Zogu
I. Zog ya da Ahmed Muhtar Bey Zogoğlu (Arnavutça: Ahmet Muhtar Zogolli, 8 Ekim 1895 - 9 Nisan 1961), Arnavut siyasetçi ve devlet adamı. Başbakan olarak başladığı siyasi kariyerini Arnavutluk kralı olarak sonlandırmıştır. 1939'da İtalya'nın Arnavutluk'u işgalinden sonra da krallık payesini önce Mısır'da, sonra Fransa'nın Nice kentinde sürgünde taşımıştır.
| I. Zog | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Arnavutluk kralı | |||||
| Hüküm süresi | 1 Eylül 1928 – 7 Nisan 1939 | ||||
| Önce gelen | Monarşi kuruldu Vidi (Arnavutluk prensi olarak), 1914'te devrildi | ||||
| Sonra gelen | III. Vittorio Emanuele | ||||
| 7. Arnavutluk devlet başkanı | |||||
| Hüküm süresi | 1 Şubat 1925 - 1 Eylül 1928 | ||||
| Önce gelen | Yeni makam | ||||
| Sonra gelen | Monarşi kuruldu | ||||
| Arnavutluk başbakanı | |||||
| Hüküm süresi | 6 Ocak 1925 - 1 Eylül 1928 | ||||
| Önce gelen | İlyas Viryoni | ||||
| Sonra gelen | Koço Kota | ||||
| Hüküm süresi | 26 Aralık 1922 - 25 Şubat 1924 | ||||
| Önce gelen | Cafer Üpi | ||||
| Sonra gelen | Şevket Vërlaci | ||||
| Doğum | 8 Ekim 1895 Burgayet Kalesi, Osmanlı İmparatorluğu | ||||
| Ölüm | 9 Nisan 1961 (65 yaşında) Suresnes, Paris, Fransa | ||||
| Defin | Arnavutluk Kraliyet Ailesi Anıt Mezarı, Tiran, Arnavutluk | ||||
| Eş(ler)i | Géraldine Apponyi de Nagyappony | ||||
| Çocuk(lar)ı | Leka | ||||
| |||||
| Hanedan | Zogu Hanedanı | ||||
| Babası | Cemal Paşa Zogolli | ||||
| Annesi | Sadijé Toptani | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
| İmza | .svg) | ||||
Hayatı
değiştir8 Ekim 1895’te Osmanlı İmparatorluğu'nun o zamanki Arnavutluk bölgesinde Mati şehrinin Valisi Cemal Paşa Zogoğlu ile Salah Toptani Bey’in kızı Sadiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak Burgayet kalesinde doğmuştur. Baba tarafından kökü 15. yüzyıla dayanan kuzeyli Geg’lerden Zogoğlu (Zogolli) ailesine, anne tarafından orta Arnavutluklu Toptani ailesine dayanır.[1] Kral olduktan sonra soyunu eski Arnavut krallarından İskender Bey'e (Skanderbeg) kadar çıkarmışsa da, bu iddiası genel kabul görmemiştir.
Osmanlı Devleti'nin 3. Ordusunun merkezi olan, Mustafa Kemal’in de gençlik yıllarını geçirdiği Manastır’daki ilkokul yıllarının ardından, eğitimini sürdürmek üzere 10 yaşında İstanbul'a gelip 1906 yılının sonbaharında Galatasaray Lisesi'ne kaydoldu.
Ancak Mektebi Sultani Şubat 1907 yarıyıl tatilinde büyük bir yangın geçirmiş, okulun arşivi ve kütüphanesi de dahil olmak üzere pek çok bölümü kül olmuştu. Bu yüzden Galatasaray Lisesi’nde eğitime iki yıl ara verildi. Ahmed Muhtar okula gidemediği bu dönemde akrabalarının yanlarında özel dersler alarak eğitimini sürdürdü ve İkinci Meşrutiyet'in ilanına, 31 Mart Olayı'na, Hareket Ordusu'nun İstanbul’a girişine ve II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesine tanık oldu.
Galatasaray Lisesi eğitime 1909 yılında tekrar başlayınca orta öğrenimine tekrar başladı. Babası Cemal Paşa'nın 1911 yılında ölümü nedeniyle yapılan çağrı üzerine ülkesine döndü ve 15 yaşındayken babasının valilik unvanını aldı.[2] Bu dönemde Türkçe "oğlu" ekini taşıyan Zogolli/Zogoğlu soyadını bırakarak Arnavutça "kuş" anlamına gelen Zogu adını benimsedi.
Alman kökenli Prens Wilhelm von Wied’in Mart 1914'te dış güçler tarafından Arnavutluk yönetimine getirilmesi üzerine Ahmed Zogu, kendine bağlı kuzeyli birliklerle Sırbistan'a geçti. Avusturya–Macaristan İmparatorluğu ordusu ile askeri ilişkiler kurdu ve İmparator Franz Joseph tarafından kendisine Kraliyet Albayı rütbesi verildi.
1917-1919 yıllarını Viyana ve Roma’da geçirdikten sonra Arnavutluk’a dönen Ahmed Zogu, 1921-1924 yılları arasında parti mücadelelerine katıldı ve kurulan hükûmetlerde İçişleri, Dışişleri ve Başbakanlık görevlerinde bulundu. İçişleri Bakanlığı sırasında Hükûmete karşı hazırlanan bir darbe teşebbüsünü önledi (8 Mart 1922), daha sonra bir öğrenci tarafından girişilen suikast teşebbüsü üzerine (23 Şubat 1924) Zogu’nun adamları muhalefet partisi üyelerinden birini öldürdüler (20 Nisan 1924). Muhalefet partisi parlamentodan çekildi ve isyan çıkardı. İsyancı kuvvetlerin 10 Haziran 1924'te Tiran’a girmesi üzerine Yugoslavya’ya geçen Zogu, Yugoslavya’nın yardımı ve topladığı kuvvetlerle tekrar Tiran’a girip iktidarı ele geçirdi. Ocak 1925’te Tiran’da topladığı Büyük Kongre vasıtasıyla Anayasayı ve rejimi değiştirip Cumhuriyet ilân etti (21 Ocak 1925) ve Cumhurbaşkanı seçildi (31 Ocak 1925). Tiran’da toplanan kurultay 1928'de anayasayı yeniden değiştirerek krallığı kabul etti ve Zogu bir süre sonra, kral ilân edildi (1 Eylül 1928). Bu dönemde Arnavutluk’ta, iktisat, toplum ve kültür alanlarında önemli yenilikler yapılmıştır.
Nisan 1939 yılında, faşist İtalyan kuvvetlerinin Balkanlar üzerindeki politikaları nedeniyle ülkeyi istilâ etmeleri üzerine Kral Zogu, ailesiyle birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Önce İngiltere’ye, daha sonra da Mısır'a gitti. Ancak Albay Cemal Abdünnasır tarafından yapılan ihtilal nedeniyle 1953'te Mısır’ı da terk edip Fransa'da Nice’e yerleşti. Nisan 1961 yılında Paris'te öldü.
Kraliçe Geraldine
değiştir27 Nisan 1938'de Kral Zogu, fakir düşmüş bir Macar soylu ailesine mensup olan kontes Geraldine Apponyi ile evlendi. Kraliçenin annesi Gladys Virginia Steuart Amerikalı olup ünlü şair Robert Frost'un kuzeni idi. Evlenmeden önce Geraldine, amcasının müdürlüğü sırasında Budapeşte Ulusal Müzesi'nin hediyelik eşya kısmında çalışıyordu.
Kral ile kontesin düğünü Tiran'da gerçekleşti. Evli çift Alman Başbakanı Adolf Hitler'in hediye ettiği ateş kırmızısı renkli üstü açık bir Mercedes ile balayına çıktılar. Oğulları Leka 1939'da doğdu.
İtalyan işgalinden sonra Kral ve Kraliçe sırasıyla Yunanistan, Türkiye, İngiltere, Mısır, ABD ve Fransa'da yaşadılar. 1961'de Zogu'nun ölümünden sonra oğlu I. Leka adıyla sürgünde Arnavutluk Kralı ilan edildi. Anne oğul bir süre İspanya'da, daha sonra Rodezya (Zimbabwe) ve Güney Afrika Cumhuriyeti'ne yerleştiler.
Haziran 2002'de Kral I. Leka ve Ana Kraliçe Geraldine'in Arnavutluk'a dönmesine izin verildi. Kraliçe aynı yılın ekim ayında 87 yaşında Tiran'da öldü. Devlet töreniyle Ulusal Mezarlığa defnedildi. I. Leka hâlen kraliyet unvanından feragat etmeksizin Tiran'da yaşamaktadır. Uluslararası silah ticaretiyle uğraştığına dair dünya basınında çıkan haberler mahkemeler yoluyla tekzip edilmiştir.
I. Leka'nın Leka Enver Zogu Rıza Baudouin Msiziwe (1982-) adını taşıyan oğlu, hâlen II. Leka unvanıyla Arnavutluk veliahtı ve 21 Ağustos 2007'den bu yana Arnavutluk kabinesinde bakan yardımcısıdır.
Kız kardeşi Prenses Seniye Hanım (1908-1969), 1936'da II. Abdülhamit'in küçük oğlu Mehmet Abid Efendi (1905-1973) ile evlenmiştir. 1939'da Abid Efendi'ye İtalyanlar tarafından Arnavutluk tacının önerildiği rivayet edilir.
Kaynakça
değiştir
- ^ [1] 4 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Prof. Petrika Thengyilli “Albania during Ahmed Zogu (1895-1961)”. Ayrıca http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm 19 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..