Kazakistan'da çok partili bir sistem geliştirmek amacıyla oylamadan önce birkaç yasa kabul edildi: kayıt için siyasi parti üyelik eşiğinin düşürülmesi,[37] parlamenter muhalefetin oluşumu,[38] parti listesinde zorunlu %30 kadın ve genç kotası oluşturulması.[39]

Başkan Tokayev'in daha önce çok partili bir sistem için vaatlerine ve farklı partilerin Parlamento'ya girme umutlarını ifade etmesine rağmen,[40][41] yeni seçilen 7. Parlamentonun bileşimi, iktidardaki Nur Otan partisi ile 2016'nın aksine neredeyse aynı kaldı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ile Mazhilis'in alt meclisi üzerindeki üstün çoğunluk kontrolünü hala elinde tutuyor ve oylamayı gerçek bir seçim eksikliği ile rekabetçi olmadığı için eleştiriyor.[42][43] 2016 yasama seçimlerinde Dariga Nazarbayeva'nın Mazhilis milletvekili olarak geri dönüşü de görüldü, bu da Nazarbayev'in başkanlık sonrası etkisi ve siyasi halefiyeti hakkında bir kez daha tartışmaları başlattı.[44][45] 7. Parlamento 15 Ocak'ta toplanırken Tokayev yaptığı konuşmada, Kazak siyasi sisteminin gelişimini ilerletmeyi ve insan haklarını koruma mekanizmalarını güçlendirmeyi amaçlayan üçüncü bir reform paketini açıkladı.[46]

2021 yerel seçimleri

değiştir
Ana madde: 2021 Kazakistan yerel seçimleri

2020 ulusa sesleniş konuşması sırasında Başkan Tokayev, kırsal belediyelerin äkimlerinin (yerel liderler) sonraki yıl içinde ilk kez doğrudan seçilmesini önerdi.[47] Bunu yapmak için Tokayev, doğrudan seçimlere zemin hazırlama konusundaki önerilerini uygulamak için 14 Eylül 2020'de bir başkanlık kararnamesi imzaladı.[48] 2021'in başlarında Parlamento, bağımsız ve aday gösterilen adayların belediye seçimlerine katılmasına izin veren ve ardından Tokayev tarafından yasalaştırılan bir dizi yasa tasarısını onayladı.[49][50]

Pandemi sonrası toparlanma ve artan sosyal sıkıntılar

değiştir
Ana madde: Kazakistan'da COVID-19 pandemisi

Kazakistan'da COVID-19 pandemisi, bir dizi sosyoekonomik, eğitim, sağlık ve siyasi karışıklığı beraberinde getirdi.[51] Buna karşılık, Kazakistan hükûmeti pandeminin etkileriyle başa çıkmak için bir dizi kriz karşıtı önlem başlattı,[52] İnsan Hakları İzleme Örgütü, COVID-19'un "eşitsizliği artırdığını" iddia etti ve Kazakistan hükûmetine "acilen yardım programlarını genişletin ve daha güçlü sosyal koruma sağlanması"nı söyledi.[53]

2021'in başında, başlangıçta halkın şüpheciliği ve güvensizliği nedeniyle yetersiz kalan Kazakistan'da aşılama uygulaması başladı.[54] Jab alımını hızlandırmak için Kazakistan hükûmeti, Kazakistan'daki aşılama oranlarını artırdığı için karışık sonuçlar alan, ancak sahte aşı pasaportlarının yoğun kullanımı ve aşılanmamış kişilerin yanlışlıkla aşılanmış sayılmasıyla karmaşık hale gelen halka açık ortamlarda zorunlu aşı, test ve sağlık geçişi gerekliliklerini uygulamaya koydu.[55][56][57][58] Tartışmalı olan bu politika, birçok şehirde izin verilmemiş aşı karşıtı protestolara da yol açtı.[59][60]

Düşük petrol fiyatları ve yurt içi aktivite nedeniyle COVID-19 pandemisinden etkilenen Kazakistan ekonomisi, 2020'nin sonlarında toparlanmaya başlamasına ve nihayetinde Ekim 2021'e kadar pandemi öncesi %3,5'lik reel GSYİH büyüme oranına ulaşmasına rağmen, Kazakistan da en çok gıda maliyetinin artış gösterdiği bir enflasyonla karşı karşıya kaldı.[61] 2021'in sonlarında %8,5 civarında olan enflasyon oranı, artan fiyatların bir sonucu olarak 2022 baharından itibaren keskin bir şekilde büyüdü. Yüksek enflasyon, özellikle 2021'den başlayarak Batı Kazakistan'da işçi grevlerinde bir artışa yol açtı ve o yılın yazına kadar, Oxus Society'nin Orta Asya Protesto İzleyicisi'nin 2018-2020 yıllarına göre daha fazla grev kaydetmesiyle toplumda huzursuzluğun olduğu konusunda endişe verici hale geldi.[62]

Ocak 2022 protestoları ve Nazarbayev'in etkisinin azalması

değiştir
Ana madde: 2022 Kazakistan protestoları

Artan yaşam maliyetleri ve sosyal hoşnutsuzlukla birlikte, 2 Ocak'ta petrol üreten Janaözen şehrinde, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatındaki ani artış üzerine protestolar patlak verdiğinde, 2022'den itibaren durumsal görünüm düşüşe geçti.[63][64]

 
Almatı'daki ayaklanmalar sırasında protestocular tarafından basıldıktan sonra Cumhurbaşkanlığı Konutu, 10 Ocak 2022

Başlangıçta Batı Kazakistan ile sınırlı olan protestolar, LPG maliyetini düşürme talepleriyle temelde düşük anahtarlı ve küçük ölçekliyken,[65] sonuçta siyasi ve sosyoekonomik reform çağrılarına kadar, hoşnutsuzluk kısa sürede diğer illere de yayıldı.[66] Başkan Tokayev, halkı yatıştırmak amacıyla hükûmete LPG, benzin, dizel yakıt ve temel gıda ürünlerinde altı aylık bir fiyat üst sınırını eski haline getirmesini emretti ve ayrıca ev hizmetleri fiyatlarına moratoryum dahil edildi.[67] Ayrıca Kazak vatandaşlarını kamu düzenini bozmamaya ve protestocuların tüm meşru taleplerinin dikkate alınacağını söyledi.[68][69] Ancak, Tokayev'in tavizleri öfkeyi bastıramadı ve üçüncü gece, gösteriler en büyük şehir olan Almatı'da başlayan isyanlara dönüştü.[70][71][72] Kazakistan genelinde Almatı Akimat Binası gibi çeşitli hükûmet binaları basıldı ve ateşe verildi.[73] Meydana gelen bu yaygın anarşiye yanıt olarak Tokayev'in olağanüstü hâl ilan etmesine, Başbakan Askar Mamin'in görevden alınmasına[74][75] ve internet bağlantısının kesilmesine[76][77] yol açtı. Ayrıca hükûmetler arası askeri-müttefik Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nden barışı koruma müdahalesi talep etti ve "terörle mücadele operasyonunun" bir parçası olarak protestoculara karşı ölümcül güç kullanılmasına izin verdi.[78][79][80]

 
Ulusal Güvenlik Kurulu başkanı Kerim Mesimov. Cumhurbaşkanı Tokayev tarafından ihanetle suçlanan beş kişiden biri.

Günlerce süren olayların ardından, 225 kişinin öldüğü, 2.600'den fazla kişinin yaralandığı ve bunun yanı sıra tahmini 2 milyar doların üzerinde hasara yol açtığı bildirildi.[81][82] Şiddeti nedeniyle, olaylar kötü bir şekilde "Kanlı Ocak" (Kazakça: Қанды қаңтар) olarak tanındı.[83][84][85] Birçok yerel ve uluslararası insan hakları grubu, Kazakistan hükûmetinin daha sonra protestocular, gazeteciler, insan hakları aktivistleri ve seyirciler de dahil olmak üzere 10.000'den fazla tutukluya hapishanede işkence, kötü muamele ve gözaltında ölümler uyguladığını bildirdi.[86][87][88]

Başkan Tokayev, Ocak ayındaki huzursuzluğu, komşu Orta Asya ülkeleri, Afganistan ve Orta Doğu'dan yabancı destekli 20.000 terörist tarafından sızan bir "darbe girişimi" olmakla suçladı.[89][90][91] Bazı analistler, bu olayların eski başkan Nazarbayev ve halefi Tokayev arasında geçen bir güç mücadelesi olduğunu belirtti.[92][93][94] Bunun başlıca görünür işaretlerden biri olarak ise, Nazarbayev'in ömür boyu Güvenlik Konseyi'ndeki görevinden alınmasıydı.[95][96] Bununla birlikte Nazarbayev'in kendisi, onları söylentiler olarak nitelendirdiği, sözde seçkinler çatışması iddialarını yalanladı.[97][98]

Nazarbayev'in iktidar mücadelesi spekülasyonlarını reddetme konusundaki güvencelerine rağmen, Tokayev, eski Başbakan ve Ulusal Güvenlik Kurulu başkanı Kerim Mesimov'un tutuklanmasıyla başlayarak, Nazarbayev'e sadık olduğu düşünülen birkaç yetkiliye karşı bir dizi tasfiye ve baskı başlattı.[99][100][101] Mesimov'un yardımcısı ve Nazarbayev'in yeğeni Samat Abish de UGK'den ihraç edildi.[102] Nazarbayev'in akrabaları olan diğer yetkililer, Eurasianet'in sonuçları "De-Nazarbayevifikasyon"un bir parçası olarak nitelendirdiği çeşitli şirket liderlerinden istifalarla karşı karşıya kaldı.[103] Şubat 2022'de Parlamento'dan başka bir hamle geldi ve Nazarbayev'in ömür boyu Güvenlik Konseyi ve Halk Meclisi başkanlığına tamamen son verilmesini sağlayan bir dizi yasa tasarısı kabul edildi.[104] Daha önce 2021'de milletvekili seçilen Dariga Nazarbayeva, Mazhilis'teki koltuğundan da istifa etti.[105][106]

2022 anayasa referandumu ve erken seçim spekülasyonları

değiştir
Ana madde: 2022 Kazakistan anayasa değişikliği referandumu

2022 protestolarının ardından Başkan Tokayev, Mart 2022 ulusa sesleniş konuşmasında yürütme yetkilerini azaltmak ve Parlamentoya daha fazla yetki vermek için siyasi ve anayasal reformları duyurdu.[107] Bunu yapmak için, belgenin 98 maddesinden 33'ünü değiştirecek bir anayasa referandumu başlattı.

Seçim sistemi

değiştir
 
Seçimlerin resmî logosu

Kazakistan devlet başkanı iki turlu sistem kullanılarak seçilir; ikiden fazla cumhurbaşkanı adayı varsa ve hiç kimse ilk turda oyların çoğunluğunu alamazsa, ilk tur yapıldıktan sonra en geç iki ay içinde ilk iki aday arasında ikinci tur yapılır.[108][109] Cumhurbaşkanlığı seçimi geçersiz ilan edilirse veya kazanan belirlenmezse, Merkez Seçim Komisyonu (MSK), ilk oylama yapıldıktan sonra en geç iki ay içinde yeniden bir seçim planlayabilir.[109]

Adaylar

değiştir

Anayasa'nın "Seçimlere Dair" 54. Maddesi, Merkez Seçim Komisyonu'nun (MSK), bir başkan adayının Anayasa ve "Seçimler Hakkındaki" Anayasa Kanununda belirtilen şartlara uygunluğunu, özetin sunulmasından itibaren beş gün içinde belirlemesini şart koşuyor. Cumhuriyetçi bir kamu derneğinin en üst organı tarafından adayın adaylığı ve cumhurbaşkanlığına aday olmaya rıza hakkında, adayın bir seçim ücreti ödediğini onaylayan belge ile toplanır.[109] Başkan adayı, MSK hesabına 50 yasal asgari ücret (3 milyon tenge) tutarında bir seçim ücreti yatırmalıdır.[110] Adaylar, cumhurbaşkanı seçilmeleri veya adayın ölümü halinde olduğu gibi oyların en az yüzde beşini almaları için bir ödeme alacaklardır. Diğer tüm durumlarda, ücret iade edilmez ve ulusal bütçenin gelirlerine aktarılır.

Kampanya süreci

değiştir

Kampanya süreci, 21 Ekim 2022'de saat 18.00'de, başkan adaylarının Kazakistan'ın bölgelerindeki halk seçim merkezlerini açmasıyla resmen başladı.[111] Merkez Seçim Komisyonu (MSK) 22 Ekim'de kampanya merkezi temsilcileriyle yaptığı görüşmede, MSK'nin adayların yasaları ihlali durumunda ihraç edilmeleri ve tüm mali işlemlerin açık bir şekilde yapılması gerektiği konusunda uyarıda bulunduğu inceleme kurallarına ilişkin bir toplantı yaptı.[112]

Kasım Cömert Tokayev

değiştir
 
Tokayev'in Astana'daki bir otobüs durağına asılmış kampanya afişi
 
Tokayev'in kampanya logosu

Görevdeki aday Kasım Cömert Tokayev, başlangıçta 1 Eylül 2022 ulusa sesleniş konuşması sırasında yeniden adaylığını açıkladı.[113] 21 Eylül'deki başkanlık seçiminin tarihiyle ilgili bir kararnameyi imzalarken, seçim beyannamesinin "sosyo-ekonomik ilerlemeyi sağlamayı amaçlayan yeni girişimlerin" ana hatlarını vereceğini ima etti.[114] Halk Koalisyonu'nun adayı olduktan sonra Tokayev, Kazakistan'ın dönüşümü ve vatandaşların refahının iyileştirilmesi için tedbirler ve dengeli bir dış politika içereceğini belirtti. "bölgesel ve küresel güvenliği" sağlamayı içeren seçim platformunu "yakın bir gelecekte" sunacağını açıkladı.[115]

Tokayev'in seçim programı, 28 Ekim 2022'de Adil Devlet, Adil Ekonomi, Adil Toplum olmak üzere üç bloktan oluşan kampanya web sitesinin açılışıyla kamuoyuna açıklandı.[116] Tokayev, "güçlü bir devlet başkanı, etkili bir parlamento ve hesap verebilir bir hükûmet" şeklindeki önceki duruşunun sürdürüleceği bir siyasi sistemin destekçisi olarak kendini konumlandırdı.[117] Programda, yasalaşan politikaların “halkın ve yetkililerin konsolide bir konumu” üzerinde yapılacağı “adil bir devlet” oluşumu, vatandaşlar için verimli hükûmet performansı, bağımsız yargı sistemi, vatandaş haklarının korunması ve vatandaşların haklarının korunması için siyasi değişiklikleri ve ulusal güvenliğin sağlanması gibi konular yer almakta.[117] Ekonomi politikaları için Tokayev, ekonomide devlet müdahalesini azaltırken aynı zamanda oligarşiyle mücadele, dengeli ve şeffaf bir maliye politikası, tarım için kırsal kalkınma, ulaşım koridorlarının genişletilmesi, bağımsız sürdürülebilir enerji, altyapı ve bölgesel kalkınma, yüksek teknolojili ürünlerin üretimi ve Kazakistan'da devam eden dijital dönüşüm ile sınırlı olmayan enerji sistemlerinin kullanılmasından bahsetti.[118]

Tokayev'in seçim kampanyasına, 28 Ekim'de Abay iline yaptığı ziyaretle başlayan seçim merkezi üyeleri eşlik etti.[119]

Meyram Qajıken

değiştir
 
Qajıken'in kampanya logosu

21 Ekim 2022'de kampanya merkezinin açılışında, Yntymaq lideri ve "Amanat" Sendikalar Topluluğu adayı Meyram Qajıken, sivil toplum ve sosyal ortaklığın temel dayanak olarak tanımlandığı seçim programının ana yönlerini açıkladı.[120]

"Refahın kökü dayanışmadır" başlıklı manifestosu; (Kazakça: Игілік түбірі – ынтымақ), Kazakistan'ın tüm etnik kökenlerinin kültürel olarak birleştirilmesi, yüksek kaliteli eğitime daha geniş erişim, kamu yönetiminin sivil topluma daha fazla karar verme işleviyle ademi merkezileştirilmesi, yargı bağımsızlığı ve artan ulusal savunma, daha güçlü bağımsız sendikalar, sağlık ve sosyal koruma ile sosyal politikalar, çalışma koşulları ve ücret artışları ile birlikte gelişme, ekonomik alanda modernleşme, artan dış ikili anlaşmalar ve daha güçlü ekonomik ve siyasi egemenlik konularına değiniyor.[121]

Qajıken, bölgenin endüstriyel ekonomik durumu nedeniyle Pavlodar'da 22 Ekim'de seçim kampanyasını başlattı ve gençler, emekçiler, girişimciler ve sendika temsilcileriyle bir araya geldi.[122][123]

Jiguli Dayrabayev

değiştir

Auyl Halkın Demokratik Yurtsever Partisi adayı Jiguli Dayrabayev'in seçim programı, "bozkır demokrasisi" ilkelerini, yüksek manevi ve ahlaki kültürü, güçlü bir tarım sektörünü ve kırsal köylere yönelmek için daha fazla altyapı geliştirilmesini savunduğu güçlü bölgeleri içermektedir.[124] Dayrabayev, tarım-sanayi kompleksinin yeniden canlandırılması ve köylerin soylulaştırılması, tarım üreticileri ve çalışanları için başkanlık garantileri, tarım işçilerinin statüsünün onlara daha fazla sosyal destek sağlayarak yükseltilmesi, vatandaşlara daha ucuz gıda ürünleri ve tarımsal sanayi kompleksi yatırımcılarına sigorta sağlanması ve kentsel bir tüketici toplulukları ve kooperatifler ağı geliştirmesine desteğini dile getirdi.[125] Buna ek olarak Dayrabayev, Kazak dilinin her alanda kullanımının artırılmasına ve Oralmanlar ("Kazak geri dönenler") "tam destek" verilmesine desteğini dile getirdi.[125]

23 Ekim'de Dayrabayev, seçim platformunu sunduğu ve Kazakistan'da artan gıda fiyatları sorunlarını gündeme getirdiği satıcı ve alıcılarla bir araya geldiği Astana'daki "Shapagat" halk pazarına ilk kampanya ziyaretini yaptı.

Qaraqat Äbden

değiştir
 
Äbden'in kampanya logosu

Ulusal Profesyonel Sosyal Hizmet Uzmanları Birliği adayı Qaraqat Äbden, "devletin ana zenginliği" kişinin kendisi olduğu duruşuyla Kazak vatandaşlarının yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve ailelere insana yakışır bir yaşam sağlanması için kampanya yürüttü. Kendisini özellikle ailelere, çocuklara, gençlere ve yaşlılara yönelik "sosyal odaklı" olarak tanımlayan yayınlanmış seçim beyannamesinde: aile kurumunun güçlendirilmesi, ücretsiz boş zaman etkinliklerinin genişletilmesi ve eğitim tesislerinin inşa edilmesi çağrısında bulundu. Äbden'in manifestosu, kültür ve yetiştirme, eğitim ve bilim, sağlık ve sosyal korumanın "herhangi bir toplumun başarılı gelişiminin temeli ve garantisi" olduğunu savundu.[126]

Äbden, ilk kampanya gezisinde 22 Ekim'de Astana yakınlarındaki Qosşy ve Qoiandy'ı ziyaret ederek seçmenlerle sorunları tartıştı ve manifestosunu sundu.[127] 1 Kasım'da Äbden, Kazakistan'da Cadılar Bayramı'nın yasaklanmasını önerdi ve buna aşağıdaki Seul Cadılar Bayramı izdihamından alıntı yaptı ve gençleri bunun yerine mevcut Kazak ulusal ve resmî tatillerini kutlamaya ve popülerleştirmeye çağırdı.[128]

Saltanat Tursınbekova

değiştir

Saltanat Tursınbekova, Qazaq analary-dästürge jol'dan aday gösterilmesinin ardından, "Tokayev'in ana hatlarıyla belirlediği stratejiye" bağlı kalmanın gerekliliğini ve kampanyasının "uluslararası politikadaki durum" ile ilgili güvenlik konularını yönetmeye değil, sosyal meselelere odaklanacağını vurguladı.[129] Tursınbekova, Kazakistan'da aile içi şiddet ve çocuk istismarının arttığına dikkat çekerek, halkın adalete güvenini savunduğu, esas olarak hukukun üstünlüğü konusunda kampanya yürüttü.[130] Tursınbekova seçim programında yargı ve hukuk reformu, kamu güvenliği, siyasi sistemin demokratikleştirilmesi ve modernizasyonu, aile kurumunun güçlendirilmesi, nüfusun sosyal korunması, sürdürülebilir iş desteği ve ekonomik kalkınma konularında önerilere de değindi.[130]

26 Ekim 2022'de Karağandı şehrinde insan hakları aktivistleri, avukatlar, lisans öğrencileri, aile içi şiddet mağdurları ve insan haklarının korunması alanında çalışan çeşitli STK'lerin üyeleriyle toplantılar düzenlediği kampanya yolculuğuna başladı.[131]

Nurlan Ausbayev

değiştir

Muhalefetteki Ulusal Sosyal Demokrat Parti'nin kuruluşundan bu yana ilk ve tek kayıtlı adayı olan Nurlan Ausbayev, kampanyasını "Özgürlük. Adalet. Dayanışma!" sloganıyla yürüttü. (Kazakça: Еркіндік. Әділдік. Ынтымақ!), Kazakistan'ın son otuz yıllık bağımsızlığının sorunlarına öncelikle COVID-19 pandemisinin etkisini ve "oligarklar ve yabancı politikacıları" hedef alarak ele aldı.[132]

Äuesbaev ilk kampanyasını 22 Ekim 2022'de Karağandı ilindeki Shakhtinsk şehrinde işçilerle bir araya gelerek seçim platformunun önceliklerine odaklandığı yerde yürüttü.[133]

Seçim günü

değiştir

Kazakistan'daki sandıkların çoğu, 20 Kasım 2022'de 07.00 (UTC+06.00)'da ülkenin doğu kesiminde açıldı, çünkü ilk oy kullananlar Tokyo'daki Kazak vatandaşlarıydı.[134] 07.00 (UTC+06:00) itibarıyla, ülkenin Almatı, Astana ve Çimkent şehirlerinde, denizaşırı 12 bölge ile diğer bölgelerde faaliyet gösteren 8.150 oy kullanma merkezi vardı.[135]

Çıkış anketleri

değiştir

MSK başkanı Nurlan Äbdirov'a göre, 14 Kasım 2022'de Amanat Partisi Kamu Politikası Enstitüsü, Kapsamlı Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Astana "SOTSIS-A" ve "Açık Toplum" Uluslararası Bölgesel Araştırmalar Enstitüsü'nün üç anket kuruluşu, seçim günü bina ve seçim bölgelerinin dışında çeşitli çıkış anketleri yaptı.[136]

Oy verme gününde Kazakistan genelinde ortalama 10.000 ila 20.000 kişiyle dört zaman aralığı ölçümünde görüşülmüştür ve ana kategorilere ayrılan sonuçlar daha sonra sayım ve analiz için veri tabanına gönderilmiştir.[137]

21 Kasım 2022 gece yarısında yayınlanan çıkış anketleri, 21 Kasım'ın erken saatlerinde çeşitli haber ajanslarının Tokayev'in seçim zaferini öngörmesine yol açtığı için, "Hepsine karşı" oy pusulasının ikinci en belirgin seçenek olmasıyla birlikte Tokayev'e ezici bir destek gösterdi.[1][2][4][8][138]

Anket kaynağı Tokayev Dayrabayev Äuesbayev Tursınbekova Qajıken Äbden Hepsine karşı
Amanat Kamu Politikası Enstitüsü %85.5 %2.7 %1.9 %1.4 %2.4 %2.6 %3.4
Kapsamlı Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Astana "SOTSIS-A" 21 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. %82 %3.7 %2.4 %2.2 %2.6 %2.8 %4.2
"Açık Toplum" Uluslararası Bölgesel Araştırmalar Enstitüsü 21 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. %82.5 %3.3 %2.2 %2.1 %2.2 %2.5 %5.2

Sonuçlar

değiştir
 
2022 Kazakistan cumhurbaşkanlığı seçim pusulası
AdayPartiOy%
Kasım Cömert TokayevKazakistan Halk Koalisyonu (Bağımsız)6.456.39281.31
Jiguli DayrabayevAuyl Halkın Demokratik Yurtsever Partisi271.6413.42
Qaraqat ÄbdenBağımsız (Ulusal Profesyonel Sosyal Hizmet Uzmanları İttifakı)206.2062.60
Nurlan ÄuesbayevUlusal Sosyal Demokrat Parti200.9072.53
Meiram QajıkenBağımsız ("Amanat" Sendikalar Topluluğu)176.1162.22
Saltanat TursınbekovaBağımsız (Qazaq analary — dästürge jol)168.7312.12
Hepsine karşı460.4845.80
Toplam7.940.477100.00
Geçerli oy7.940.47795.67
Geçersiz/boş oy359.5694.33
Toplam oy8.300.046100.00
Kayıtlı seçmen/katılım11.953.46569.44
Kaynak: CEC

Katılım

değiştir
Bölge Saat
10.00[139] 12.00[140] 14.00[141] 16.00[142] 18.00[143] 20.00[144] 22.00[145]
Abay %25.64 %43.67 %69.32 %73.57 %78.88 %80.18 %80.18
Akmola %21.21 %40.13 %51.04 %71.38 %75.82 %78.87 %78.87
Aktöbe %26.66 %44.48 %53.21 %68.81 %71.23 %72.20 %72.81
Almatı %20.12 %25.83 %40.85 %55.11 %70.92 %72.10 %72.10
Atırav %25.03 %40.42 %52.56 %60.87 %67.88 %70.87 %70.87
Batı Kazakistan %20.86 %27.55 %43.85 %54.62 %64.77 %67.77 %68.67
Jambıl %23.27 %41.29 %52.74 %68.74 %77.27 %79.57 %79.57
Jetisu %25.58 %42.18 %52.17 %68.88 %77.08 %81.43 %81.42
Karağandı %32.27 %44.99 %53.75 %71.89 %77.80 %78.39 %78.39
Kostanay %26.97 %42.87 %53.15 %71.38 %77.56 %79.28 %79.28
Kızılorda %29.41 %43.46 %59.18 %72.88 %77.20 %80.31 %81.07
Mangıstav %25.20 %41.19 %53.40 %59.61 %64.57 %66.18 %66.99
Pavlodar %27.90 %44.23 %52.55 %72.73 %77.12 %77.58 %77.58
Kuzey Kazakistan %27.33 %43.64 %53.10 %72.21 %77.46 %78.24 %79.01
Türkistan %27.03 %64.21 %76.61 %80.09 %80.25 %80.37 %80.37
Ulıtav %27.81 %52.22 %68.32 %72.75 %74.45 %75.48 %75.48
Doğu Kazakistan %23.17 %41.86 %52.99 %68.42 %76.81 %79.49 %79.49
Astana %13.73 %19.33 %39.79 %44.39 %48.01 %48.67 %48.60
Almatı %8.42 %16.89 %24.17 %26.19 %27.93 %28.72 %28.72
Çimkent %30.92 %34.41 %51.69 %56.28 %59.56 %59.79 %59.79
  Kazakistan %23.37 %38.55 %51.16 %62.34 %67.85 %69.31 %69.43

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b Bulatkulova, Saniya (21 Eylül 2022). "Kazakhstan to Hold Presidential Elections on November 20". The Astana Times (İngilizce). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  2. ^ a b Seilkhanov, Adlet (21 Eylül 2022). "Kazakhstan to hold early presidential election on Nov 20". Kazinform (İngilizce). 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  3. ^ "Nur-Sultan No More and Kazakh Tinkering With Presidential Terms". thediplomat.com (İngilizce). 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022. 
  4. ^ a b "Kazakh leader to seek second term in snap election". Reuters (İngilizce). 1 Eylül 2022. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  5. ^ Bulatkulova, Saniya (1 Eylül 2022). "President Tokayev Announces Early Presidential Elections Scheduled for This Fall". The Astana Times (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  6. ^ "Kazakhstan's President Toqaev To Seek Second Term In Snap Election". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022. 
  7. ^ "Kazakh President Kassym-Jomart Tokayev to seek second term in snap election". Meduza (İngilizce). 1 Eylül 2022. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  8. ^ a b Satubaldina, Assel (13 Eylül 2022). "Single Term Limit for Kazakh Presidents Should Be Introduced Before Early Election, Akorda Explains". The Astana Times. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  9. ^ Bulatkulova, Saniya (14 Eylül 2022). "Kazakhstan's Constitutional Council Endorses One Seven-Year Presidential Term Norm". The Astana Times (İngilizce). 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  10. ^ "Kazakhstan limits presidential term, renames capital". www.aljazeera.com (İngilizce). 17 Eylül 2022. 17 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2022. 
  11. ^ "Kazakhstan Renames Capital, Extends Presidential Term". VOA (İngilizce). 17 Eylül 2022. 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2022. 
  12. ^ "Kazakh leader Tokayev calls snap presidential election". www.aljazeera.com (İngilizce). 21 Eylül 2022. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  13. ^ "Kazakh leader calls snap presidential election on Nov.20". Reuters (İngilizce). 21 Eylül 2022. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  14. ^ Bayar, Gözde (21 Eylül 2021). "Kazakhstan to hold snap presidential election on Nov. 20". www.aa.com.tr. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  15. ^ "Political parties – Amanat, Ak Zhol and People's Party of Kazakhstan nominate Tokayev as a presidential candidate". el.kz. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  16. ^ "A meeting of the Central Election Commission was held on the results of the nomination of candidates for the President of the Republic of Kazakhstan". www.election.gov.kz. 12 Ekim 2022. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  17. ^ "Kazakhstan: Tokayev to Run for Reelection With Support of 'People's Coalition'". Stratfor. 6 Ekim 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  18. ^ "People's coalition nominated Tokayev for presidency of Kazakhstan". kaztag.kz (İngilizce). 7 Ekim 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  19. ^ Kussainova, Meiramgul (6 Ekim 2022). "Kazakh president named candidate of newly formed coalition for snap election". www.aa.com.tr. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  20. ^ "Nazarbayev protégé wins Kazakhstan elections marred by protests". France 24 (İngilizce). 10 Haziran 2019. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  21. ^ "In succession clue, Kazakh leader's daughter elevated after his resignation". Reuters (İngilizce). 20 Mart 2019. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  22. ^ "Nazarbayev's gift to Kazakhstan: An orderly transition?". Atlantic Council (İngilizce). 19 Mart 2019. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  23. ^ Osborn, Andrew (20 Mart 2019). "Widowed opera singer daughter of 'Papa' - Kazakhstan's next president?". Reuters (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  24. ^ "Nazarbaev's Daughter Handed Powerful Senate Post As Kazakhstan Gets New President". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 20 Mart 2019. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  25. ^ Putz, Catherine (29 Ekim 2019). "Kazakhstan Remains Nazarbayev's State". thediplomat.com (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  26. ^ Bisenov, Naubet (2 Mayıs 2020). "Kazakh President Strips Former Leader's Daughter of Powers". Bloomberg.com (İngilizce). 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  27. ^ Maracchione, Frank (12 Mayıs 2020). "Kazakhstan's Power Struggles in Time of Pandemic: Dariga Nazarbayeva's Dismissal". ISPI. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  28. ^ "Daughter of former Kazakh president removed from senate post". www.aljazeera.com (İngilizce). 2 Mayıs 2022. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  29. ^ "Kazakh ex-president to hand over ruling party leadership to successor". Reuters (İngilizce). 23 Kasım 2021. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  30. ^ "Nazarbayev hands over chairmanship of Kazakhstan's People's Assembly to Tokayev". www.xinhuanet.com. 28 Nisan 2020. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  31. ^ "Nazarbayev resigns as chair of Assembly of People of Kazakhstan". www.efe.com (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  32. ^ Tatyana, Kudrenok (23 Kasım 2021). "Elbasy Nazarbayev decides to hand over Nur Otan Party Chairman's powers to President Tokayev". Kazinform (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  33. ^ Nourzhanov, Kirill (17 Nisan 2019). "Nazarbayev has resigned, but little will change in Kazakhstan". East Asia Forum (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  34. ^ "Human rights and civil liberties in Kazakhstan: A matter of efficiency?". The Foreign Policy Centre (İngilizce). 22 Temmuz 2021. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  35. ^ "KAZAKHSTAN: "Nothing new under the Kazakh sun": president signs new law designed to stymie the freedom to protest". International Federation for Human Rights (İngilizce). 28 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  36. ^ "The Kazakhstan elections and the transition that wasn't". Human Rights Watch (İngilizce). 5 Haziran 2019. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  37. ^ Tileuberdi, Mukhtar (17 Ocak 2020). "Kazakhstan-EU relations entering a new stage". www.euractiv.com (İngilizce). 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  38. ^ Kumenov, Almaz (7 Mayıs 2020). "Kazakhstan: Would-be opposition political parties to get leg-up". eurasianet.org (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  39. ^ Alzhanova, Raushan (10 Şubat 2020). "Kazakhstan intends to introduce 30% quota for women and youth in political parties". Kazinform (İngilizce). 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  40. ^ Абибулла, Назерке (10 Ocak 2021). "Бес партия бәсекесі. Қазақстанда парламент мәжілісі мен мәслихат сайлауы қалай өтті?". informburo.kz (Kazakça). 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  41. ^ "Kazakhstan to strive for multi-party system: President Kassym-Jomart Tokayev". The Economic Times. 7 Eylül 2020. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  42. ^ Bohr, Annette (20 Ocak 2021). "Elections in Kazakhstan yield results as predicted". Chatham House – International Affairs Think Tank (İngilizce). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  43. ^ "Lack of real competition, limitations to fundamental freedoms left voters without genuine choice in Kazakhstan's parliamentary elections: observers". www.oscepa.org. 11 Ocak 2021. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  44. ^ Putz, Catherine (14 Ocak 2021). "Dariga Nazarbayeva Headed Back to Parliament". thediplomat.com (İngilizce). 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  45. ^ "Samat Abish Is Out of the Game". kz.expert. 19 Ocak 2021. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  46. ^ Baltis, Lucas (31 Ocak 2021). "President Tokayev exhorts new parliament to take on new political reforms in Kazakhstan". www.baltictimes.com. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  47. ^ Шаяхметова, Жанна (3 Eylül 2020). "Kazakhstan In A New Reality: Time For Action". The Astana Times (İngilizce). 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  48. ^ "«Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі «Жаңа жағдайдағы Қазақстан іс-қимыл кезеңі» атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы» Қазақстан Республимка Президентінің 2020 жылғы 14 қыркүйектегі № 413 Жарлығы". Информационная система ПАРАГРАФ (Kazakça). 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  49. ^ "Әкім сайлау механизмі қандай?". BAQ.kz (Kazakça). 14 Nisan 2021. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  50. ^ "Kazakhstan passes new election participation law". EU Reporter (İngilizce). 25 Mayıs 2021. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  51. ^ "The COVID-19 Shock to Kazakhstan's Economy Largest in Two Decades: World Bank Report". World Bank (İngilizce). 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  52. ^ "Kazakhstan - KPMG Global". KPMG (İngilizce). 29 Haziran 2022. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  53. ^ "Kazakhstan: Extend, Expand Covid-19 Aid". Human Rights Watch (İngilizce). 17 Ağustos 2020. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  54. ^ "Kazakhstan: Officials under fire over vaccination failures | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  55. ^ Kumenov, Almaz (22 Nisan 2021). "Kazakhstan: A diary from a vaccination". eurasianet.org (İngilizce). 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  56. ^ "Kazakhstan is awash in fake vaccination passports". The Economist. 24 Temmuz 2021. ISSN 0013-0613. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  57. ^ "Kazakhstan to introduce mandatory workplace vaccination". Reuters (İngilizce). 23 Haziran 2021. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  58. ^ "Kazakhstan bans unvaccinated from malls and restaurants on weekends". Reuters (İngilizce). 25 Ağustos 2021. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  59. ^ "Kazakhstan: Anti-government protests planned nationwide July 17". Kazakhstan: Anti-government protests planned nationwide July 17 | Crisis24 (İngilizce). 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  60. ^ "Несколько человек задержаны в Алматы и Актобе на месте анонсированных Аблязовым акций". Радио Азаттык (Rusça). 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  61. ^ "Kazakhstan's economy recovering from the COVID pandemic and oil market shock, says IMF". Strategy2050.kz (İngilizce). 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  62. ^ Aisarina, Zhibek; Wilbur, Emma; Simpson, Natalie; Kalmurzaeva, Elvira; Meyer, Jonathan; Mutalov, Doniyor; Ali, Huma Ramazan (3 Ağustos 2021). "Covid-19, Worker Strikes and the Failure to Protect Citizens: An Update on the Central Asian Protest Tracker". The Oxus Society for Central Asian Affairs (İngilizce). 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  63. ^ Lillis, Joanna (3 Ocak 2022). "Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests". eurasianet.org. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  64. ^ Kantchev, Georgi (7 Ocak 2022). "Kazakhstan's Elite Got Richer on Natural Resources. Then Came the Unrest". The Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  65. ^ "Sharp Energy Price Hike Triggers Protests In Kazakhstan". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 3 Ocak 2022. 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  66. ^ "Kazakhstan's Protests Are About Soaring Inequality". jacobin.com (İngilizce). ZANOVO MEDIA. 7 Ocak 2022. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  67. ^ Kussainova, Meiramgul (5 Ocak 2022). "Kazakhstan imposes 180-day state regulation on fuel, food prices amid protests". www.aa.com.tr. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  68. ^ Lillis, Joanna (3 Ocak 2022). "Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests". eurasianet.org (İngilizce). 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  69. ^ "President Kassym-Jomart Tokayev's Statement in connection with the current situation in the country". Akorda.kz (İngilizce). 5 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  70. ^ Ilyushina, Mary (5 Ocak 2022). "Rare protests in Kazakhstan leave scores injured and topple the former Soviet Republic's longtime leader". www.cbsnews.com (İngilizce). 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  71. ^ "Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored". BBC News (İngilizce). 7 Ocak 2022. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  72. ^ Kopytin, Yuri (6 Ocak 2022). "Plundered shops and banks: How Almaty lived through the night". 24.kg (İngilizce). 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  73. ^ "Protesters storm public buildings in Kazakhstan: 'A lot of people have nothing to lose'". The Observers - France 24 (İngilizce). 5 Ocak 2022. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  74. ^ Sajjanhar, Ashok (7 Ocak 2022). "Why Kazakhstan, a model Central Asian country, is facing unrest, mayhem and anarchy". Firstpost (İngilizce). 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  75. ^ "Kazakh president sacks cabinet, declares emergency amid unrest". www.aljazeera.com (İngilizce). 5 Ocak 2022. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  76. ^ Hart, Robert (5 Ocak 2022). "Kazakhstan Reportedly Hit By Internet Blackout As Oil-Rich Nation Breaks Out In Rare Anti-Government Protests". Forbes (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  77. ^ Zach, Elizabeth; Oganjanyan, Amalia (4 Mart 2022). "Internet blackout in Kazakhstan amid protests silenced a DW Akademie partner for nearly a week | DW | 04.03.2022". DW.COM (İngilizce). 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  78. ^ Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan (5 Ocak 2022). "Russia-Allied Forces to Intervene as Unrest Sweeps Kazakhstan". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  79. ^ Gigova, Radina; Chernova, Anna; Krebs, Katharina (7 Ocak 2022). "Kazakhstan leader gives 'kill without warning' order, as bodies lie in the streets". CNN. 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  80. ^ "Kazakh president says he has given orders to shoot to kill "terrorists"". Reuters (İngilizce). 7 Ocak 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  81. ^ "Kazakh authorities say 225 people killed in violent unrest". www.aljazeera.com (İngilizce). 15 Ocak 2022. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  82. ^ Karibayeva, Akbota (19 Ocak 2022). "Kazakhstan's Unrest Leaves Behind a Traumatized Society". Foreign Policy (İngilizce). 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022. 
  83. ^ "Hundreds died in Kazakhstan's 'Bloody January'. Who were they?". openDemocracy (İngilizce). 27 Ocak 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  84. ^ "Shadow of 'Bloody January' unrest stalks Kazakhstan". France 24 (İngilizce). 14 Temmuz 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  85. ^ "Қанды қаңтар: Төрт жүзден астам адам сотталып, оның жүзі түрмеге жабылды". Ulysmedia.kz (Kazakça). 23 Ağustos 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  86. ^ "Kazakhstan: Protesters Arbitrarily Arrested, Beaten". Human Rights Watch (İngilizce). 1 Şubat 2022. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  87. ^ "Kazakhstan added to human rights watchlist following 'Bloody January' events". IPHR (İngilizce). 10 Mart 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  88. ^ "The underage detainees, same as adults, based on the words of human rights defenders and these minors' parents, were subjected to beatings and cruel treatment". KIBHR - Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule of Law. 7 Şubat 2022. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
  89. ^ "Kazakhstan unrest was coup attempt, says president". BBC News (İngilizce). 10 Ocak 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  90. ^ "Kazakhstan blames 'foreign terrorists' for deadly unrest". TRT World (İngilizce). 16 Ocak 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  91. ^ "Kazakhstan Says Militants From Central Asia, Middle East Behind Unrest". www.barrons.com (İngilizce). AFP-Agence France Presse. 10 Ocak 2022. 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  92. ^ Burgis, Tom (13 Ocak 2022). "Nazarbayev and the power struggle over Kazakhstan's future". Financial Times. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  93. ^ Konarzewska, Natalia (11 Şubat 2022). "Elite fighting and the unrest in Kazakhstan". www.cacianalyst.org (İngilizce). 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  94. ^ "What next for Kazakhstan?". www.controlrisks.com (İngilizce). 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  95. ^ Gotev, Georgi (5 Ocak 2022). "Kazakh president removes ex-leader Nazarbayev from post amid unrest". www.euractiv.com (İngilizce). 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  96. ^ "Kazakh leader removes veteran ex-president from key security post". Reuters (İngilizce). 5 Ocak 2022. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  97. ^ "Former Kazakh president reappears, denies conflict among elite". Reuters (İngilizce). 18 Ocak 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  98. ^ Pannett, Rachel (19 Ocak 2022). "Kazakhstan's 'father of the nation' resurfaces, says he's retired after Russian intervention in bloody unrest". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 26 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  99. ^ "Kazakhstan unrest: Ex-intelligence chief arrested for treason". BBC News (İngilizce). 8 Ocak 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  100. ^ Ilyushina, Mary; Cheng, Amy (8 Ocak 2022). "Top security official is detained as protest-roiled Kazakhstan settles into edgy calm". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  101. ^ Gordeyeva, Mariya; Vaal, Tamara (8 Ocak 2022). "Ex-security chief arrested as Kazakhstan presses crackdown on unrest". Reuters (İngilizce). 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
  102. ^ Pannier, Bruce (25 Ocak 2022). "After Kazakhstan's 'Bloody January,' Can Toqaev Ever Gain The People's Support?". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 27 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  103. ^ Kumenov, Almaz (20 Ocak 2022). "Kazakhstan: De-Nazarbayevification picks up steam, but is it just for show?". eurasianet.org (İngilizce). 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  104. ^ Abbasova, Vusala (5 Şubat 2022). "Kazakh Parliament Passes Bill To Cancel Nazarbayev's Lifetime Chairmanship of Security Council". caspiannews.com (İngilizce). 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  105. ^ "Dariga Nazarbayeva steps down as Kazakh MP". interfax.com. 24 Şubat 2022. 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  106. ^ Seilkhanov, Adlet (2 Mart 2022). "Dariga Nazarbayeva relieved of her powers as Majilis deputy". Kazinform (İngilizce). 22 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  107. ^ Reuters (16 Mart 2022). "Kazakh President Tokayev lays out constitutional reform plan". Reuters (İngilizce). 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  108. ^ Republic of Kazakhstan: Election for President 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. IFES
  109. ^ a b c "On Elections in the Republic of Kazakhstan - "Adilet" LIS". adilet.zan.kz. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022.  Şablon:Pd-notice
  110. ^ "Nomination of candidates for the extraordinary presidential election has begun". www.adyrna.kz (Kazakça). 29 Mart 2022. 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  111. ^ "Президент сайлауы: Үгіт-насихат науқаны басталды!". nege.kz (Kazakça). 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  112. ^ INFORM.KZ (22 Ekim 2022). "Сайлау: Орталық сайлау комиссиясы кандидаттардың сайлауалды штабтарын оқытуды бастады: 2022 жылғы 22 қазан, 14:04 -". Казинформ (Kazakça). 24 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  113. ^ Gotev, Georgi (1 Eylül 2022). "President of Kazakhstan seeks reelection at snap poll". www.euractiv.com (İngilizce). 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  114. ^ "President Kassym-Jomart Tokayev's Address to the people of Kazakhstan — Official website of the President of the Republic of Kazakhstan". Akorda.kz (İngilizce). 24 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  115. ^ tengrinews.kz (6 Ekim 2022). "Тоқаев жақын арада сайлауалды тұғырнамасын ұсынатынын жариялады". Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (Kazakça). 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  116. ^ "Program". toqaev2022.kz. 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  117. ^ a b "ELECTION PROGRAM OF THE CANDIDATE FOR PRESIDENT OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN K.K.TOKAEV. FAIR STATE | The Library of the First President of the Republic of Kazakhstan – Elbasy". elbasylibrary.gov.kz (İngilizce). 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  118. ^ "ELECTION PROGRAM OF THE CANDIDATE FOR PRESIDENT OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN K.K.TOKAEV. FAIR ECONOMY | The Library of the First President of the Republic of Kazakhstan – Elbasy". elbasylibrary.gov.kz (İngilizce). 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  119. ^ "Тоқаевтың сайлауалды штабы: өңірлердегі кездесулер Абай облысынан басталды". Elorda.info: ел, елорда және жаһан жаңалықтар (Kazakça). 28 Ekim 2022. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  120. ^ "Үміткер Мейрам Қажыкеннің сайлауалды штабы өз жұмысын бастады". Azattyq-ruhy.kz (Kazakça). 21 Ekim 2022. 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  121. ^ "ПРЕЗИДЕНТТІККЕ КАНДИДАТ М.ҚАЖЫКЕННІҢ САЙЛАУАЛДЫ БАҒДАРЛАМАСЫ «Игілік түбірі – ынтымақ»". Институт исследований современного общества (Kazakça). 8 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  122. ^ Сағымхан, Меруерт (22 Ekim 2022). "Президент сайлауы: Мейрам Қажыкен Павлодар облысының жастарымен кездесті". turkystan.kz (Kazakça). 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  123. ^ "М.Қажыкен туған жері – Павлодар облысына барды". 24.kz (Kazakça). 22 Ekim 2022. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  124. ^ "Ж.Дайрабаев Қызылорда облысына барды - Қазақстан және әлемдегі соңғы жаңалықтар". 24.kz (Kazakça). 28 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  125. ^ a b "Как кандидаты в президенты хотят изменить Казахстан? Знакомимся с их предвыборными программами". informburo.kz (Rusça). 27 Ekim 2022. 28 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  126. ^ "Қазақстан Республикасының Президенттігіне кандидат Қарақат Әбденнің сайлауалды БАҒДАРЛАМАСЫ" (PDF). abden.kz (Kazakça). 21 Ekim 2022. 28 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2022. 
  127. ^ "Қарақат Әбден Астана маңындағы Қосшы қаласы мен Қоянды ауылының тұрғындарымен кездесті". Azattyq-ruhy.kz (Kazakça). 22 Ekim 2022. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  128. ^ "Президенттікке үміткер Қарақат Әбден Хэллоуин мерекесін тойламауға шақырады | "Адырна" ұлттық порталы". adyrna.kz (Kazakça). 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  129. ^ "Правозащитница Салтанат Турсынбекова станет еще одним кандидатом в президенты - Аналитический интернет-журнал Власть". vlast.kz (Rusça). 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  130. ^ a b "Сайлау бағдарламасы". st22.kz. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  131. ^ "Салтанат Тұрсынбекова Қарағанды қаласына барды". inbusiness.kz (Kazakça). 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  132. ^ "ЖСДП атынан Президенттікке үміткер Әуесбаев Нұрлан Сатыбалдыұлының сайлауалды бағдарламасы". osdp.kz. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  133. ^ "Нұрлан Әуесбаев Шахтинск қаласы тұрғындарымен кездесті". qazaqstan.tv (Kazakça). 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. 
  134. ^ "Елімізде президент сайлауы басталды". kaz.nur.kz (Kazakça). 20 Kasım 2022. 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  135. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  136. ^ Сатиева, Камшат (14 Kasım 2022). "Президент сайлауы кезінде үш ұйым exit-poll жүргізуді жоспарлап отыр". zakon.kz (Kazakça). Erişim tarihi: 21 Kasım 2022. 
  137. ^ ""За кого проголосовали?": как работают экзитполы в Казахстане". astanatv.kz (Rusça). 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2022. 
  138. ^ Putz, Catherine (14 Eylül 2022). "Nur-Sultan No More and Kazakh Tinkering With Presidential Terms". thediplomat.com (İngilizce). 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  139. ^ "On the turnout of citizens at 10.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  140. ^ "On the turnout of citizens at 12.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  141. ^ "On the turnout of citizens at 14.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  142. ^ "On the turnout of citizens at 16.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  143. ^ "On the turnout of citizens at 18.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  144. ^ "On the turnout of citizens at 20.05". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
  145. ^ "On the preliminary results of turnout of citizens at 22.00". www.election.gov.kz. 20 Kasım 2022. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2022_Kazakistan_cumhurbaşkanlığı_seçimi&oldid=32700025" sayfasından alınmıştır