Vikipedi

Alberto Fujimori

1990-2000 arası Peru Cumhurbaşkanı

Alberto Kenya Fujimori (İspanyolca: Ken'ya Alberto Fujimori, Japonca: 藤森 謙也, Japonya vatandaşı olarak: Kataoka Kenya, 片岡 謙也) (26 Temmuz 1938 - 11 Eylül 2024),[1] 28 Temmuz 1990 - 17 Kasım 2000 tarihleri arasında görev yapmış Japonya asıllı Peru devlet başkanı. Devlet başkanlığı sırasında önemli ekonomik reformlar yapmış, baskıcı bir idare kurmuş, insan hakları ihlallerinde bulunmuş ve solcu hareketlere karşı yargısız infazlar gerçekleştirmiştir.

Alberto Kenya Fujimori
Alberto Fujimori, 1991
Peru Devlet Başkanı
Görev süresi
28 Temmuz 1990 - 17 Kasım 2000
(10 yıl, 112 gün)
Başbakan
Liste
Başkan Yardımcısı
Liste
Yerine geldiği Alan García
Yerine gelen Valentín Paniagua
Kişisel bilgiler
Doğum 26 Temmuz 1938(1938-07-26)
Lima, Peru
Ölüm 11 Eylül 2024 (86 yaşında)
Lima, Peru
Partisi Cambio 90 (1990-1999)
Peru 2000 (2000)
Sí Cumple (2006)
Evlilik(ler) Susana Higuchi (1974-1998)
Satomi Kataoka
Çocuk(lar) 4
Bitirdiği okul Universidad Nacional Agraria La Molina
Université de Strasbourg
University of Wisconsin–Milwaukee
Mesleği Ziraat mühendisi
Dini Roma Katoliği

Özgeçmişi

değiştir

Japonya göçmeni Naoiti Fujimori ve Mutsue Inomoto'nun oğlu olarak 1938 yılında Lima'da dünyaya geldi. 1956 yılında liseden mezun oldu. 1961 yılında ise Ziraat Fakültesinden mezun olarak ziraat mühendisi diplomasını aldıktan sonra 1964 yılında Fransa'daki Strasbourg Üniversitesinde fizik, 1969 yılında ise Wisconsin Üniversitesinde matematik alanında yüksek lisans yapar. 1974 yılında kendisi gibi Japon asıllı Perulu olan Susana Higuchi ile evlendi. Başarılı akademik kariyeri sayesinde 1984 yılında Peru Ulusal Ziraat Üniversitesi rektörlüğüne getirilir. 1988 yılıyla beraber çeşitli televizyon programlarında görünmeye başlar. 1990 yılında katıldığı Peru devlet başkanlığı seçimlerinde ünlü yazar Mario Vargas Llosa'ya rakip olur ve kimsenin şans tanımamasına rağmen devlet başkanı seçilir.[2]

Ekonomi politika

değiştir

İktidara gelir gelmez kendisinden önceki Garcia hükûmetinin yaptığı uygulamaları tersine çevirmeye girişir. Bu kapsamda kamulaştırılan bankaların özelleştirilmesi, kamulaştıran sanayi sektörlerinin sermayeye devredilmesi gibi liberal uygulamalara başlar. Neo-liberal ve neo-muhafazakâr olarak adlandırılan özelleştirme politikalarını hızla hayata geçirir. Özelleştirme kapsamına stratejik sanayileri ve demiryollarını da dahil eder. Ekonomi bu dönemde canlansa da uygulanan ekonomi politikasının sosyal etkileri yıkıcı olur. Peru halkının çoğunluğu aşırı yoksullaşır ve zenginlerle yoksullar arasındaki gelir uçurumu artar.[3]

1992 yılı

değiştir
Ana madde: 1992 Peru anayasa krizi

İktidara geldikten sonra iki kamaralı parlamentodaki muhalefetin çoğunluğunu iktidarı karşısında engel olarak gören Fujimori 5 Nisan 1992 tarihinde El Autogolpe (kendi kendine karşı darbe) yaptı. Bu darbe sırasında kendi hükûmetini devirip, parlamentoyu feshederek kendi iktidarını güçlendirmek amacını taşıyordu. 1992 yılının Kasım ayında yapılan yeni seçimlerde ezici çoğunluğu kazanan Fujimori, devlet başkanlığı yetkilerini olağanüstü derecede artıran değişiklikleri kapsayan yeni anayasayı 1993 yılı Ekim ayındaki referanduma sunar. Fujimori, yaptığı yasal uygulama neticesinde uluslararası kamuoyundan tepki alsa da[4] halk oylamasında %73 oy oranıyla desteklenecektir.

Radikal sola karşı

değiştir
Ana madde: Grupo Colina

1992 yılında Fujimori Peru'daki en güçlü sol hareketler olan Abimael Guzman önderliğindeki maoist Aydınlık Yol ile marksist-leninist Túpac Amaru Devrimci Hareketine karşı sert önlemler alır. Fujimori, örgütlerin önde gelen üyelerine suikast, örgüte destek verildiğinden şüphelenilen köylerin boşaltılması ve köylülerin tutuklanması, örgütlerin üyesi olduğundan şüphelenilenlerin tutuklanmaksızın yargısız infaz edilmesi gibi sayısız uygulamaya onay verir. Grupo Colina adı verilen infaz timleri, toplama kampları, hakimlerin yüzlerinin gizlendiği temyiz olanağı olmayan askeri mahkemeler bu dönemde görülen uygulamalardandır. Fujimori, Aydınlık Yol'un lideri Abimael Guzman ve örgütün önde gelen 8 yöneticisini başkent Lima'da 12 Eylül 1992 tarihinde ele geçirerek örgüte büyük darbe indirir. Ülkedeki siyasi duruma hakim olan Fujimori 1995 yılında yapılan seçimleri de kazanacaktır.

Japonya Elçiliği baskını

değiştir
Ana madde: Japonya Elçiliği baskını

Túpac Amaru Devrimci Hareketi iktidara karşı eylemlere devam edecek ve 17 Aralık 1996 günü 14 üyesiyle Lima'daki Japon Elçiliğine saldırı düzenleyecektir. Saldırı sırasında elçilikte Japon İmparatoru Akihito'nun doğum günü kutlamaları nedeniyle beş yüzün üzerinde konuk bulunmaktadır. Néstor Cerpa Cartolini önderliğindeki eylemciler Fujimori tarafından uygulanan neoliberal reformların geri çekilmesini, Peru cezaevlerinde tutuklu bulunan 400 örgüt üyesinin salıverilmesini talep ederler. Görüşmeler sonucu 400'ün üzerinde rehine salıverilecek, geriye kalan 76 rehine ise eylemcilerden kötü muamele görmeyecektir. Elçiliğin ele geçirilmesinin 126.günü olan 22 Nisan 1997'de Fujimori elçiliğe karşı operasyon başlatır. 140 özel tim üyesinin katıldığı operasyon başladığında eylemciler hazırlıksız yakalanacak ve direnmeden teslim olacaklardır. Rehineler kurtarılacak ancak tüm eylemciler elçilik içinde infaz edilerek öldürülecektir.[5][6][7]

İkinci dönem

değiştir

1995 yılı Nisan ayında yapılan seçimlerde Birleşmiş Milletler eski Genel Sekreteri Javier Pérez de Cuéllar ile yarışan Fujimori, ilk turda aldığı %64,3 oyla yeniden seçilir.[8] Yeniden seçilmesinin ardında sol örgütlere karşı kazanılan başarıların yanı sıra Ekvador ile 1995 yılı Ocak ayında çıkan sınır çatışmalarında alınan hızlı başarıların da payı büyüktür.[9] Fujimori, devlet başkanlığındaki ikinci döneminde 1980 – 1995 yılları arasında işlenen insan hakları suçlamalarıyla ile ilgili genel af ilan ederek özellikle ordu ve polis mensuplarını affeder. Bu dönemde Fujimori'ye yöneltilen yoğun eleştirilere kendisinden siyasi nedenleri bahane ederek ayrılan eşi de katılır. 1996 yılında ise üçüncü kez seçilebilmek için özel yasa çıkartacaktır.

İstifa ve kaçış

değiştir

2000 genel seçimlerinde aday olan Fujimori'nin karşısında tek rakip olarak Alejandro Toledo vardı. 9 Nisan 2000 tarihinde yapılan ilk tur seçimlerde %36,97 oy alarak Fujimori'nin arkasında kalan Toledo rakibini seçimlerde yolsuzluk yapmakla suçladı. % 45,82 oy alan Fujimori 28 Mayıs 2000 günü yapılan ikinci tur seçimlerinde %51,20 oranında oy almasına rağmen Toledo ikinci tur seçimlerini boykot edince ülkede siyasi ortam çalkalanmaya başlar. Fujimori yoğunlaşan gösterilerden ve muhalefet baskısından çekinerek başbakanlık kurumuna muhalefetten Federico Salas'ı kabul edebileceğini belirtti.

Olaylar 14 Eylül 2000 günü Canal N adlı televizyon kanalında yayınlanan bir video görüntüsüyle kopma noktasına gelir. Görüntülerde iktidardaki Peru 2000 partisine üye Vladimir Montesinos muhalif bir vekile Fujimori'nin Peru 2000 partisine geçmesi için 15 bin dolar rüşvet vermektedir. Skandalın ortaya çıkmasıyla benzer suçlamalar patlak vermeye başlar. Bunların arasında en öne çıkan suçlamalar Fujimori'nin Montesinos mafyasıyla organik bağı ve 1996 – 2000 yılı arasında 20 bin Peru vatandaşının haberleri olmadan kısırlaştırılması vardır. Ulusal bir ayaklanmaya doğru tırmanan muhalefet basıncına dayanamayan Fujimori, 13 Kasım 2000 günü Brunei’deki ASEAN forumuna katılma bahanesiyle ülkeden kaçar. 16 Kasım günü Valentin Paniagua geçici olarak devlet başkanlığına getirildi. Aynı gün Japonya’ya geçen Fujimori burada istifasını açıklar.

Yıllarca bu ülkede kalan Fujimori 2005 yılı Ekim ayında yaptığı açıklamayla 2006 yılı Nisan ayında yapılacak devlet başkanlığı seçimlerine katılacağını bildirir. Ancak adaylığı siyaset yasağı olduğu için geçersiz ilan edilir.7 Kasım 2005 günü Şili’ye gelen Fujimori burada tutuklanır. 3 Ocak 2006 tarihi itibarıyla Peru hükûmeti Fujimori’nin yakalanması ve ülkesine iade edilmesi için karar çıkartmıştır. Şili Yüksek Mahkemesi 21 Eylül 2007 tarihinde aldığı kararla Fujimori’nin Peru’ya iade edilmesine karar verir. İnterpol mensupları ve doktorların eşliğinde özel uçağa bindirilen Fujimori 23 Eylül 2007 günü Santiago’ya getirildi.

Mahkeme

değiştir

Peru Yüksek Mahkemesi Fujimori’yi görevi suistimal etmek suçundan 6 yıl hapis ve 92 bin dolar para cezasına çarptırır. Süren diğer mahkemede ise 7 Nisan 2009 günü alınan karar sonrasında 1990’lı yıllarda örgütlediği ölüm timlerinin yol açtığı 25 yargısız infaz sebebiyle 25 yıl hapis cezası alır. 2009 yılı Temmuz ayında rüşvet vermekten 7.5 yıla, Eylül ayındaki mahkemede ise hukuk dışı yollarla haberleşmenin dinlenmesi ve gazeteci, politikacı ve sanayicilere rüşvet vermekten 6 yıla mahkûm edilir. Fujimori bu son iki suçlamayı kabul ederek, suçluluğunu itiraf etmiştir.[10]

Tutuklanması ve Affedilmesi

değiştir

Mahkeme kararı ile 25 yıl hapis cezasına çarptırılan Fujimori, 2017 yılında dönemin devlet başkanı Pedro Pablo Kuczynski'nin Fujimori'nun sağlık sorunları gerekçesi ile insanı af çıkarması üzerine, halk ülke genelinde protestolar düzenleyerek af çıkarılmasına büyük tepki gösterir.[11] Sonraki yıllarda savcılığın yaptığı yeni incelemeler sonucunda "Aile Planlaması" adı verdiği program sonucu işlemiş olduğu insanlık suçları gerekçe gösterilerek savcılık Fujimori'nin tekrar yargılanmasına karar verdi.[12] Tekrar yargılanıp tekrar hapse atılmasına rağmen 17 Mart 2022 tarihinde alınan karar sonucu, sağlık sorunları gerekçe gözetilerek hapishaneden tahliye edildi.[13]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Alberto Fujimori Ölümü". 12 Eylül 2024. 12 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024. 
  2. ^ Fujimori, ilk turda aldığı %29,2 oyla ikinci olmasına rağmen hiçbir adayın %50'den çok oy alamaması nedeniyle yapılan ikinci turda %62,4 oy alarak devlet başkanı seçilmiştir, İspanyolca Vikipedi 1990 Peru genel seçimleri maddesinden 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca), 8 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Luigi Manzetti, Privatization South American Style, 1999, s.235
  4. ^ İlk tepki gösteren ülkeler arasında Venezuela ve Arjantin vardır. ABD darbeyi destekleyecek, sadece güç kullanılmasını eleştirecektir.
  5. ^ 9 Mart 2001 tarihli haber 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 9 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ Peru Elçiliği Katliamı adlı makale 30 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 9 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ Elçiliğin alınmasından sonra Fujimori, öldürülen eylemciler arasında 16 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 9 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  8. ^ İspanyolca Vikipedideki 1995 Peru genel seçimleri maddesinden 23 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca), 9 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ 26 Ocak – 28 Şubat 1995 tarihli arasında yaşanan Cenepa Savaşı sonrasında hem Ekvador hem de Peru zafer kazandığını iddia etmiş, iki ülke arasındaki sınır anlaşmazlığı 26 Ekim 1998 tarihinde imzalanan antlaşmayla çözülmüştür
  10. ^ 29 Eylül 2009 tarihli haber 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça), 9 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
  11. ^ "Peru'da insan hakları ihlallerinden hükümlü eski lider Fujimori için çıkarılan affa protestolar". BBC Türkçe. 26 Aralık 2017. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022. 
  12. ^ "300 bin yoksul kadını zorla kısırlaştırmakla suçlanan eski Peru lideri yeniden yargılanacak". BBC Türkçe. 27 Nisan 2018. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022. 
  13. ^ "Peru'da yolsuzluktan tutuklu eski devlet başkanı serbest". Gazete Duvar. 18 Mart 2022. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022. 

Ayrıca bakınız

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir

Konuyla ilgili yazılan eserler

değiştir
  • Julio F. Carrion, The Fujimori Legacy: The Rise of Electoral Authoritarianism in Peru, Pennsylvania State University Press, 2006 ISBN 978-0-271-02748-7
  • Rei Kimura, President Fujimori of Peru: The President Who Dared to Dream, Eyelevel Books, 1998 ISBN 978-1-902528-06-9


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alberto_Fujimori&oldid=34001406" sayfasından alınmıştır