Üçüncü Yüzyıl Krizi
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Mayıs 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Üçüncü Yüzyıl Krizi ("Askerî Anarşi veya "İmparatorluk Krizi" olarak da adlandırılır), 235 ve 284 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nun aynı anda gerçekleşen üç krizin sonucunda harap olduğu ve neredeyse yıkılmanın eşiğine geldiği döneme verilen addır. Bu krizler dış istilalar, iç savaş ve ekonomik çöküştür. Kurumlar, toplum, ekonomik hayat ve en son olarak da dinde yaşanan değişimler o kadar derin ve temeldendi ki "Üçüncü Yüzyıl Krizi" giderek klasik antikite ile Orta Çağ ya da Geç Antik Çağı birbirinden ayıran dönem olarak görülmektedir.
| Üçüncü Yüzyıl Krizi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 271 yılında bölünen imparatorluk | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
| Roma İmparatorluğu | Palmira İmparatorluğu | Vandallar | ||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
| Aurelianus |
Postumus Marcus Aurelius Marius Victorinus I.Tetricus | Cniva | ||||||
Kriz 235 yılında İmparator Alexander Severus'un kendi birlikleri tarafından öldürülmesiyle başladı. Takip eden 50 yıl boyunca İmparatorluk, Barbar istilalarını, iç savaşları, köylü isyanlarını ile siyasi istikrarsızlığı birlikte gördü ve bu karmaşayı fırsat bilen onlarca kişi devletin başına geçmek için amansız bir rekabete girdi. Tağşiş yapılaması para birimini değerinin düşmesine ve ekonomik çöküşe yol açtı. Sahadaki Romalı komutanlar, bu kriz ortamından yararlanarak başına buyruk hareket etmeye başlamışlardır.
Yaklaşık yarım yüzyıllık bu dönemde her biri tek başına imparatorluk için bir tehdit oluşturan üç kriz bir araya geldi: dış istilalar, iç savaşlar ve kontrolden çıkmış hiper enflasyon yaşayan bir ekonomi. Normal şartlarda sona ermesi gereken imparatorluk bir dizi sıkı asker imparator, Diocletianus'un 284 yılında imparatorluğu ikiye ayırma girişimi ve diğer reformlar sayesinde varlığını sürdürmüştür.
Bu dönemde imparatorluğun başına kabaca 20-25 kişi gelmiştir ancak gerçek sayı bir tartışma konusudur zira birçok kimse aynı anda tahta talip olmuştur. Bunların çoğu ortalama yalnızca iki, üç sene hüküm süren imparatorluğun tümünde ya da bir bölümünde iktidarı ele geçiren ve savaş yenilgisi, suikast veya ölüm sonucu iktidarı kaybeden öne çıkmış generallerdi. Daha sonra Aurelianus (MS 270–275) imparatorluğu askeri olarak yeniden birleştirdi. Kriz, Diocletianus'un 284'te Roma imparatorluk hükûmetini yeniden yapılandırmasıyla sona erdi. Bu, Roma'nın ekonomik ve askeri olarak 150 yıl daha istikrara kavuşmasını sağladı.