Antalya Altın Portakal Film Festivali

Antalya Altın Portakal Film Festivali, 1964 yılından bu yana Türkiye'nin Antalya ilinde düzenlenen film festivalidir. Direktörlüğünü Ahmet Boyacıoğlu'nun gerçekleştirdiği festival, Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Antalya Kültür Sanat Vakfı tarafından her yılın sonbahar mevsiminde Antalya genelindeki çeşitli mekanlarda gerçekleştirilmektedir.

Altın Portakal Film Festivali
60. Uluslararası Antalya Film Festivali afişi
Resmî adı	Antalya Altın Portakal Film Festivali
Durumu	Aktif
Başlangıcı	4 Ekim 1964 (1964-10-04)
Sıklığı	Yıllık
Yeri	Antalya
Ülke	Türkiye
Aktif yıllar	1964-günümüz
En yeni	59. Antalya Altın Portakal Film Festivali
Düzenleyici	Antalya Büyükşehir Belediyesi
Festival Başkanı	Muhittin Böcek
Festival Yönetmeni	Ahmet Boyacıoğlu
Resmî site	antalyaff.com

Antalya Altın Portakal Film Festivali, Avrupa ve Asya'nın en köklü film festivallerinden biri, Türkiye'nin ise en eski ve uzun soluklu film festivalidir. Festival, 2005 yılından bu yana Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali adıyla gerçekleşmekte; festival programı içinde uluslararası yarışma bölümü de yer almaktadır.

Tarihçe

Antalya'da yıllar boyu düzenlenen pek çok etkinliğin temeli 1950'de Aspendos Tiyatrosu'nda atılmıştır. Serik ilçesi Belkıs köyündeki Roma dönemine ait Aspendos Tiyatrosu'nun harabe olmaktan kurtulması ise Gazi Mustafa Kemal’in 9 Mart 1930’da tiyatroyu ziyareti sırasında söylediği "Bu tiyatroyu onarınız ama, kapısına kilit vurmayınız. Burada temsiller veriniz, güreşler düzenleyin" sözlerinden dolayıdır. Bu ziyaretten iki yıl sonra 1932 yılında Belkıs Harabeleri olarak anılan Aspendos Tiyatrosu kısmen onarılmış ve tiyatroda gelirleri Kızılay'a aktarılacak bir güreş karşılaşmaları düzenlemiştir. Bu tarihten sonra Aspendos'ta okul, halk evi gibi kurumlar yararına güreş düzenlemek gelenek hâline gelmiştir.

Antalya'daki ilk kültürel etkinlikler Aspendos Tiyatrosu'nda yapıldı.

1950 yılına gelindiğinde tiyatroda düzenlenen Belkıs Güreşleri, Antalya'daki düzenli ve kalabalık kitlelere hitap eden etkinliklerin başlangıcıdır. 1950-1953 yılları arasında düzenlenen bu güreşlerin amacı ise eğlence kadar o dönemdeki siyasi yapıdır. 1950 seçimleri öncesi tüm ülkede olduğu gibi iktidar partisi Cumhuriyet Halk Partisi ile muhalefet partisi Demokrat Parti'nin siyasi rekabeti Aspendos'a da taşınır.

1950-53 yılları arasında yapılan güreşlere 1954-1958 yıllarında milletvekili seçimleri, Aspendos'un onarıma alınması gerekliliği ve katılımcılara kalacak yer ayarlanamaması nedeniyle yapılamadı.

Antalya Festivalleri

Antalya halkının da ilgisini çeken 1950-1953 dönemi festivalleri 4 yıllık aranın ardından 1959 yılında Antalya Festivali adı altında düzenlendi. Festival sadece adını değiştirmekle kalmadı, düzenlenme biçimi de değişti. 1 Mayıs 1959'da başlayan festival 3 gün sürdü. Festival için Antalya Belediyesi bir komite kurdu. Önceki yıllarda CHP-DP çekişmesine sahne olan festivalde bu kez iki partinin de il temsilcileri, Antalya'yı Tanıtma ve Turizm Derneği başkanı ve Antalya Borsa ve Ticaret Odası başkanıyla festivalin düzenlenmesinde beraber görev aldılar.

Festivalden önce PTT tarafından iki valörden ibaret Aspendos pulları satışa çıkarıldı. Antalya Belediyesi de festival için seferberlik ilan ederek 30 Nisan gününü temizlik günü ilan ederek, Antalyalılardan şehrin temizliği konusunda duyarlı davranmalarını istedi.^{^}

Daha önceki festivallerin en büyük ilgi çeken bölümü olan yağlı güreşlere ilaveten Ankara, Eskişehir, Denizli ve Antalya Esnaf Spor kulüplerinin serbest güreş takımları festival için davet edildi. İlk günkü güreşler Antalya Atatürk Stadyumu'nda yapıldı. Serbest güreşlerin finalleri de yağlı güreş müsabakaları ile birlikte Aspendos'ta düzenlendi.^{^}

Bu festivalde daha sonraki yıllarda geleneksel hâle gelecek olan ilkler yaşandı. Antalya'yı Tanıtma ve Turizm Derneği festivalle ilgili bir basın toplantısı düzenleyerek festival programı açıkladı. Ayrıca Altın Portakal Festivali'nde geleneksel olarak düzenlenen festival korteji, festivalin ilk günü Cumhuriyet Meydanı'nda mehter takımı, Isparta tümen bandosu, güreşçiler, itfaiye teşkilatı, okul öğrencileri ve meslek teşekkülleri ile yapıldı. Böylece festival tarihinin ilk korteji gerçekleşmiş oldu.^{^}

Antalya Belediyesi, 1960 yılında Antalya Festivali'ni düzenlemesi için film yönetmeni ve belediye başkanı Ömer Eken'in yakın arkadaşı Behlül Dal'a yetki verdi. Behlül Dal tarafından yapılan avam projeye göre festival organizasyonu için 14 komite kurulup, 80 kadar insan görevlendirildi. Ancak 27 Mayıs günü başlayacak ve üç gün sürmesi öngörülen festival 27 Mayıs sabahı gerçekleştirilen askeri darbe nedeniyle yapılamadı. Yirmi yıl sonra 17. Altın Portakal Film Festivali de yine bir darbe 12 Eylül Darbesi yüzünden yapılamayacaktı.

Bir sene sonra 1961 yılında Antalya Festivali'nin başlangıç tarihi 27 Mayıs'tı. Bu seneki festivalde daha önce festival düzenlemek için kurulan festival komitesi yerini Antalya Festivali Konseyi Vali ve Belediye Başkanlığına bıraktı. Açılış töreni stadyumda yapılan etkinlikler, Perge, Aspendos, Side ve Alanya'da da düzenlendi ve 28 Mayıs günü sona erdi.

1962 yılında Antalya Festivali'ne fuar bölümü eklendi. 12 Ekim-21 Ekim 1962 tarihleri arasında yapılan festivalin açılışı Cumhuriyet Meydanı'nda yapıldı ve bu yılki festivale futbol maçları da eklenerek Antalya Festival Kupası düzenlendi. Ayrıca bu sene ilk kez festivalde Türk-Alman Dostluk Derneği'nin girişimiyle Alman Kültür Filmleri ve Amerikan Haberler Servisi film ekibi tarafından park miradorunda ülkelerini tanıtıcı filmler yayınlandı.

1 Ekim-10 Ekim 1963 tarihinde yapılan festival, geçen yıla benzer bir programla ve Akdeniz Fuarı oluşturma hayaliyle açıldı. Programda Cumhurbaşkanlığı Filarmoni Orkestrası'nın konseri, Devlet Tiyatrosu’nun Orhan Asena’nın Tohum ve Toprak isimli eserini Aspendos Tiyatrosu’ndaki temsili, Shell Şirketi Film Ekibi’nin film gösterimleri vardı. Karaalioğlu Parkı fuar alanında Buket mağazasının pavyonunda gösterilen televizyon Antalyalılar tarafından büyük ilgi gördü.

Antalya Altın Portakal Film Festivali

Uzun yıllar “belediye tabibi” olarak görev yapan Avni Tolunay’ın 1963 yılında Antalya belediye başkanlığına seçilmesiyle, o yılların Türkiyesi’nde en revaçta sanat dalı olan sinema da festival bünyesine katıldı. Böylece 1964 yılında “Antalya Altın Portakal Film Festivali” ortaya çıktı. Festivalle birlikte kent için o dönem başlayan amblem arayışında Antalya'nın portakalı, denizi, tarihsel öğeleri Venüs heykeliyle bütünleştirildi ve portakal sadece ödülde kalmadı, film festivaline de adını verdi.

1964-1973 yılları arasında aynı çizgide devam eden Altın Portakal Film Festivali 1973 yılında belediye başkanlığına seçilen Selahattin Tonguç tarafından da devam ettirildi. 1978 yılında plastik sanatları da bünyesine alan festival, bu dalda uluslararası olarak gerçekleştirildi.

1979'da sansür kurulunun üç filmi yasaklayarak yapımın bazı bölümlerini de kesmek istemesi üzerine tüm yapımcı ve yönetmenler festivalden çekilme kararı aldı. Jüri üyelerinin de filmleri değerlendirmeme kararı almasıyla festival yönetimi, sanatsal etkinliği iptal etme kararı aldı. Festival bir yıl sonra da 12 Eylül Darbesi nedeniyle gerçekleştirilemedi.

1985 yılına kadar Antalya Belediyesi önderliğinde gerçekleşen festival o yıl, dönemin Belediye Başkanı Yener Ulusoy öncülüğünde kurulan Antalya Kültür Sanat Turizm Vakfı tarafından organize edilmeye başladı. 1985 yılında festivale Akdeniz Akdeniz adlı Uluslararası Müzik Yarışmasını da ekleyerek yeni bir boyut katan Yener Ulusoy, Akdeniz ülkelerini kapsayan bu yarışmayı 1985-1988 yılları arasında Altın Portakal Film Festivali ile birlikte gerçekleştirdi.

Festival, 1989-1994 yılları arasında, Belediye Meclis Üyeleri, turizm kuruluşları ve Antalya Ticaret Odası temsilcilerinden oluşan Festival Yürütme Kurulu adlı platform tarafından organize edildi. 1995 yılında Antalya Büyükşehir Belediyesi önderliğinde kurulan Altın Portakal Kültür ve Sanat Vakfı ile festival kurumsal bir yapıya kavuştu. Vakıf 1995 yılında düzenlediği ilk uluslararası etkinlik ile bir ilke imza atarak 1. Uluslararası Altın Portakal Kısa Film/Video Yarışması'nı gerçekleştirdi.

Festival organizasyonu, 1995'ten 2018'e kadar, "Altın Portakal Kültür ve Sanat Vakfı" (Eylül 2002'den sonra Antalya Kültür Sanat Vakfı) adıyla hizmet veren AKSAV tarafından yürütüldü. 2019'daki 56. Antalya Altın Portakal Film Festivali Anset tarafından gerçekleştirildi.

Festival, ulusalda elde ettiği deneyim ve başarıyı 2005 yılında Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali adını alarak uluslararası platforma taşıdı. Festivalin adı, 2015'te "Uluslararası Antalya Film Festivali" olarak değiştirildi ve organizasyon tamamen "uluslararası" kimliğe büründü. Festivalde verilen ödülün adı ise "Altın Portakal" oldu. 2017 ve 2018'deki festivallerde, 1964'ten beri aralıksız olarak yapılan Ulusal Uzun Metrajlı Film Yarışması düzenlenmedi.

2019 yılında "öze dönüş" temasıyla gerçekleştirilen festivalin adı, "Antalya Altın Portakal Film Festivali" olarak değiştirildi ve Ulusal Yarışma da festivale geri döndü.

Altın Portakal Heykelciği

Altın Portakal Festivali düzenlenmeye günler kala Antalya'nın pek çok yerine festival ödülü olan Venüs Heykeli'nin daha büyük bir şekli yerleştirilir.

Altın Portakal Heykelciği ya da Venüs Heykeli 2005 yılına kadar Altın Portakal ödülü olarak verilmiştir. 2005-2008 yıllarında ödülün şekli değiştirilmiştir. 2009'daki festivalden bu yana yeniden Venüs heykeli ödül olarak verilmeye başlanmıştır. Altın renginde olan heykelcik sol elinde portakal tutan bir kadın biçiminde tasarlanmıştır.

Jüri

Altın Portakal jürileri festival yürütme kurulu tarafından belirlenir; Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması jürisi en az 7 kişiden; Uluslararası Uzun Metraj Film Yarışması jürisi en az 5 kişiden oluşur.

Tören

Ana madde: Uluslararası Antalya Film Festivali törenleri listesi

Ödüller

Ana madde: Altın Portakal Film Festivali ödülleri

Altın Portakal Film Festivalinde dört ana dalda ödüller verilmektedir. Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması ve Uluslararası Uzun Metraj Film Yarışması'nın yanı sıra, Ulusal Belgesel Film Yarışması ve Ulusal Kısa Film Yarışması da yer almaktadır. Festivalde ayrıca, başta Asya ve Avrupa sineması olmak üzere, dünya sinemasının önemli ve saygın isimlerinin filmleri de sinemaseverlerle buluşmaktadır.

Ulusal Uzun Metrajlı Film Yarışması

Para ödülü yalnızca büyük kategorilerde verilirken para ödülüne ek olarak bazı dallarda ödül olarak Venüs heykelciği verilir.

• En İyi Film
• En İyi Yönetmen
• En İyi Senaryo
• En İyi Görüntü Yönetmeni
• En İyi Müzik
• En İyi Kadın Oyuncu
• En İyi Erkek Oyuncu
• En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu
• En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu
• En İyi Kurgu
• En İyi Sanat Yönetmeni
• Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü: Ses Tasarımı, Özel Efekt, Kostüm, Makyaj tasarımı vb. teknik dallardan birinde verilir.
• Behlül Dal En İyi İlk Film Ödülü: Herhangi bir dalda genç bir yetenek (yönetmen, oyuncu, senaryo yazarı, görüntü yönetmeni, besteci) için verilir.
• Cahide Sonku Ödülü: Emeğinin yanı sıra bakışını da filmin ayrılmaz bir parçası kılmış kadın sinemacılar için verilir.

Özel Ödüller

Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması kapsamında FİLM-YÖN ve SİYAD jürileri tarafından verilen ödüller;

• Film-Yön En İyi Yönetmen Ödülü
• Sinema Yazarları Derneği (SİYAD) Ödülü

Ulusal Belgesel Film Yarışması

• En İyi Belgesel Film

Ulusal Kısa Metraj Film Yarışması

• En İyi Kısa Film

Uluslararası Uzun Metrajlı Film Yarışması

• En İyi Film
• En İyi Yönetmen
• En İyi Kadın Oyuncu
• En İyi Erkek Oyuncu

Dış bağlantılar

• antalyaff.com 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Halkın Portakalı
• Antalya Büyükşehir Belediyesi 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.