Ağlebîler

Aglebîler (Arapça: الأغالبة), Fâtımîlerden önce Kuzey Afrika'nın bir bölümünde 800-909 yılları arasında hüküm süren emirlik.

Banû El Aglab الأغالبة Aglabiler Emirliği
800-909/1048
Aglabiler Emirliği'nin en yaygın dönemi (yak. 900)
Başkent	Kayrevan, sonra El Abbasiyye
Yaygın dil(ler)	Arapça
Hükûmet	Monarşik emirlik Abbasiler Devletine tabi alt-devlet
Emir
• 800-812 İbrahim Bin El Aglabi (1. emir) • 903-909 III. Ziyadetullah bin Abdullah (11. emir)
Tarihçe
• Kuruluşu 800 • İbrahim bin Aglab'ın Abbasiler Devleti'ne bağlı İfrikiyye eyaletinin valisi ve tabi devlet emiri olarak atanması 800 • 827-902 Malta ve Sicilya'nin fethi • 909 Aglabiler Emirliği'nin Afrika'dan atılması ve Malta'da hüküm sürmesi • 1048 Aglabiler Emirliği'nin Malta'da son bulması • Dağılışı 909/1048
Para birimi	Aglabi Dinar
Öncüller Ardıllar Abbasiler Devleti Fatımiler Devleti

Bağdat'ta Abbâsî hâkimiyeti devam ederken, Halife Harun Reşid emirlerinden İbrahim bin Agleb'i, Kuzey Afrika'ya vali tayin etti. İbrahim bin Agleb, Tunus'ta isyanları bastırarak duruma hakim oldu ve 801 yılında içişlerinde özerk, dışişlerinde halifeye bağlı Aglebiler Devleti'ni kurdu. Başkentleri 800-876 arası Tunus'ta Abbasiye, 892-894 arası Tunus ve 876-892 ile 894-909 arası Rakkaade olan hanedan Abbâsîlere bağlılığını hep sürdürdü ve Abbâsî Halifeleri adına hutbe okuttu.

Ağlebîler 75 yıllık mücadeleden sonra Sicilya adasının fethini gerçekleştirdiler. 840'ta Brindisi ve Taranto'yu aldılar. 845'te Pianosa ve Ischia adalarını alıp Napoli'yi abluka altına aldılar. 846'da Roma'nın limanı Ostia'yı ele geçirdikten sonra Roma'ya yürüdüler ancak sağlam sur duvarlarını aşamadıkları için Saint Peter ve Saint Paul Katedrallerini yağmalamakla yetindiler. Benevento ve Bari'yi fethettikten sonra 870'te Malta'yı Arap topraklarına kattılar.

Aglebî saltanatı 904 yılında Şii Fâtımîler'in propagandaları sonucunda parçalandı ve toprakları Fâtımîler'in eline geçti.

Aglebi emirleri

• İbrahim bin Agleb (800-812)
• Ebu'l-Abbas Abdullah (812-817)
• Ziyadetullah bin İbrahim (817-838)
• El-Agleb (838-841)
• Ebu'l-Abbas Muhammed (841-856)
• Ebu Cafer Ahmed (856-863)
• Ziyadetullah bin Ebu'l-Abbas (863-864)
• II. Muhammed bin Ahmed (864-875)
• Ebu İshak İbrahim bin Ahmed (875-902)
• II. Ebu'l-Abbas Abdullah bin İbrahim (902-903)
• III. Ziyadetullah bin Abdullah (903-909)

Tunus'un Kayrevan şehrinde bulunan ve yapımı 670'te başlatılan Kayrevan Ulu Camii'nin (Seydi Ukba Camii) planı ilk İslam camileri gibidir. 724-727 yıllarında yeniden yapılan yapının minaresi bu sırada yapılmıştır. 836 yılında genişletilen cami bugünkü hâliyle Aglebiler dönemine aittir.

Dış kaynaklar

• Marçais, George "Aghlabids" Kaynak: Encyclopedia of Islam, 2. ed., Cilt: I, say:699–700. (İngilizce)
• Talbi, Mohammad (1967), Emirat Aghlabide, Paris: Adrien Maisonneuve, (Fransızca)
• Vonderheyden, Madeleine (1927), La Berbérie orientale sous la dynastie des Benoû l-Aṛlab, 800-909, Paris: Geuthner, (Fransızca)