Abdülkadir (zırhlı)
Abdülkadir, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1890'da sipariş edilen, 1892'de İstanbul'daki Tersâne-i Âmire'de yapımına başlanan ancak inşası tamamlanmadan 1909'da hurdaya çıkartılan ön dretnot savaş gemisidir. On yıldan uzun bir aranın ardından Osmanlılar tarafından inşasına başlanan ilk büyük gemi olan Abdülkadir, aynı zamanda kendi sınıfının da ilk gemisiydi. Ana silah olarak dört 28 cm top taşıması ve kemer zırhının 230 mm kalınlıkta olması planlanmıştı. Maddi kaynak sorunu nedeniyle inşası yavaş ilerleyen geminin iki yıl sonunda yalnızca gövde iskeleti tamamlanabildi. 1906'da çalışmalara son verildiğindeyse yalnızca gövdenin bir kısmı plakalarla kaplanmış durumdaydı. Yapımı tamamlanamayan gemi, 1909 yılında hurdaya ayrılarak parçalandı.
 Abdülkadir diyagramı, Flottes de Combat 1904 | |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg){kind=small} Osmanlı İmparatorluğu
| |
| Adı | Abdülkadir |
| Sipariş | 1890 |
| İnşa eden | Tersâne-i Âmire, İstanbul |
| Kızağa konuluşu | Ekim 1892 |
| Akıbet | 1909'da hurdaya çıkarıldı |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | Abdülkadir sınıfı dretnot |
| Deplasman | 8.100 ton |
| Uzunluk | 103,6 m |
| Genişlik | 19,8 m |
| Su çekimi | 7,16 m |
| İtme gücü | 2 şaftlı, 12.000 ihp (8,948 kW - öngörülen) |
| Hız | 18 knot (33 km/s; 21 mph - öngörülen) |
| Silah donanımı |
İlk plan:
1904 planı:
|
| Zırh |
|
Tasarım
değiştirAbdülkadir'in, Osmanlı donanmasının ilk ön dretnot savaş gemisi olması planlanıyordu.[1] Gemi, 1860'lar ve 1870'lerde inşa edilmiş bir grup demir zırhlının ardılı olacaktı. Donanmanın 1876'da Padişah V. Murad'ın tahttan indirilip yerine II. Abdülhamid'in çıkartıldığı darbede önemli rol oynamasından ötürü Abdülhamid döneminde donanmaya karşı mesafeli bir tavır takınıldı. Tahta çıkışını takip eden on yıl boyunca hiçbir yeni büyük savaş gemisi sipariş etmedi ve donanma gücünün gerilemesine yol açtı.[2] 1880'lerin sonunda gelindiğinde ise kendisinden önce inşa edilen gemilerin modası geçmiş, donanmadaki gemiler Britanya'nın Royal Sovereign sınıfı ön dretnotları gibi daha yeni yabancı tasarımlara kıyasla çok geride kalmıştı.[3][4]
Osmanlı donanmasının rakiplerinden Yunan donanması 1885 yılında Hydra sınıfı üç demir zırhlı sipariş etmişti.[5] Bu gemiler, eski Osmanlı demir zırhlılarından daha küçük olsalar da bakımsız bırakılan Osmanlı gemilerine kıyasla olası bir savaşa çok daha hazırlıklı olacaklardı.[6] Osmanlı hükûmeti 1890 yılında tasarımı Fransız Hoche sınıfına dayanan iki zırhlı savaş gemisi, birkaç kruvazör ve küçük gemi içeren bir yeniden silahlanma programı başlattı. Daha sonra Hoche sınıfı savaş gemilerinden vazgeçilerek yerlerine aynı yıl Abdülkadir olarak adlandırılacak daha küçük bir tasarım sipariş edildi.[7][8] Abdülkadir, 1874'te denize indirilen merkezi bataryalı zırhlı Mesudiye ile birlikte Osmanlı donanmasının en büyük gemilerinden biri olmak üzere tasarlanmıştı.[9]
Genel özellikler ve zırh
değiştirAbdülkadir, 103,63 m uzunluğunda, 19,83 m genişliğinde ve 7,16 m su çekiminde tasarlanmıştı. Tasarımına göre deplasmanı 8.100 ton olarak hesaplanmıştı. Gemi, gücünü altı adet kömürle çalışan buhar kazanından alan ve her biri bir pervaneyi çeviren bir çift dikey üçlü genleşmeli buhar motorundan alacak, hem motorlar hem de kazanlar Tersâne-i Âmire tarafından imal edilecekti. Motorların 12 bin beygir gücü (8.900 kW) güç üreterek gemiyi 18 knot (33 km/sa; 21 mph) son hıza ulaştırması hedefleniyordu. Gemi, 600 metrik ton (590 emperyal ton; 660 küçük ton) kömür kapasitesiyle tasarlanmıştı.[1][8]
Abdülkadir'in kemer zırhı 230 mm kalınlığında ve 2 m yüksekliğinde planlanmıştı. Ana kemerin üzerindeki güverteler kayda değer bir zırh korumasına sahip değildi. Kemerin uçlarını bağlayan enine gemi bölmeleri 105 mm kalınlıktaydı. Ana batarya silahları, 150 mm kalınlığında zırhla kaplı barbetlere monte edilecekti.[1]
Silahlar
değiştirGeminin silahları için Krupp ile sözleşme yapılmıştı. Abdülkadir'in merkez hattı üzerinde, biri geminin önünde ve diğeri arkasında olmak üzere iki ikiz tarette toplam dört adet 28 cm MRK L/35 toptan oluşan bir ana batarya taşıyacaktı. Geminin ikincil bataryası ise kazamatlarda yer alacak 6 adet 15 cm SK L/35 toptan oluşmaktaydı. Torpido botlarına karşı yakın mesafeli savunma, her biri tek başına monte edilmiş sekiz adet 8,8 cm SK L/30 hızlı atışlı top ve sekiz 3,7 cm hızlı atışlı top ile sağlanacaktı. Toplara ek olarak su hattı üstüne monte edilen ve nişan alma yeteneğine sahip altı adet 53,3 cm torpido tüpü yer almaktaydı.[1][8] 1904 yılına gelindiğinde planlanan silahlar revize edilerek 28 cm'lik toplar her biri tekli tarette dört adet 20,3 cm top ile değiştirildi ve 15 cm'lik topların sayısı ona yükseltildi, 8,8 cm'lik toplar 7,62 cm toplar ile değiştirildi, 3.7 cm'lik topların sayısı ise ona çıkarıldı. Bunlara mukabil torpido tüplerinden ikisi iptal edildi.[1]
Yapımı
değiştirAbdülkadir'in inşası Ekim 1892'de, İstanbul'daki Tersâne-i Âmire'de başladı. 1895 yılına gelindiğinde gövde içi çelik iskelet inşa edilmişti ancak sürekli açık veren Osmanlı bütçesinden dolayı çalışmalar çok yavaş ilerliyor ve sık sık duruyordu.[8] Örneğin, 1897'de çalışmalar bir süreliğine durdurulduğunda Navy and Army Illustrated dergisi geminin bitmeyeceğini öngörmüştü.[6] Osmanlı İmparatorluğu'nda bu dönemde büyük ölçekli gemi inşaat projeleri fon yetersizliği nedeniyle tamamlanamamaktaydı; Osmanlı donanmasının 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nda isteneni verememesini takiben başlatılan inşaat programı da yeni gemiler için gerekli fonların tahsis edilememesi üzerine durmuştu.[10] 1906'da Abdülkadir'in inşası son kez durduğunda gövde kısmen kaplanmış durumdaydı. Ayrıca gövdeyi destekleyen bloklar da kayarak omurgayı tahrip etmişti. Sonuç olarak bitmemiş gemi 1909'da kızak üzerinde parçalandı.[3]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- Özel
- ^ a b c d e Gardiner 1979, s. 391.
- ^ Gardiner & Gray 1985, s. 389.
- ^ a b Gardiner 1979, s. 388-391.
- ^ Gardiner 1979, s. 32.
- ^ Gardiner 1979, s. 382.
- ^ a b Robinson 1897, s. 186.
- ^ Gardiner & Gray 1985, s. 387.
- ^ a b c d Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 140.
- ^ Keltie & Renwick 1902, s. 1146.
- ^ Grant 2007, s. 87.
- Genel
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979), Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905, Londra: Conway Maritime Press, ISBN 0-85177-133-5
- Gardiner, Robert; Gray, Randal, (Ed.) (1985), Conway's All the World's Fighting Ships: 1906–1921, Annapolis, MD: Naval Institute Press, ISBN 0-85177-245-5
- Keltie, J. Scott; Renwick, I. A. P., (Ed.) (1902), The Statesman's Yearbook, 39, Londra: The Macmillan Company
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995), The Ottoman Steam Navy 1828–1923, Londra: Conway Maritime Press, ISBN 978-0-85177-610-1
- Robinson, Charles N., (Ed.) (1897), "The Fleets of the Powers in the Mediterranean", Navy and Army Illustrated, Londra: Hudson & Kearnes, cilt III, ss. 186-187, OCLC 7489254
- Grant, Jonathan A. (2007), Rulers, Guns, and Money: The Global Arms Trade in the Age of Imperialism, Cambrdige, Massachusetts: Harvard University Press, s. 87, ISBN 978-0-674-02442-7, erişim tarihi: 19 Ekim 2019