Abdülaziz Efendi (Hekimbaşı)

Hekimbaşı Abdülaziz Efendi, Osmanlı tıp bilgini, bestekâr ve şairdir. Osmanlı Devleti'nde Subhizadeler diye bilinen ve çok sayıda devlet adamı, hekim, şair ve bestekâr yetiştiren bir aileye mensuptur.

Abdülaziz Efendi (Hekimbaşı)
Doğum	1735 İstanbul
Ölüm	13 Ocak 1778 İstanköy
Tarzlar	Klasik Türk müziği

Yaşamı

İstanbul’da 1735 yılında doğdu. Tıp eğitimi görerek hekim oldu. Bir süre Viyana’da da tıp eğitimi gördü, pek çok doğu ve batı dilini öğrendi. Osmanlı saray hekimleri arasına girdi. Yüksek müderris (Ordinaryüs Profesöre denk akademik derece) oldu. Meşhur Hollandalı hekim Herman Boerhaave tarafından yazılmış olan Aphorismi de cognoscendis et curandis morbis adlı kitabı Latince’den Türkçe’ye tercüme etti. Bu eser Türk tıp tarihinde tercüme edilen ilk batı tıp eseridir. 41 yaşında hekimbaşı oldu. Görevi dışındaki devlet işlerine müdahale ettiği gerekçesiyle bu görevinden alındı ve daha sonra İstanköy adasına sürgün edildi. 14 Zilhicce 1191 (13 Ocak 1778) tarihinde İstanköy adasında yaşamını yitirdi ve oraya defnedildi. Mezar taşı günümüze kadar gelmiştir.

Çalışmaları

Hekimbaşı Abdülaziz Efendi “Aziz” mahlasıyla Türkçe ve Farsça şiirler yazmıştır. Küçük bir divan oluşturacak sayıdaki şiirlerinin elyazması tek nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bulunmaktadır. Klasik divan şiiri kaidelerine uygun olarak yazılmış olan şiirleri, edebi açıdan orta seviyededir. Çeşitli şiirleri kendisi ve başka bestekârlar tarafından bestelenmiştir. Özellikle “Arâm edemem yâre nigâh eylemedikçe” sözleriyle başlayan gazeli çok sevilmiştir. Bu şiir üzerine kendisi ve başka bestekârlar tarafından çok sayıda beste yapılmıştır.

Hekimbaşı Abdülaziz Efendi Klasik Türk Musikisi alanında önemli bir bestekârdır. Musiki konusunda eserler de kaleme almıştır. Klasik büyük formlarda bestelediği 6 eser günümüze kadar gelmiştir. TRT repertuvarında da yer alan bu eserler şunlardır:

Bayati Beste: Ey gamze söyle zahm-ı dilimden zebânım ol (Güfte: Nedîm)

Bayati Nakış Ağır Semai: Ârâm edemem yâre nigâh eylemedikce (Güfte kendisinin)

Bayati Nakış Yürük Semai: Söyle güzel rûh-i musavver misin? (Güfte kendisinin)

Hüzzam Beste: Âşıka tân etmek olmaz mübtelâdır neylesin (Güfte: Nef’î)

Şehnaz Buselik Ağır Semai: Be-şeset tîğ-ı tegafül

Şehnaz Buselik Yürük Semaî: Bir dilberi sevdim ki güzeller güzelidir

Kaynakça

• Yılmaz Öztuna: Türk Musikisi Ansiklopedisi
• TRT Türk Sanat Müziği Repertuvarı