Vikipedi

21 Lutetia

ana kuşak asteroidi

Lutetia (küçük gezegen tanımı: 21 Lutetia), ana asteroit kuşağında yer alan bir M-tipi asteroitdir. 1852 yılında Hermann Goldschmidt tarafından keşfedildi. Adı, Paris'in Latincesi olan Lutetia'dan gelmektedir.

21 Lutetia
21 Lutetia'nın en yakın yaklaşma noktasında Rosetta tarafından elde edilen görüntüsü
Keşif
KeşfedenHermann M. S. Goldschmidt
Keşif tarihi15 Kasım 1852
Adlandırmalar
MPC belirtmesi(21) Lutetia
Adın kaynağı
Paris (Latince:Lutētia)
ana kuşak
Yörünge özellikleri[1]
Dönem 31 Mayıs 2020 (JD 2459000.5)
Günöte2,833 AU
Günberi2,037 AU
2,435 AU
Dış merkezlik0,16339
3,80 yıl (1388,1 gün)
87,976°
Eğiklik3,064°
80,867°
249,997°
Fiziksel özellikler
M (Tholen)[1]
9,25[2]-13,17
7,29[3]
Boyutlarc/a = 0,65±0,03[4]
(121±1) × (101±1) × (75±13) km[5]
Ortalama yarıçap
49±1 km[5]
Hacim(5,0±0,4)×1014 m3[6]
Kütle(1,700±0,017)×1018 kg[6]
Ortalama yoğunluk
3,45±0,21 g/cm3[4]
3,4±0,3 g/cm3[6]
0,3402 g (8,1655 sa)[1]
96°[5]
Kuzey kutbu sağ açıklık
51,8 ± 0.4°[5]
Kuzey kutbu dik açıklık
+10,8 ± 0,4°[5]
0,19 ± 0,01 (geometrik)[5]
0,073 ± 0,002 (bond)[5]
Sıcaklık170–245 K[7]
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Lutetia düzensiz bir şekle ve çok sayıda kratere sahiptir. En büyük çarpma kraterinin çapı 45 km'dir. Yüzey jeolojik olarak heterojendir ve iç kırıkların yüzey belirtileri olduğu düşünülen kırıklar, yarıklar ve kanallar ile kesişir. Metal açısından zengin kayaçları olduğu düşünülen yüksek bir kütle yoğunluğuna sahiptir.

Rosetta sondası Temmuz 2010'da Lutetia'nın 3.162 km yakınından geçti.[8] Dawn, Temmuz 2011'de Vesta'ya ulaşana kadar bir uzay aracı tarafından ziyaret edilmiş en büyük asteroiddi.

Keşif ve araştırma

değiştir
 
Rosetta'nın 2 Mart 2004'ten 9 Eylül 2016'ya kadar olan yörüngesinin animasyonu.
      Rosetta ·       67P/Churyumov–Gerasimenko ·       Dünya ·       Mars ·       21 Lutetia ·       2867 Šteins

Lutetia, 15 Kasım 1852'de Hermann Goldschmidt tarafından Paris'teki apartmanının balkonunda keşfedildi.[9][10] Asteroidin başlangıç yörüngesi, Kasım-Aralık 1852'de Alman astronom Georg Rümker ve diğerleri tarafından hesaplandı.[11] 1903'te Harvard Üniversitesi Gözlemevi'nde Edward Pickering tarafından fotoğraflandı ve 10,8'lik bir karşı konum büyüklüğü hesapladı.[12]

10 Temmuz 2010'da, ESA Rosetta uzay sondası, 67P/Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızına giderken saniyede 15 km hızla Lutetia'nın yanından minimum 3168 ± 7,5 km mesafede uçtu. Uçuş, piksel çözünürlüğü başına 60 metreye kadar görüntüleme yaptı ve çoğunlukla kuzey yarımkürede yüzeyin yaklaşık %50'sini çekti.[8] 462 görsel, 0,24 ila 1 μm arasında uzanan 21 dar ve geniş bant filtrede elde edildi.[8] Lutetia, görünür-yakın kızılötesi görüntüleme spektrometresi VIRTIS tarafından da gözlemlendi ve manyetik alan ve plazma ortamının ölçümleri alındı.[8]

Özellikleri

değiştir

Yörünge

değiştir

Lutetia, iç asteroit kuşağında Güneş'in etrafında yaklaşık 2,4 AU mesafedeki bir yörüngede döner. Yörüngesi neredeyse ekliptik düzleminde yer alır ve orta derecede eksantriktir. Lutetia'nın yörünge süresi 3,8 yıldır.[13]

Kütle ve yoğunluk

değiştir

Rosetta uçuşu, Lutetia'nın kütlesinin (1,700 ± 0,017)×1018 kg olduğunu,[6] yani uçuş öncesi tahmin edilen 2,57×1018 kg'dan daha küçük olduğunu göstermiştir.[14] 3,4 ± 0,3 g/cm3 ile en yüksek kütle yoğunluğuna sahip asteroitlerden birisidir.[5] %10-15'lik olası gözeneklilik hesaba katıldığında, Lutetia'nın kütle yoğunluğu tipik bir göktaşınınkinden daha fazladır.[6]

Sınıflandırma

değiştir

Lutetia, neredeyse tamamen metalik olduğuna inanılan esrarengiz M-tipi asteroitler arasında sınıflandırılır.[1][15] Bununla birlikte M-tipi asteroitlerin radar gözlemleri, Lutetia da dahil olmak üzere bunların üçte ikisinin saf metal yerine metalle zenginleştirilmiş silikatlardan oluşabileceğini göstermektedir.[16] Lutetia'nın teleskopik spektrumları, karbonlu kondritler ve C-tipi asteroitlerinkine benzer ve metalik meteoritlerin aksine,[17] hidratlı minerallerin,[18] bol silikatların[19] ve çoğu asteroitden daha kalın bir regolit kanıtınınkine benzer düz, düşük frekanslı bir spektrum göstermiştir.[20]

Rosetta sondası, asteroidin görünür ışıkta orta derecede kırmızı bir spektruma ve yakın kızılötesinde düz bir spektruma sahip olduğunu tespit etti. Gözlemlerin kapsadığı 0,4–3,5 μm aralığında hiçbir emilim özelliği tespit edilmedi. Bu, hidratlı mineraller ve karbon açısından zengin bileşiklerin önceki zemin bazlı raporlarıyla çelişmektedir. Ayrıca hiçbir olivin kanıtı tespit edilmedi ancak uzay sondası, Lutetia'nın sadece yarısını gözlemlediği için olivinin bulunma olasılığı göz ardı edilemez. Lutetia için bildirilen yüksek kütle yoğunluğu ile birlikte bu sonuçlar, Lutetia'nın ya enstatit kondrit malzemeden yapıldığını ya da CB, CH veya CR gibi metal bakımından zengin ve sudan fakir karbonlu kondrit ile ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.[7][21]

Rosetta uzay sondasının gözlemleri, Lutetia'nın yüzeyinin 50-100 μm boyutunda gevşek bir şekilde toplanmış toz parçacıklarından oluşan bir regolit ile kaplı olduğunu buldu. Bu regolitin 3 km kalınlığında olduğu ve büyük kraterlerin çoğunun yumuşatılmış ana hatlarından sorumlu olduğu düşünülmektedir.[5][8]

Şekil ve eksen eğikliği

değiştir

Rosetta sondasının fotoğrafları, Lutetia'yı "keskin ve düzensiz şekil özellikleri" olan kaba bir küre olarak tanımlayan 2003 yılındaki ışık eğrisi analizinin sonuçlarını doğruladı.[22] 2004-2009 yılları arasında yapılan bir araştırma, yüksek olasılıkla Lutetia'nın üstündeki büyük Suspicio Krateri nedeniyle dışbükey olmayan bir şekle sahip olduğunu belirtti.[23] Rosetta'nın bulgularının bu iddiayı destekleyip desteklemediği henüz belli değildir.

 
21 Lutetia'nın yörüngesi ve 1 Ocak 2009'daki konumu (NASA Orbit Viewer uygulaması)

Fotometrik ışık eğrileri ile birlikte Rosetta sondasının analizi, Lutetia'nın kuzey dönüş kutbunun konumunu verdi: RA = 51,8°±0,4°, Dec = +10,8°±0,4°. Bu, 96°'lik bir eksen eğikliğine eşdeğerdir. Yani Lutetia'nın dönme ekseni, Uranüs gezegenine benzer şekilde tutulum düzlemi ile yaklaşık olarak paraleldir.[5]

Yüzey özellikleri ve adlandırma

değiştir

Yüzey özellikleri

değiştir

Lutetia'nın yüzeyi çok sayıda çarpma krateri ile doludur ve iç kırıkların yüzey belirtileri olduğu düşünülen kırıklar, yarıklar ve kanallar ile kesişir. Asteroidin görüntülenen yarımküresinde çapları 600 m ile 55 km arasında değişen toplam 350 krater vardır. En yoğun kraterli yüzey (Achaia bölgesi), yaklaşık 3,6 ± 0,1 milyar yıllık bir krater yaşına sahiptir.[5]

Lutetia'nın yüzeyi; Baetica (Bt), Achaia (AC), Etruria (Et), Narbonensis (Nb), Noricum (Nr), Pannonia (Pa) ve Raetia (Ra) olmak üzere jeolojik özelliklerine göre yedi bölgeye ayrılmıştır. Baetica bölgesi kuzey kutbu çevresinde (resmin ortasında) yer alır ve 21 km çapında birkaç çarpma kraterinin yanı sıra çarpma çökeltilerini içerir. Lutetia'daki en genç yüzey öğesidir. Baetica, eski kraterleri kısmen gömmüş yaklaşık 600 m kalınlığında pürüzsüz bir ejekta örtüsü ile kaplıdır. Diğer yüzey özellikleri arasında 300 m boyutuna kadar çarşaklar ve yerçekimi yamaçları bulunur. Göçükler ve mostralar, genellikle daha parlak olan albedo varyasyonları ile ilişkilidir.[5]

En yaşlı iki bölge Achaia ve Noricum'dur. İlki, çok sayıda çarpma kraterine sahip oldukça düz bir alandır. Narbonensis bölgesi, Lutetia-Massilia üzerindeki en büyük çarpma krateri ile çakışmaktadır. Daha küçük yüzey birimlerine sahiptir ve daha sonraki dönemlerde oluşan çukur zincirler ve kanallar tarafından değişime uğramıştır. Diğer iki bölge olan Pannonia ve Raetia'nın da büyük çarpma kraterlerine sahip olması muhtemeldir. Son olarak Noricum bölgesi, 10 km uzunluğunda ve yaklaşık 100 m derinliğinde bir kanal ile kesişir.[5]

Sayısal simülasyonlar, 45 km çapındaki Lutetia üzerindeki en büyük krateri oluşturan çarpmanın bile ciddi şekilde kırıldığını ancak asteroidi parçalamadığını gösterdi. Bu nedenle, Lutetia muhtemelen Güneş Sistemi'nin başlangıcından beri bozulmadan hayatta kaldı. Doğrusal kırıkların varlığı ve çarpma kraterlerinin morfolojisi, bu asteroidin iç kısmının önemli bir güce sahip olduğunu ve birçok küçük asteroit gibi bir moloz yığını olmadığını da göstermektedir. Birlikte ele alındığında, bu gerçekler, Lutetia'nın ilkel bir gezegenimsi olarak sınıflandırılması gerektiğini göstermektedir.[5]

Suspicio Krateri

değiştir

Lutetia üzerindeki kırık desenleri üzerine yapılan araştırmalar, gök bilimcilerin Lutetia'nın güney tarafında Suspicio Krateri adında ~45 kilometrelik bir çarpma krateri olduğunu düşünmelerine sebep oldu. Ancak Rosetta sadece Lutetia'nın kuzey kısmını gözlemlediği için neye benzediği kesin olarak bilinmemektedir.[24]

Adlandırma

değiştir
Lutetia'nın asteroit kuşağında nasıl yer aldığını açıklayan olası bir senaryonun animasyonu.

Mart 2011'de, Uluslararası Astronomi Birliği'ndeki Gezegensel Adlandırma Çalışma Grubu, Lutetia'daki coğrafi özellikler için bir adlandırma şeması üzerinde anlaşmaya vardı. Lutetia bir Roma şehri olduğu için asteroidin kraterleri, Lutetia'nın varlığı sırasında Roma İmparatorluğu'nun şehirleri ve Avrupa'nın bölgelerinin adını aldı. Asteroidin bölgeleri, Lutetia'yı keşfeden kişinin (Goldschmidt) ve Lutetia'nın var olduğu zamanda Roma İmparatorluğu'nun eyaletlerinin adını aldı. Diğer özelliklerin adları, Roma İmparatorluğu'nun nehirlerinden ve Avrupa'nın bölgelerinden alınmıştır.[25]

Köken

değiştir

Lutetia'nın bileşimi, iç Güneş Sistemi'ndeki karasal gezegenler arasında oluştuğunu ve bunlardan biriyle etkileşim yoluyla asteroit kuşağına fırlatıldığını göstermektedir.[26]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d "JPL Small-Body Database Browser: 21 Lutetia" (2020-02-04 last obs). 7 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020. 
  2. ^ "AstDys (21) Lutetia Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
  3. ^ Magri, C (1999). "Mainbelt Asteroids: Results of Arecibo and Goldstone Radar Observations of 37 Objects during 1980–1995" (PDF). Icarus. 140 (2): 379. Bibcode:1999Icar..140..379M. doi:10.1006/icar.1999.6130. 
  4. ^ a b P. Vernazza et al. (2021) VLT/SPHERE imaging survey of the largest main-belt asteroids: Final results and synthesis. Astronomy & Astrophysics 54, A56
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n Sierks, H.; Lamy, P.; Barbieri, C.; Koschny, D.; Rickman, H.; Rodrigo, R.; a'Hearn, M. F.; Angrilli, F.; Barucci, M. A.; Bertaux, J. - L.; Bertini, I.; Besse, S.; Carry, B.; Cremonese, G.; Da Deppo, V.; Davidsson, B.; Debei, S.; De Cecco, M.; De Leon, J.; Ferri, F.; Fornasier, S.; Fulle, M.; Hviid, S. F.; Gaskell, R. W.; Groussin, O.; Gutierrez, P.; Ip, W.; Jorda, L.; Kaasalainen, M.; Keller, H. U. (2011). "Images of Asteroid 21 Lutetia: A Remnant Planetesimal from the Early Solar System" (PDF). Science. 334 (6055): 487-490. Bibcode:2011Sci...334..487S. doi:10.1126/science.1207325. hdl:1721.1/110553. PMID 22034428. 
  6. ^ a b c d e M. Pätzold; T. P. Andert; S. W. Asmar; J. D. Anderson; J.-P. Barriot; M. K. Bird; B. Häusler; M. Hahn; S. Tellmann; H. Sierks; P. Lamy; B. P. Weiss (28 Ekim 2011). "Asteroid 21 Lutetia: Low Mass, High Density" (PDF). Science Magazine. 334 (6055): 491-2. Bibcode:2011Sci...334..491P. doi:10.1126/science.1209389. hdl:1721.1/103947. PMID 22034429. 
  7. ^ a b Coradini, A.; Capaccioni, F.; Erard, S.; Arnold, G.; De Sanctis, M. C.; Filacchione, G.; Tosi, F.; Barucci, M. A.; Capria, M. T.; Ammannito, E.; Grassi, D.; Piccioni, G.; Giuppi, S.; Bellucci, G.; Benkhoff, J.; Bibring, J. P.; Blanco, A.; Blecka, M.; Bockelee-Morvan, D.; Carraro, F.; Carlson, R.; Carsenty, U.; Cerroni, P.; Colangeli, L.; Combes, M.; Combi, M.; Crovisier, J.; Drossart, P.; Encrenaz, E. T.; Federico, C. (2011). "The Surface Composition and Temperature of Asteroid 21 Lutetia As Observed by Rosetta/VIRTIS". Science. 334 (6055): 492-494. Bibcode:2011Sci...334..492C. doi:10.1126/science.1204062. PMID 22034430. 
  8. ^ a b c d e Amos, Jonathan (4 Ekim 2010). "Asteroid Lutetia has thick blanket of debris". BBC News. 20 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2022. 
  9. ^ Lardner, Dionysius (1867). "The Planetoides". Handbook of astronomy. James Walton. s. 222. ISBN 978-1-4370-0602-5. 
  10. ^ Goldschmidt, H. (June 1852). "Discovery of Lutetia 15 Nov". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 12 (9): 213. Bibcode:1852MNRAS..12..213G. doi:10.1093/mnras/12.9.213. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2022. 
  11. ^ Leuschner, A. O. (1935). "Research surveys of the orbits and perturbations of minor planets 1 to 1091 from 1801.0 to 1929.5". Publications of Lick Observatory. 19: 29. Bibcode:1935PLicO..19....1L. 
  12. ^ Pickering, Edward C. (January 1903). "Missing Asteroids". Harvard College Observatory Circular. 69: 7-8. Bibcode:1903HarCi..69....7P. 
  13. ^ Barucci, M. A.; Fulchignoni, M.; Fornasier, S.; Dotto, E.; Vernazza, P.; Birlan, M.; Binzel, R. P.; Carvano, J.; Merlin, F.; Barbieri, C.; Belskaya, I. (2005). "Asteroid target selection for the new Rosetta mission baseline". Astronomy and Astrophysics. 430: 313-317. Bibcode:2005A&A...430..313B. doi:10.1051/0004-6361:20041505. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2022. 
  14. ^ Jim Baer (2008). "Recent Asteroid Mass Determinations". Personal Website. 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008. 
  15. ^ Bell, J.F. (2015). Richard P. Binzel; Tom Gehrels; Mildred Shapley Matthews (Ed.). Asteroids: The Big Picture in Asteroids II. University of Arizona Press. ss. 921-948. ISBN 0-8165-1123-3. 
  16. ^ Shepard, M. K. (2015). "A radar survey of M- and X-class asteroids: III. Insights into their composition, hydration state, and structure". Icarus. 245: 38-55. doi:10.1016/j.icarus.2014.09.016. 
  17. ^ Birlan, M (2004). "Near-IR spectroscopy of asteroids 21 Lutetia, 89 Julia, 140 Siwa, 2181 Fogelin and 5480 (1989YK8) [sic], potential targets for the Rosetta mission; remote observations campaign on IRTF". New Astronomy. 9 (5): 343-351. arXiv:astro-ph/0312638 $2. Bibcode:2004NewA....9..343B. doi:10.1016/j.newast.2003.12.005. 
  18. ^ Lazzarin, M.; Marchi, S.; Magrin, S.; Barbieri, C. (2004). "Visible spectral properties of asteroid 21 Lutetia, target of Rosetta Mission" (PDF). Astronomy and Astrophysics. 425 (2): L25. Bibcode:2004A&A...425L..25L. doi:10.1051/0004-6361:200400054. 
  19. ^ Feierberg, M; Witteborn, Fred C.; Lebofsky, Larry A. (1983). "Detection of silicate emission features in the 8- to 13 micrometre spectra of main belt asteroids". Icarus. 56 (3): 393. Bibcode:1983Icar...56..393F. doi:10.1016/0019-1035(83)90160-4. 
  20. ^ Dollfus, A.; Geake, J. E. (1975). "Polarimetric properties of the lunar surface and its interpretation. VII – Other solar system objects". Proceedings of the 6th Lunar Science Conference, Houston, Texas, 17–21 March. 3: 2749. Bibcode:1975LPSC....6.2749D. 
  21. ^ "Lutetia: A rare survivor from the birth of Earth". ESO, Garching, Germany. 14 Kasım 2011. 20 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2011. 
  22. ^ Torppa, Johanna; Kaasalainen, Mikko; Michałowski, Tadeusz; Kwiatkowski, Tomasz; Kryszczyńska, Agnieszka; Denchev, Peter; Kowalski, Richard (2003). "Shapes and rotational properties of thirty asteroids from photometric data" (PDF). Icarus. 164 (2): 346. Bibcode:2003Icar..164..346T. doi:10.1016/S0019-1035(03)00146-5. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2022. 
  23. ^ Belskaya, I. N.; Fornasier, S.; Krugly, Y. N.; Shevchenko, V. G.; Gaftonyuk, N. M.; Barucci, M. A.; Fulchignoni, M.; Gil-Hutton, R. (2010). "Puzzling asteroid 21 Lutetia: Our knowledge prior to the Rosetta fly-by". Astronomy and Astrophysics. 515: A29. arXiv:1003.1845 $2. Bibcode:2010A&A...515A..29B. doi:10.1051/0004-6361/201013994. 
  24. ^ "Suspicio Crater". rosetta.jpl.nasa.gov. NASA. 27 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2014. 
  25. ^ Blue, Jennifer (1 Mart 2011). "Themes Approved for Asteroid (21) Lutetia'". USGS Astrogeology Science Center. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2019. 
  26. ^ Battered asteroid Lutetia a rare relic of Earth's birth 31 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Space.com

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=21_Lutetia&oldid=34269257" sayfasından alınmıştır