Ahmet Ertegün
Ahmet Zahrettin Sebuhi Ertegün (30 Temmuz 1923, İstanbul – 14 Aralık 2006, New York), Türk-Amerikan müzik yapımcısı, iş insanı ve Atlantic Records'un kurucusudur.[1] The Rolling Stones, Led Zeppelin'in yanı sıra Eric Clapton, Aretha Franklin ve Ray Charles gibi isimleri müzik dünyasına kazandırdı.
Ahmet Ertegün | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | 30 Temmuz 1923 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 14 Aralık 2006 (83 yaşında) New York, ABD |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | İş insanı, müzik yapımcısı, şarkı yazarı |
| Din | İslam |
| Ebeveyn(ler) | Münir Ertegün (babası) |
| Akraba(lar) | Nasuhi Ertegün (ağabeyi) |
Hayatı
değiştir
Ahmet Ertegün'ün büyük dedesi İbrahim Edhem Efendi, Üsküdar Özbekler Tekkesi'nin son postnişîni idi. Washington büyükelçisi Münir Ertegün ve Hayrünnisa Rüstem'in ikinci oğludur. Babası Münir Ertegün, Millî Mücadele döneminde önemli görevler ve hizmetler yapmış bir devlet adamıydı. Cumhuriyetin ilanından sonra, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin Milletler Cemiyeti'ndeki temsilcisi ve daha sonra büyükelçi olarak çeşitli Avrupa başkentlerinde ve daha sonra Amerika'da bulundu.
Ahmet Ertegün, 1923 yılında İstanbul'da doğdu. Babasının görevi dolayısıyla İsviçre, Paris ve Londra'da okula giden Ertegün, 1935 yılında babasının Washington'a büyükelçi olarak atanmasıyla birlikte ABD'ye yerleşti.
14 yaşındayken annesi Ahmet'e, Cootie Williams'ın enstrümental West and Blues başlıklı albümü ile birlikte ses kayıt edebilen bir plakçalar hediye etmiş. Ertegün bir yandan çalarken kendi yazdığı sözleri mikrofona okuyor ve bunları kaydediyor, abisi Nasuhi Ertegün ile birlikte odalarında sevdikleri müzikleri dinliyorlardı. "16 yaşındayken bir pop müzik uzmanı sayılabilecek kadar bilgim, 18 yaşındayken de 50 bin plağım vardı" diyen Ertegün, abisi ile beraber o yıllarda Duke Ellington, Lena Horne, Jelly Roll Morton gibi sanatçılarla arkadaşlık kurdu. 1945 yılında babası Münir Ertegün'ün ölümünün ardından ailesi Türkiye'ye döndü. Ahmet Ertegün, ağabeyi Nasûhî Ertegün ile birlikte Amerika'da kaldı. Ahmet Ertegün, St. John's Üniversitesi'nde felsefe okudu.
Ertegün Kardeşler, 1947 yılında Herb Abramson ile beraber, aile dostları olan diş hekimi Dr. Vahdi Sabit'ten 10 bin dolar borç alarak Atlantic Records adlı plak şirketini kurdu.[2] Siyâhî müzisyenlerle arasındaki iyi bağlardan ötürü dönemin en önemli jazz müzisyenleri ile sözleşme yaptı.
1947'de Atlantic Records yapımcılığını üstlendiği ilk albümü çıkardı. İlk olarak stüdyolarında Harlemaies'in The Rose of the Rio Grande başlıklı albümü kaydedildi.[3] 1949 yılının Nisan ayında çıkarılan Stick Mcghee’in Drinkin’ Wine Spo-Dee-O-Dee başlıklı albümü, 1 milyondan fazla satışı ile Atlantic'in ilk hiti oldu. 1955 yılında Elvis Presley'e kontrat imzalaması için 25 bin dolar teklif edildi, ancak 20 bin dolar farkla sözleşme RCA Records plak şirketine satıldı. 1959'da Arif Mardin de aralarına katıldı.
"Atlantic Records'u kurmamızın sebebi, müziklerini beğendiğimiz birkaç şarkıcı ile kontrat imzalamak ve satın almak isteyeceğimiz albümlerini çıkartmaktı. Açıkçası asla çok eğlenceli bir şeyler yaparak para kazanabileceğimi düşünmedim. Yanılmış olduğum için çok mutluyum."[4]
Ray Charles, Aretha Franklin, Ella Fitzgerald, Miles Davis gibi isimlerin albümlerinin yapımcılığını üstlenen Ertegünler, Frank Zappa, Stevie Wonder, The Rolling Stones, Bee Gees, Led Zeppelin, Genesis, Emerson Lake & Palmer, Bette Midler gibi birçok ismin üne kavuşmasında büyük rol oynadı.[4]
Ödülleri
değiştirErtegün, 1991 yılında Boston'daki Berklee Müzik Okulu tarafından fahrî doktor unvanına lâyık görüldü.
1993 yılında National Academy of Recording Arts & Sciences tarafından ödüllendirildi ve 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından yaşayan efsane unvanıyla onurlandırıldı.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen İstanbul Caz Festivali'nin ilk yaşam boyu başarı ödülü 2002 yılında Ahmet Ertegün'e takdim edildi.[5]
Haziran 2006'da 40'ıncı Montrö Caz Festivali'nin açılış konseri, kendisinin onuruna verildi.
Ertegün, Amerikalı ünlü caz şarkıcısı Ray Charles'ın 1952-1959 yılları arasında seslendirdiği kayıtlardan derlenen Pure Genius: The Complete Atlantic Recordings adlı koleksiyonun yapımcısı olarak en iyi tarihî albüm kategorisinde Grammy Ödülü'ne aday gösterildi.[6] Daha önce üç farklı alanda Grammy Ödülü kazanmış olan Ertegün, 2006 yılı töreninde icon adı verilen onur ödülüne layık görüldü. Bu ödül, müzik dünyasına emeği geçen kişiler için ilk kez verilmeye başlanmıştı.[7] Ertegün, ödülünü alırken tek cümle söyledi:
"Bana bu imkânı tanıyan Amerika'ya ve sevgili anavatanım Türkiye'ye teşekkür ederim."
Ölümü
değiştir
29 Ekim 2006'da New York'ta bir The Rolling Stones konseri sırasında ayağının kayması sonucu düşerek başını vuran Ertegün hastaneye kaldırıldı. New York Presbyterian Hastanesi'nde yapılan ilk müdahalesinden sonra yoğun bakıma alındı, 14 Aralık 2006 günü öldü. Naaşı, Türkiye'ye getirilerek 19 Aralık 2006'da ailesinin diğer fertleri gibi Üsküdar Özbekler Tekkesi'nin hazîresine defnedildi.
Anısına
değiştir10 Aralık 2007'de Londra O2 Arena'da Ahmet Ertegün Anma Konseri adıyla bir yardım konseri düzenlendi.
Fahrî faaliyetleri
değiştir- Amerikan Türk İş Adamları Derneği başkanlığı yaptı.
- New York Cosmos kulübünü 1971'de kurarak futbolu ABD'ye soktu.
- Kâtibim'i Amerikan müziğine kazandırdı.
- Münir Ertegün Tarih Araştırma Vakfı'nı kurdu.
Diğer
değiştir- Cumhuriyet ile yaşıt olan Ertegün, yaşamının büyük kısmını Türkiye dışında geçirmesine rağmen Türkiye'nin tanıtımı için gönüllü bir kültür elçisi olarak çalıştı. Hem Türkiye'ye yatırım getirmek hem de Türkiye'ye yatırım yapmak isteyenlere yardımcı olan Ertegün, medyada da büyük işlere imza attı. Bir Bodrum aşığı olan Ertegün, müzik sevgisi kadar doğa sevgisi ile de şaşırtıcıydı. Büyük bir koleksiyoner olarak isimsiz Türk ressamlarının tablolarına ilgi göstermiştir.
- Eartha Kitt'in yorumu ile Üsküdar'a gider iken şarkısının melodisinin Amerikan kültürünün bir parçası haline gelmesini sağladı.
- Ağabeyinin anısına Rock and Roll Hall of Fame (Nesûhî-Ahmet Ertegün Rock and Roll Şöhretler Müzesi) kuran Ahmet Ertegün, Amerika'daki Türk cemiyetinin önemli isimlerindendi. Bugün Cleveland Ohio'daki müzenin ana sergi salonu Ertegün'ün ismini taşıyor.
- 2004 yılında New York'ta inşâ edilen Time Warner Center gökdeleninde Ertegün Caz Şöhretleri Müzesi'nin sponsoru oldu.
- Amerika'ya Avrupa futbolunu ilk getiren kişi olan Ertegün, 70'li yıllarda New York Cosmos takımını kurdu. Diego Maradona'yı almak istediğinde, Maradona henüz 17 yaşındaydı. Lig büyüdükçe iyi oyuncular getirdi. Pele, Carlos Alberto, Franz Beckenbauer ve Galatasaray'dan kaleci Yasin gibi isimleri takıma aldı.
- Ray Charles'ı anlatan Ray başlıklı filmde Curtis Armstrong, Bobby Darin'ı anlatan Beyond the Sea başlıklı filmde ise Tayfun Bademsoy tarafından canlandırıldı.
Kaynakça
değiştir- ^ "İşte o Türk!". 4 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
- ^ "Atlantic Records The Record Man: Ahmet Ertegun, Founder of Atlantic Records". Atlantic Records Official Website (İngilizce). 2 Ocak 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ "Obituary: Ahmet Ertegun". the Guardian (İngilizce). 16 Aralık 2006. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ a b "Award Winning Legends: Ahmet Ertegün - Jazz Dergisi" (İngilizce). 28 Şubat 2018. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ "İstanbul Caz Festivali Yaşam Boyu Başarı Ödülü". caz.iksv.org. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020.
- ^ "Ahmet Ertegun". GRAMMY.com (İngilizce). 23 Kasım 2020. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ "Ahmet Ertegun's Legacy". Slate Magazine (İngilizce). 15 Aralık 2006. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- Genel
- Ahmet Ertegün'ün hayatı ve müzik tarihindeki önemi(abonelik gereklidir) 12 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dünya Müziğinde İki Yapımcı: Ahmet Ertegün ve Arif Mardin(abonelik gereklidir) 12 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahmet Ertegün ve Atlantic Records(abonelik gereklidir) 12 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
değiştir
- Discogs'ta Ahmet Ertegün diskografisi
- Atlantic Records 18 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahmet Ertegün Tribute sayfası 22 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.