Acara lehçesi

Acara lehçesi (Gürcüce: აჭარული / Açaruli), Gürcücenin güneybatı lehçelerinden biri olup Acara'da ve Türkiye'de yaşayan Acaralılar tarafından konuşulur. Güneybatı lehçelerinde Acara lehçesi ile birlikte üç lehçe bulunur ve bunlardan Guria lehçesi Acara'nın kuzeyindeki Guria'da konuşulurken İmerhev lehçesi yalnızca Türkiye'de Artvin iline bağlı Meydancık, Şavşat (İmerhev) beldesinde konuşulur.

Özellikleri

Acara lehçesinde Türkçeden girmiş pek çok kelime vardır ve bu kelimelerin bu lehçeye özgü biçim değişikliklerine uğradığı görülür. Acara lehçesine Osmanlı döneminde giren Türkçe kelimeler, Acara bölgesinde belli ölçüde unutulurken Türkiye'de yaşayan Gürcülerin konuşma dilinde varlığını korumuştur.

Ağızları

Acara lehçesi kendi içinde, Yukarı Acara ve Aşağı Acara alt lehçeleri olmak üzere ikiye ayrılır. Bazen bunlar Çürüksu (Kobulet) lehçesi olarak da ayrıma tabi tutulur. Yukarı Acara lehçesi, Hulo ve Şuvahev'de, Aşağı Acara lehçesi ise Keda, Helvaçavur ve Çürüksu bölgelerinde konuşulur.

Bu lehçelerin yanı sıra, Acara bakımından, Türkçenin etkisiyle ortaya çıkmış Hulo, Şuvahev ve Çürüksu şiveleri bulunmaktadır. Çürüksu şivesi Türkçeden daha az etkilenmiştir. Hulo şivesi de kendi içinde (Gorcom ve Khikhazir) farklılık gösterir. Ayrıca Kirnat-Maradit ağızlarından da söz etmek gerekir.

Türkiye bakımından ise göçmen (muhacir) Acaralı Gürcüler ile yerleşik olanların dillerinde kelime düzeyinde bazı farklılıklar bulunduğu gibi, bölgelere göre de benzer farklılıklara rastlanmaktadır. Göç edenler açısından, göç edilen bölgenin de etkisi vardır.

İlgili eserler ve bağlantılar

• ქართული (აჭარული) ზღაპრები, ბათუმი, 1973 [K'art'uli (Açaruli) Zğaprebi, Bat'umi. = 1973 Gürcüce (Acara diyalekti) Masallar, Batum, 1973].
• შ. ნიჟარაძე, აჭარული დიალექტი, ბათუმი, 1975 [Ş. Nijaradze, Açaruli Dialek'ti, Bat'umi, 1975 = Ş. Nijaradze, Acara Diyalekti, Batum, 1975].
• პ. ჯაჯანიძე, აჭარული ლექსიკური მასალები, ქპი სრ., ხხიიი, 1961 [P. Cacanidze, Açaruli Lek'sikuri Masalebi, K'pi Sr., XXIII, 1961 = P. Cacanidze, Acara diyalekti Sözlüksel Materyaller, Kpi Sr., XXIII, 1961].
• ტ. ფუტკარაძე, მსაზღვრელ-საზღვრულის ბრუნებისათვის სამხრეთ საქართველოს დიალექტებსი, აჭარული დიალექტის დარგობლივი ლექსიკა, ვი, ტბ., 1986 [T. P'utkaradze, msazğvrel-sazğvrulis brunebisat'vis samxret' sak'art'velos dialek'tebşi, açaruli dialek'tis dargoblivi lek'sika, VI, Tb., 1986 = T. Putkaradze, Güney Gürcistan Lehçelerindeki Sıfat-İsim Çekimi, Acara Lehçesi Bölümünün Kısa Sözlüğü, VI, Tif., 1986].