Ahmed el-Hasi
Ahmed el-Hasi,[1] Ahmed el-Hassi[2] veya Ahmed-i Hasi[3] (Osmanlıca: احمدالخاصى, Zazaca: Ehmedê Xasi Hezanıc), Mevlid-i Şerifi ilk kez Zazaca yazan Osmanlı Zaza din âlimi, şair ve yazar.
| Ahmed el-Hasi | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Ahmed 1867 Hezan (Savat), Lice |
| Ölüm | 18 Şubat 1951 (84 yaşında) Hezan (Savat), Lice |
| Meslek | Şair, Yazar |
| İkamet | Hezan (Savat), Lice |
| Milliyet | Zaza |
| Vatandaşlık | Osmanlı, Türk |
| Tür | Mevlit |
| Konu | Muhammed |
Hayatı
değiştirAhmed el-Hasi, 11 Mayıs 1866 (Rumi: 29 Nisan 1282, Hicri: Zilhicce 1282) tarihinde (Diyar-ı Bekr Vilâyeti'nin) Lice Kazası'na bağlı Lice'nin Hezan kayresinde (günümüzde Savat) dünyaya geldi.[4] Babası Osmanlı tebaasından olup Şafiî mezhebine müntesip olan rütbesiz bir ulema idi.[1]
Babasının adı Hasan, annesinin adı Medina'dır. Aslen Xasan (Yalımlı Köyü Külçe Mahallesi)'dan olup Zıkti Aşireti (Bingöl ilinin Genç ilçesinde yoğun olarak oturan Şafii Zaza aşireti) mensuplarındandı.
Diyarbekir Mesudiye Medresesi'nde 12 ilmi tahsil edip, 8 Temmuz 1902 (Rumi: 25 Haziran 1318, Hicri: 1 Rabiulahir 1320) tarihinde adı geçen medresenin müderrisi Diyarbekir Müftüsü Elhac (Hacı) İbrahim Efendi'den icazetini aldı.[5]
Hicri 1316 yılında yaptığı müracaat üzerine, Mevlidi Şerifi Zaza lisanına tefsir ve tercümeye Maarif Nezareti'nden izin aldı ve düzelterek Diyarbekir Matbaası'nda bastırdı.[6]
Arapça, Türkçe, Kürtçe ve Zazaca olmak üzere 4 lisan ile konuşup yazabildiğini belirtmiştir.[5] 18 Şubat 1951 tarihinde Hezan'da öldü. Mezarı Savat'tadır.
Mevlid ve diğer eserleri
değiştirAhmed el-Hasi'nin Mevlîd-un Nebiyy'il Kureyşîyyî[7] (مَوْلِدُ النّبِى الْقُرَيْشِيِ, Zazaca: Mewlıdê Kırdi)[8] (مَولد كِرد) adlı ilk Zazaca Mevlidi Şerifi, Maarif Vekâleti'nin 25 Mart 1899 tarihli yazısıyla verilen izin üzerine ilk baskısı 400 kopyası olmak üzere Diyar-ı Bekr vilayetinde Litografya Matbaası tarafından basılıp yayımlandı. Mevlid'in metni şimdiye değin beş defa Latin alfabesine transkribe edilip yayınlanmıştır.
- Mevlid metni, ilk olarak dilbilimci yazar Mehemed Malmîsanij tarafından transkribe edilerek 1985 yılında "Mewlidê Nebî" başlığıyla Hêvî dergisinde yayınlandı.[9]
- 1994 yılında Mihani tarafından Latin alfabesine transkribe edilerek, Hasi'nin bazı şiirlerinin de yer aldığı eklerle birlikte Mewlûdê Nebî başlığı altında İstanbul'da Fırat Yayınlarınca yayımlandı.[10]
- 2005'te Mela Mehemedê Kavarî tarafından Arap alfabeli ve transkribe edilmiş hali Diyarbakır'da yayınlandı.
- 2008'de W. K. Merdimîn tarafından bir el yazması esas alınarak el yazması orijinali, Arapça-Kürtçe alfabeyle yeniden düzenlenmiş hali ve Latin alfabesine transkribe edilmiş hali İstanbul'da Hîvda Îletişim tarafından yayınlandı.[11]
- 2008 yılında Roşan Lezgîn tarafından orijinal nüshadan transkribe edilen mevlid metni "Mewlidê Kirdî" ismiyle önce internette,[12] daha sonra ise Newepel Gazetesi'nde 16 bölümlük tefrika olarak yayınlanmıştır.[13]
- Roşan Lezgîn'in transkribe ettiği Mevlid metni, 1899 tarihli orijinal Mevlid metninin tıpkı basımı ve mevlidin okunduğu bir CD ile beraber 2013 yılında Nûbihar tarafından Mewlidê Kirdî ismiyle kitap olarak basılmıştır.[14]
Mevlid metni değişik zamanlarda birçok medrese alimi tarafından el yazması olarak çoğaltıldı. Bunlardan en çok bilineni 1982'de Zeynelabidin Amedi tarafından yazılanı olup, mevlid metni dışında, el yazmasının ekinde Hasi'ye ait bir mulemma, bir Türkçe gazel ve iki Arapça manzum eser yer almaktadır.[15]
Hasi'nin ayrıca Kitabu’t-Tesdîd bi Şerhî Muhtasari’t-Tevhîd isimli 61 sayfalık Arapça bir eseri mevcuttur.
Kaynakça
değiştir- ^ a b C.I.: İsmim: Ahmed el Hasi'dir. Mahlasım: Hasi'dir. Mahlasımla şöhret bulmuşum ve onunla yad olunurum. Lice'nin Hezan karyesi ahalisinden olup, pederim ulemadandır ama rütbesi yoktur. Teb'ai osmaniyeden ve Şafii mezhebinden idi., Şefik Korkusuz, Arşiv belgelerinde son devir Diyarbekir uleması, M.Ş. Korkusuz, 1996, s. 21.
- ^ İhsan Işık, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Cilt 1, Elvan Yayınları, 2004, ISBN 975-933-105-5, s. 43.
- ^ "Mewlidê Nebi, Yazarı Diyarbakır Lice ilçesinde doğmuş Molla Ahmed-i Hasi", Hayreddin Kızıl, "Diyarbakır Ve Çevresinde Yazılmış Mevlitlerin Konularına Göre Tasnifi Denemesi" e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 23 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISSN:1308-9633 Sayı: VII, Nisan 2012, s.117
- ^ C.2.: Lice'nin Hezan karyesinde 29 Nisan 1282 Rumi tarihinde doğmuşum., Şefik Korkusuz, a.g.y.
- ^ a b C.3.: Diyarbekirde bulunan "Mesudiye" medresinde 12 ilmi tahsil ettikten sonra ismi geçen medresenin müderris olan ve Diyarbekir müftüsü bulunan muhterem Elhac İbrahim efendiden 1 Rebiülahir 1320 tarihinde icazetimi aldım. Arapça, Türkçe, Kürdçe ve Zazaca 4 lisan ile konuşur ve yazarım., Şefik Korkusuz, a.g.y.
- ^ C.4: 1316 yılında yaptığım müracaat üzerine, Mevlidi Şerifi Zaza lisanına tefsir ve tercümeye, Maarif Nezaret-i Celilesinden izin alarak nazmen tanzim edip Diyarbekir Matbaasında Tab' ettirdim.
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlid, Litoğrafya Matbaası, Dîyarbekir Vilayeti, 1899, s. 1
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlid, Litoğrafya Matbaası, Dîyarbekir Vilayeti, 1899, s. 28
- ^ Malmîsanij, "Nimûney Edebiyatê Dimilkîyê Klasîk û Dînî", Hêvî: Kovara Çandîya Giştî, Sayı: 4, Paris 1985, s. 75-97
- ^ Mela Ehmedê Xasî (Tadayox (Werger) Tipane 'Erebî ra: Mihanî), Mewlûdê Nebî, bi ziwanê Kurdî (Zazakî), Fırat Yayınları, İstanbul, 1994.
- ^ Mela Ehmedê Xasî, Mewlîd, Tadayox: W. K. Merdimîn, Hîvda İletişim, Îstanbul [2008]
- ^ "Mewlidê Kirdî, Transkrîpsîyon: Roşan Lezgîn". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
- ^ Newepel: Rojnameyo Kulturî yo 15 roje, 2-17.sayılar, Diyarbakır 2011
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlidê Kirdî, Hazırlayan ve Transkribe eden: Roşan Lezgîn, Nûbihar Yayınları, İstanbul 2013, 54 + 33 sayfa + CD
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlidê Kirdî, Zeynelabidîn Amedî el yazması, Diyarbakır 1982
Dış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Ahmed el-Hassi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
