Alfred Thayer Mahan

Alfred Thayer Mahan
Alfred Thayer Mahan
Doğum	27 Eylül 1840
Ölüm	1 Aralık 1914 (74 yaşında)
Evlilik	Ellen Lyle Evans (1872–1914)
Ebeveyn(ler)	Dennis Hart Mahan
İmza

Alfred Thayer Mahan (27 Eylül 1840 – 1 Aralık 1914), Amerikalı tarihçi. Babası Dennis Hart Mahan, ABD Askeri Akademisi’nde (United States Military Academy) görevli bir profesördür.

Hayatı

Alfred Thayer Mahan, 2 yıl Columbia Üniversitesi’ne devam etmiş, ancak daha sonra, ailesinin onaylamamasına rağmen, Deniz Harp Okulu’na (United States Naval Academy) geçmiştir. 1859 yılında Deniz Harp Okulu’ndan ikincilikle mezun olmuştur. 1861-1865 yılları arasında süren Amerikan İç Savaşı’nda çeşitli görevler almıştır. Her ne kadar düşünceleriyle Amerika’ya yön vermiş, tarihe iz bırakmış bir asker olsa da, başarılı bir komutan olmadığı ve yönettiği gemilerin çeşitli savaşlarda ciddi yaralar aldığı bilinmektedir.

1886–1889 yılları arasında, 1885 yılında kurulan Amerikan Deniz Savaşları Koleji’nin 2. başkanı olmuştur. 1892 – 1893 yılları arasında aynı görevi tekrar icra etmiştir. Bu görev sırasında, 1887 yılında, Theodore Roosevelt ile tanışmış ve arkadaşlık yapmıştır. Bu süreçte ders notlarını düzenleyerek, 1890 yılında, “The Influence of Sea Power upon History, 1660-1783” isimli kitabını ve 1892 yılında “The Influence of Sea Power upon the French Revolution and Empire, 1793-1812” isimli kitabını yayımlamıştır.

Mahan, akademik çalışmalarına emekli olduktan sonra da devam etmiştir. Harvard, Yale, Kolombiya, Dartmouth ve McGill okullarından fahri dereceler almıştır. 1906 yılında, Kongre'nin İç Savaşa katılan tüm albayları, tuğgeneral/tuğamiral yapma kararı sonucu tuğamiral olmuştur.

Fikirleri

Deniz Hakimiyeti Teorisi

Alfred Thayer Mayan, yayılmacı fikirlere sahipti. Bu yayılmacılık fikrini de deniz hakimiyeti teorisiyle birleştirdi. Güçlü bir deniz kuvvetleri kurmanın, uluslararası ticareti geniş alanlara yayabilmeyi sağlayacak bir yol olarak görüyordu. Bu gelişmenin Amerika'ya yeni egemenlik alanları oluşturabileceğini düşünüyordu.^[1]

Küreseldeki İngiliz etkisini detaylıca inceleyen Mahan, şu kanıya vardı. Büyük güç statüsüne ulaşmak isteyen devletler için en büyük şartlardan biri dar su yollarının kontrolünün ele geçirilmesiydi. Britanya gerçekten Mahan'ın dediği gibi (Panama Kanalı hariç) bütün dar su yollarını kontrol etmekteydi. İngilizler; Dover, İskenderiye, Ümit Burnu, Malakka Boğazı, Cebelitarık, Süveyş Kanalı, Malta ve St. Lawrence Nehri'ni kontrol ediyordu. Kuzey Avrupa'nın bütün okyanus ticareti Birleşik Krallık Deniz Kuvvetleri tarafından kontrol edilmekteydi. Kuzey Avrupa okyanus ticareti 2 ana su geçidinden sağlanıyordu. Bunlar Dover Boğazı ve İskoçya'nın kuzeyiydi. İkisi de İngilizlerin kontrolündeydi. Aynı şekilde Akdeniz'i Atlantik Okyanusu'na bağlayan Cebelitarık Boğazı da İngilizlerin kontrolündeydi. Hal bu olunca İngiltere, ABD ve Fransa okyanuslara çok kolayca ulaşırken; Rusya, İtalya ve Almanya gibi devletler bu haktan mahrum kalıyordu. ^[2]

Mahan'a göre okyanus ve denizlerin faydaları şu şekildedir:

Okyanus ve denizlerin kontrolü aynı zamanda ticaretin kontrolüdür. Ticaretin kontrolü ekonomik hakimiyetin temel taşıdır.
Denizlerdeki hareket kabiliyeti ve hızı yüksek, maliyeti ise düşüktür.
Deniz kuvvetleri, kara kuvvetlerine göre daha etkilidir.
Bütün kara parçaları sularla çevrilidir.
Adalar, diğer devletlerle sınırını paylaşan devletlere göre daha avantajlıdır.

Tüm bu sebeplerden dolayı deniz ve okyanuslara hakim devletler büyük güç olma yolunda daha avantajlıdır.^[2]

Mahan'a göre ulaşımda sadece kara önemli değildir. Deniz de oldukça önemlidir ve daha düşük maliyetlidir. Ayrıca deniz taşımacılığı kara taşımacılığına göre daha güvenlidir. Mohan bu fikirlerinde Jomini'den etkilenmiştir. Jomini'nin kara kuvvetleri fikirlerini deniz hakimiyetine evirmiştir. Denizlerde ulaşım yollarına hakim olmanın yeterli olmayacağını savunmuş, rakip devletlerininkini de engellemesi gerektiğini belirtmiştir. Denizlere hakim olan devletin düşmanı birden çok cephede tehdit etme şansına sahiptir. Bunun en net örneğini 1. Dünya Savaşı'nda Çanakkale Savaşı'nda görebiliriz.^[3]

Ayrıca, Mahan'a göre deniz gücünün gelişmesi ve devamlı olmasının 6 şartı vardır:

Nüfus Fazlalığı: Büyük nüfuslu ülkeler az nüfuslu ülkelere göre daha avantajlıdır. (Çin, Hindistan, Brezilya ve Nijerya gibi ülkeler bu durumda avantajlıdır.)
Yönetimsel Karakter: Nüfusun verdiği fırsatlardan devlet yararlanabilmelidir. (Japonya, Güney Kore, Singapur gibi devletler bu duruma göre avantajlıdır.)
Uluslararası Karakter: Deniz ticaretinde lider olmak isteyen devlet barıştan yana olmalıdır. (ABD, Kanada, Avustralya ve İspanya gibi barıştan yana olduğunu ileri süren devletleri avantajlı olarak görür.)
Devletin Fiziksel Yapısı: Devletin kıyılarında doğal limanların bol olması ticareti zenginleştirecektir. (Yani bu durumda Norveç, İsveç ve Danimarka gibi devletler avantajlı konumdadır.)
Coğrafi Mevki: Bir ülkenin denizlere ve okyanuslara olan direkt ve dolaylı bağlantısının fazlalığı büyük bir avantajdır. (Türkiye, İspanya, Meksika ve Rusya gibi birden çok denize/okyanusa kıyısı olan ülkeler avantajlı konumdadır.)
Kıyı Şeridi: Kıyı şeridinin coğrafi durumu onun savunulmasını kolaylaştırabilir. Örnek olarak Avustralya kıyısında bulunan yamaçlar bu bölgenin savunulmasını kolaylaştırır. (Avustralya, Norveç ve İsveç gibi ülkelerde bulunan doğal limanlar/engeller savunmayı kolaylaştırır.)^[4]

Teorinin Ülkelerdeki Etkileri

Amerika Birleşik Devletleri

Alfred Thayer Mayan, Amerika Birleşik Devletleri'nin yirminci yüzyıldaki deniz stratejisinin öncüsüdür. Ortaya attığı fikir ve stratejiler sadece ABD değil İngiltere, Almanya ve Japonya tarafından da kullanılmıştır. Mahan'ın deniz gücüne ve deniz gücünü geliştirmenin önemine değindiği yazıları, ABD'nin 1. Dünya Savaşı ve 2. Dünya Savaşı'nda galip gelmesinde hatta günümüzde süper güç olmasında etkilidir. Mahan'ın eserleri Avrupa'nın sömürgecilikteki son dönemleri ve ABD'nin küresel liderliğe yükseliş döneminde yazılmıştır. Düşünceleri bir dönem ABD başkanlığı yapmış Theodore Roosevelt'i oldukça etkilemiştir. Bununla birlikte Amerika Birleşik Devletleri, donanma gücündeki en önemli atılımı Başkan Roosevelt döneminde yapmıştır.^[5]

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık'ta, yani halk adıyla İngiltere'de, geçmişte imparatorluk döneminde Mahan'ın fikirleriyle yola çıkılıp büyük projelere imza atılmıştır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları'nda Birleşik Krallık'ın Almanya'ya üstün gelmesinin büyük sebeplerinden biri de hiç şüphesiz donanma gücüdür. Bu dönemlerde Birleşik Krallık donanması Mahan'ın fikirlerinden yola çıkılarak oluşturulmuştur. Ancak günümüzde Mahan'ın fikirleriyle ilgili bir çalışma İngiltere'de bulunmamaktadır.^[5]

Almanya

Alman İmparatorluğu ve Naziler döneminde donanma gücüne büyük önem verilmiş ve donanmayı geliştirmek için Mahan'ın teorisi ve fikirlerinden esinlenilmiştir. Almanlar dünya harplerinde başarısız olmasına rağmen donanma güçleriyle ön plana çıkmışlardır. Günümüzde dahi Almanya, Mahan'ın fikirlerinden yola çıkarak projeler yapmaktadır.^[6]

Japonya

Japon İmparatorluğu, bir ada ülkesi olmasından dolayı donanma gücüne oldukça önem vermiş ve dış politikasını da bu anlayışın üstüne kurmuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı'nda donanması sayesinde büyük zaferlere ulaşan Japonlar, deniz gücü yatırımlarını Mahan'ın fikirlerinden etkilenerek yapmışlardır. Günümüzde dahi Japonya, Mahan'ın fikirlerinden yola çıkarak projeler yapmaktadır.^[6]

Türkiye

Kuzeyinde Karadeniz, batısında Ege Denizi ve güneyinde Akdeniz olmasına; denizcilik açısından zengin bir potansiyele sahip olmasına rağmen Türkiye'de Mahan'ın fikirlerinden yola çıkılarak yapılmış bir çalışmaya rastlanmamıştır.

Etkileri ve anısı

1902 yılında Mahan, “Orta Doğu” tanımını icat etmiş ve “The Persian Gulf and International Relations” makalesinde bu tanımı kullanmıştır.
Mahan'a atfen, birçok gemiye USS Mahan ismi verilmiştir.
Öğretilerinden hareketle geliştirilen Kantai Kessen doktrini II. Dünya Savaşı sırasında Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetleri tarafından kullanılmıştır.

Kaynakça

^ David C. KING, M. MARVIN, D. WEITZMAN, T. DWIGGINS. United States History (İngilizce). Addison-Wesley Publishing. s. 404.
^ ^a ^b James E. DOUGHERTY ve R.L. PFALTZGRAFF, Contending Theories of International Relations, Addison-Wesley Educational Publishers Inc., USA, 1997, s. 152-153
^ Ali L. KARAOSMANOĞLU, "Dünya Çapında Stratejiler", Dış Politika, Cilt: X-T, Sayı:1, Ankara, 1983, s. 13.
^ GLASSNER, Martin Ira, Politicial Geography, Published by John Wiley & Sons Inc., Second Edition, USA, 1996, s. 11.
^ ^a ^b Michael Lee Lanning (Aralık 1998). En Büyük 100 Asker-Tarihin Gelmiş Geçmiş En Etkili Askeri Liderleri. Dişbudak, Belkıs Çorakçı tarafından çevrildi. Show Kitap Tarih Dizisi. s. 152.
^ ^a ^b Holmes, James R. (2004). "Mahan, 'A Place in The Sun,' and Germany's Quest for Sea Power." Comparative Strategy, 23(1), ss. 27-62

[1] David C. KING, M. MARVIN, D. WEITZMAN, T. DWIGGINS. United States History (İngilizce). Addison-Wesley Publishing. s. 404.

[:0-2] James E. DOUGHERTY ve R.L. PFALTZGRAFF, Contending Theories of International Relations, Addison-Wesley Educational Publishers Inc., USA, 1997, s. 152-153

[3] Ali L. KARAOSMANOĞLU, "Dünya Çapında Stratejiler", Dış Politika, Cilt: X-T, Sayı:1, Ankara, 1983, s. 13.

[4] GLASSNER, Martin Ira, Politicial Geography, Published by John Wiley & Sons Inc., Second Edition, USA, 1996, s. 11.

[:1-5] Michael Lee Lanning (Aralık 1998). En Büyük 100 Asker-Tarihin Gelmiş Geçmiş En Etkili Askeri Liderleri. Dişbudak, Belkıs Çorakçı tarafından çevrildi. Show Kitap Tarih Dizisi. s. 152.

[:2-6] Holmes, James R. (2004). "Mahan, 'A Place in The Sun,' and Germany's Quest for Sea Power." Comparative Strategy, 23(1), ss. 27-62

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]