Vikipedi

2060 Chiron

Asteroit
Plüton'un uydusu Charon ile karıştırılmamalıdır.

2060 Chiron, Dış Güneş Sistemi'nde Satürn ve Uranüs arasında yörüngede olan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Charles T. Kowal tarafından 1977 yılında keşfedilen cisim, Centaur cisimleri olarak bilinen yeni bir nesne sınıfının ilk tanımlanmış üyesidir. İlk önceleri asteroit olarak sınıflandırılmış ancak daha sonra aslında kuyruklu yıldız olduğu konusunda tartışma açılmıştır. Günümüzde her iki sınıfta da yer almaktadır. Chiron, adını Yunan mitolojisindeki centaur Chiron'dan almıştır.

Chiron
HUT tarafından 1996'da elde edilen Chiron ve kuyruklu yıldız saçının fotoğrafı
Keşif [1][2]
KeşfedenC. Kowal
Keşif yeriPalomar Gözlemevi
Keşif tarihi1 Kasım 1977
Adlandırmalar
MPC belirtmesi(2060) Chiron · 95P/Chiron[3]
Adın kaynağı
Chiron (Yunan mitolojisi)[4]
Alternatif adlandırma
1977 UB
centaur [5][6] · kuyruklu yıldız · uzak [7]
SıfatlarChironean, Chironian
Sembol⚷ (astrolojik)
Yörünge özellikleri [5]
Dönem 4 Eylül 2017 (JD 2458000.5)
Belirsizlik parametresi 0
Gözlem yayı122,16 y (44.619 gün)
Günöte18 865 AU
Günberi8,4311 AU
13,648 AU
Dış merkezlik0,3823
50,42 y (18.417 gün)
7,75 km/sn
153,58°
0° 1d 10,2sn / gün
Eğiklik6,9497°
209,20°
339,68°
Jüpiter MOID3,00433 AU
TJüpiter3,352
Fiziksel özellikler
B (Tholen), Cb (SMASS)
B–V = 0,704[5]
U–B = 0,283[5]
BB [8] · C [9]
18,93[10]
15,6 (Günberi karşı konum)
5,80 ± 0,27[11] · 5,82 ± 0,07[12] · 5,9[5] · 5,92 ± 0,20[13] · 6,287 ± 0,022 (R)[14] · 6,5[15] · 6,56[9][16] · 6,79[17]
0,035" (maks.)[18]
Ortalama yarıçap
107,8 ± 4,95 km (Herschel 2013)[13]
116,7 ± 7,3 km (Spitzer)[19]
135,69 km (LCDB, türetilmiş)[9]
5,918 sa[9][20][21][22][17]
0,057 (varsayılan)[9]
0,11[15]
0,15 ± 0,03[5]
0,160 ± 0,030[13]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Tarihçe

değiştir

Keşif

değiştir

Chiron, 1 Kasım 1977'de Charles T. Kowal tarafından 18 Ekim'de Palomar Gözlemevi'nde elde edilen görüntülerden keşfedildi.[1][2] Geçici olarak 1977 UB adı verildi. Keşfedildiğinde günöte yakınında bulunuyordu[1] ve bu nedenle keşfedildiği zaman bilinen en uzak küçük gezegen olarak kayıtlara geçti.[a][23] Hatta basın tarafından Chiron'un onuncu gezegen olduğu iddia edilmişti.[24] Chiron, daha sonra yörüngesinin doğru bir şekilde belirlenmesini sağlayan[1] ve 1895'e kadar uzanan birkaç ön keşif görüntüsünde tespit edildi.[25] Yörünge parametreleri bir kuyruklu yıldız olduğunu düşündürse de cismin görünür bir kuyruğu yoktu ve 200 km çapındaki büyüklüğü kuyruklu yıldız olma ihtimalini ortadan kaldırıyordu. 1945 yılında günberi noktasındaydı fakat o dönemde bu tür araştırmalar azdı ve bu tür yavaş hareket eden nesneleri tespit etmeye duyarlı değillerdi.

Adlandırma

değiştir

Bu küçük gezegen adını Yunan mitolojisinde yarı insan, yarı at bir kentaur olan Chiron'dan almıştır. Titan Kronos ile su perisi Filira'nın oğlu olan Chiron, Yunan kahramanlarının eğitmeni olarak görev yapmış kentaurların en bilge ve adil olanıydı.[4] Resmi adlandırma atıfı 1 Nisan 1978 tarihinde Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından yayınlanmıştır (M.P.C. 4359).[4][26] Diğer kentaurların isimlerinin aynı türden nesneler için ayrılması önerilmiştir.[1]

Çoğu büyük ve küçük gezegenimsi cisimlerde olduğu gibi Chiron'a da astronomide genellikle bir sembol verilmez. Al H. Morrison tarafından   sembolü tasarlanmıştır ve çoğunlukla astrologlar arasında kullanılır. Bu sembol bir anahtarı ve aynı zamanda Object Kowal'ın (Kowall Nesnesi) kısaltması olan OK monogramını andırır.[27][28]

Yörünge

değiştir
 
Chiron'un yörünge diyagramı

Chiron'un yörüngesinin Dış merkezliği oldukça yüksektir (0,37), günberisi Satürn'ün yörüngesinin hemen içinde ve günötesi Uranüs'ün günberisinin hemen dışındadır (fakat Uranüs'ün ortalama uzaklığına ulaşmaz). Solex programına göre, Chiron'un modern zamanlarda Satürn'e en yakın olduğu tarih, Satürn'ün 30,5±2,0 milyon km (0,204 ± 0,013 AU) yakınına geldiği Mayıs 720 civarıdır. Bu geçiş sırasında Satürn'ün kütleçekimi Chiron'un yarı büyük ekseninin 14,55±0,12 AU'dan[29] 13,7 AU'ya düşmesine neden olmuştur.[5] Chiron'un yörüngesi Uranüs'ün yörüngesiyle kesişmez.

Chiron, asteroit kuşağının oldukça dışında böyle bir yörüngede keşfedilen ilk nesne olduğu için büyük ilgi çekmiştir. Dış gezegenler arasındaki bir yörüngede dolanan cisimler olan centaurların ilk örneği olarak sınıflandırılır. Chiron günberisi Satürn'ün kontrol bölgesinde, günötesi ise Uranüs'ün kontrol bölgesinde olduğu için bir Satürn–Uranüs nesnesidir.[30] Centaurlar kararlı yörüngelere sahip değildir ve milyonlarca yıllık bir süre içinde dev gezegenler tarafından kütleçekimsel tedirginlikle uzaklaştırılarak farklı yörüngelere geçer veya Güneş Sistemi'ni tamamen terk ederler.[31] Chiron muhtemelen Kuiper kuşağından gelmiş olup yaklaşık bir milyon yıl içinde kısa periyotlu bir kuyruklu yıldız haline gelecektir.[30] 1996'da günberi noktasına (Güneş'e en yakın nokta) ve Mayıs 2021'de günöte noktasına ulaşmıştır.

Halkalar

değiştir
 
Chiron'un halkalarla tasviri

Chiron'un muhtemelen, daha iyi belirlenmiş 10199 Chariklo'nun halkalarına benzer halkalara sahip olduğu düşünülmektedir.[32][33][34][b] 7 Kasım 1993, 9 Mart 1994 ve 29 Kasım 2011'de elde edilen ve başlangıçta Chiron'un kuyruklu yıldız benzeri etkinliğiyle ilişkili jetlerden kaynaklandığı zannedilen yıldız-örtülmesi verilerinde gözlemlenen beklenmedik olaylara dayanarak, Chiron'un halkalarının 324±10 km yarıçapa sahip olduğu öne sürülmüştür. Halkaların farklı görüş açılarında değişen görünümleri Chiron'un parlaklığındaki uzun vadeli değişimleri büyük ölçüde açıklayabilir ve bu da Chiron'un albedosu ve boyutuyla ilgili tahminlere katkıda bulunabilir. Ayrıca su buzunun Chiron'un halkalarında olduğu varsayılarak, spektrumundaki kızılötesi su-buz soğurum kuşaklarının değişen yoğunluğu ve 2001'de (halkalar kenardayken) kaybolmaları da açıklanabilir. Bununla birlikte Chiron'un halkalarının spektroskopi ile belirlenen geometrik albedosu, Chiron'un uzun vadeli parlaklık değişimlerini açıklamak için kullanılan albedo ile tutarlıdır.[32]

Chiron'un halkalarının tercih edilen kutbu ekliptik koordinatlarda λ = 144°±10°, β = 24°±10° şeklindedir. Halkaların genişliği, aralığı ve optik derinlikleri neredeyse tamamen Chariklo'nun halkalarına benzemektedir, bu da her ikisinden de aynı yapı türünün sorumlu olduğunu gösterir. Ayrıca, her ikisinin halkaları da kendi Roche limitleri içindedir.[32]

Halkaların varlığına dair daha fazla kanıt, 15 Aralık 2022'de yapılan bir örtülme gözlemiyle elde edilmiştir.[35]

Notlar

değiştir
  1. ^ Şu anda bir cüce gezegen ve dolayısıyla küçük gezegen olarak kabul edilen Plüton o zamanlar biliniyordu, fakat bir gezegen olarak kabul ediliyordu.
  2. ^ Başka bir küçük gezegen olan Haumea'nın (Neptün ötesi cisim) 2017'deki bir yıldız örtülmesi, bir halkanın varlığına işaret etti.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e Kowal, Charles T.; Liller, William; Marsden, Brian G. (Aralık 1978). "The discovery and orbit of /2060/ Chiron". In: Dynamics of the Solar System; Proceedings of the Symposium, Tokyo, Japan, May 23–26, 1978. Cilt 81. ss. 245-250. Bibcode:1979IAUS...81..245K. 
  2. ^ a b "Chiron Fact Sheet". NASA Goddard Space Flight Center. 20 Ağustos 2014. 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Dual-Status Objects". Minor Planet Center. 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c Schmadel, Lutz D. (2007). "(2060) Chiron". Dictionary of Minor Planet Names – (2060) Chiron. Springer Berlin Heidelberg. s. 167. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_2061. ISBN 978-3-540-00238-3. 
  5. ^ a b c d e f g "JPL Small-Body Database Browser: 2060 Chiron (1977 UB)" (22 Haziran 2017 son gözlem.). Jet Propulsion Laboratory. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  6. ^ "List of Centaurs and Scattered-Disk Objects". Minor Planet Center. 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  7. ^ "2060 Chiron (1977 UB)". Minor Planet Center. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  8. ^ Belskaya, Irina N.; Barucci, Maria Antonietta; Fulchignoni, Marcello; Dovgopol, Anatolij N. (Nisan 2015). "Updated taxonomy of trans-Neptunian objects and centaurs: Influence of albedo". Icarus. Cilt 250. ss. 482-491. Bibcode:2015Icar..250..482B. doi:10.1016/j.icarus.2014.12.004. 
  9. ^ a b c d e "LCDB Data for (2060) Chiron". Asteroid Lightcurve Database (LCDB). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  10. ^ "AstDys (2060) Chiron Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  11. ^ Veres, Peter; Jedicke, Robert; Fitzsimmons, Alan; Denneau, Larry; Granvik, Mikael; Bolin, Bryce; Chastel, Serge; Wainscoat, Richard J.; Burgett, William S.; Chambers, Kenneth C.; Flewelling, Heather; Kaiser, Nick; Magnier, Eugen A.; Morgan, Jeff S.; Price, Paul A.; Tonry, John L.; Waters, Christopher (Kasım 2015). "Absolute magnitudes and slope parameters for 250,000 asteroids observed by Pan-STARRS PS1 - Preliminary results". Icarus. Cilt 261. ss. 34-47. arXiv:1506.00762 $2. Bibcode:2015Icar..261...34V. doi:10.1016/j.icarus.2015.08.007. 
  12. ^ Belskaya, Irina N.; Bagnulo, Stefano; Barucci, Maria Antonietta; Muǐnonen, Karri O.; Tozzi, Gian Paolo; Fornasier, Sonia; Kolokolova, Ludmilla O. (Kasım 2010). "Polarimetry of Centaurs (2060) Chiron, (5145) Pholus and (10199) Chariklo". Icarus. 210 (1). ss. 472-479. Bibcode:2010Icar..210..472B. doi:10.1016/j.icarus.2010.06.005. 
  13. ^ a b c Fornasier, Sonia; Lellouch, Emmanuel; Müller, Thomas; Santos-Sanz, Pablo; Panuzzo, Pasquale; Kiss, Csaba; Lim, Tanya; Mommert, Michael; Bockelée-Morvan, Dominique; Vilenius, Esa; Stansberry, John; Tozzi, Gian Paolo; Mottola, Stefano; Delsanti, Audrey C.; Crovisier, Jacques; Duffard, René Damián; Henry, Florence; Lacerda, Pedro; Barucci, Antonella; Gicquel, Adeline (Temmuz 2013). "TNOs are Cool: A survey of the trans-Neptunian region. VIII. Combined Herschel PACS and SPIRE observations of nine bright targets at 70-500 mum". Astronomy and Astrophysics. Cilt 555. s. 22. arXiv:1305.0449 $2. Bibcode:2013A&A...555A..15F. doi:10.1051/0004-6361/201321329. 
  14. ^ Peixinho, Nuno; Delsanti, Audrey C.; Guilbert-Lepoutre, Aurélie; Gafeira, Ricardo; Lacerda, Pedro (October 2012). "The bimodal colors of Centaurs and small Kuiper belt objects". Astronomy and Astrophysics. Cilt 546. s. 12. arXiv:1206.3153 $2. Bibcode:2012A&A...546A..86P. doi:10.1051/0004-6361/201219057. 
  15. ^ a b Brown, Michael E. "How many dwarf planets are there in the outer solar system?". California Institute of Technology. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2017. 
  16. ^ Davies, John K.; McBride, Neil; Ellison, Sara L.; Green, Simon F.; Ballantyne, David R. (Ağustos 1998). "Visible and Infrared Photometry of Six Centaurs". Icarus. 134 (2). ss. 213-227. Bibcode:1998Icar..134..213D. doi:10.1006/icar.1998.5931. 
  17. ^ a b Lazzaro, Daniela; Florczak, Marcos A.; Angeli, Cláudia A.; Carvano, Jorge Márcio F.; Betzler, Alberto S.; Casati, A. A.; Barucci, Maria Antonietta; Doressoundiram, Alain; Lazzarin, Monica (Aralık 1997). "Photometric monitoring of 2060 Chiron's brightness at perihelion". Planetary and Space Science. 45 (12). ss. 1607-1614. Bibcode:1997P&SS...45.1607L. doi:10.1016/S0032-0633(97)00124-4. 
  18. ^ Meech, Karen J. (19 Şubat 1994). "The Structure of the Inner Coma of Comet Chiron: Imaging The Exopause". Institute for Astronomy, University of Hawaii. 15 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007. 
  19. ^ Stansberry, John; Grundy, Will; Brown, Michael E.; Cruikshank, Dale P.; Spencer, John; Trilling, David; Margot, Jean-Luc (Kasım 2007), Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope, arXiv:astro-ph/0702538 $2 
  20. ^ Bus, Schelte J.; Bowell, Edward L. G.; Harris, Alan W.; Hewitt, Anthony V. (Şubat 1989). "2060 Chiron - CCD and electronographic photometry". Icarus. 77 (2). ss. 223-238. Bibcode:1989Icar...77..223B. doi:10.1016/0019-1035(89)90087-0. ISSN 0019-1035. 
  21. ^ Luu, Jane X.; Jewitt, David C. (Eylül 1990). "Cometary activity in 2060 Chiron". Astronomical Journal. Cilt 100. ss. 913-932. Bibcode:1990AJ....100..913L. doi:10.1086/115571. ISSN 0004-6256. 
  22. ^ Marcialis, Robert L.; Buratti, Bonnie J. (Ağustos 1993). "CCD photometry of 2060 Chiron in 1985 and 1991". Icarus. 104 (2). ss. 234-243. Bibcode:1993Icar..104..234M. doi:10.1006/icar.1993.1098. ISSN 0019-1035. 
  23. ^ Campins, Humberto; Telesco, Charles M.; Osip, David J.; Rieke, George H.; Rieke, Marcia J.; Schulz, Bernhard (December 1994). "The color temperature of (2060) Chiron: A warm and small nucleus". Astronomical Journal. 108: 2318-2322. Bibcode:1994AJ....108.2318C. doi:10.1086/117244. ISSN 0004-6256. 
  24. ^ Collander-Brown, Simon J.; Maran, Michael D.; Williams, Iwan P. (2000). "The effect on the Edgeworth-Kuiper Belt of a large distant tenth planet". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 318 (1): 101-108. Bibcode:2000MNRAS.318..101C. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.t01-1-03640.x. 
  25. ^ "The Chiron Perihelion Campaign". NASA Goddard Space Flight Center. 11 Aralık 2003. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2007. 
  26. ^ Schmadel, Lutz D. (2009). "Appendix – Publication Dates of the MPCs". Dictionary of Minor Planet Names – Addendum to Fifth Edition (2006–2008). Springer Berlin Heidelberg. s. 221. Bibcode:2009dmpn.book.....S. doi:10.1007/978-3-642-01965-4. ISBN 978-3-642-01964-7. 
  27. ^ Morrison, Al H. (1977). "Chiron". CAO Times. 3: 57. 
  28. ^ Miller & Stein (2021) Comment on U+26B7 CHIRON 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. L2/21-225, UTC Document Registry
  29. ^ "Chiron's Osculating Elements 700AD generated with Solex 11, and data of close approach in 720". 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015.  "Solex 10 results". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ a b Horner, Jonathan M.; Evans, Norman W.; Bailey, Mark E. S. (2004). "Simulations of the Population of Centaurs II: Individual Objects". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 355 (2): 321-329. arXiv:astro-ph/0408576 $2. Bibcode:2004MNRAS.355..321H. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08342.x. 
  31. ^ Jewitt, David C.; Delsanti, Audrey C. (2006). "The Solar System Beyond The Planets". Solar System Update: Topical and Timely Reviews in Solar System Sciences. Springer-Praxis Ed. ISBN 978-3-540-26056-1.  "Preprint version" (PDF). 25 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. )
  32. ^ a b c Ortiz Moreno, José Luis; Duffard, René Damián; Pinilla-Alonso, Noemi; Alvarez-Candal, Alvaro; Santos-Sanz, Pablo; Morales Palomino, Nicolás Francisco; Fernández-Valenzuela, Estela del Mar; Licandro, Javier; Campo Bagatin, Adriano; Thirouin, Audrey (2015). "Possible ring material around centaur (2060) Chiron". Astronomy & Astrophysics. 576: A18. arXiv:1501.05911 $2. Bibcode:2015A&A...576A..18O. doi:10.1051/0004-6361/201424461. 
  33. ^ Lakdawalla, Emily (27 Ocak 2015). "A second ringed centaur? Centaurs with rings could be common". Planetary Society. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015. 
  34. ^ "A second minor planet may possess Saturn-like rings". Space Daily. 17 Mart 2015. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023. 
  35. ^ Ortiz, J. L.; Pereira, C. L.; Sicardy, P. (7 Ağustos 2023). "The changing material around (2060) Chiron from an occultation on 2022 December 15". Astronomy & Astrophysics. arXiv:2308.03458 $2. doi:10.1051/0004-6361/202347025. 


Numaralandırılmış kuyruklu yıldızlar
Önceki
94P/Russell 		95P/Chiron Sonraki
96P/Machholz
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2060_Chiron&oldid=33620133" sayfasından alınmıştır