Amerika Birleşik Devletleri'nin yeniden yapılanma dönemi

Yeniden yapılanma dönemi (1865-1877), ABD tarihinde Amerikan İç Savaşı'nın 1865 yılında sona ermesiyle başlayıp 1877 yılında sona eren dönemdir. Savaştan sonra Amerika Konfedere Devletleri'ne bağlı eyaletlerde anayasaya eklenen üç yeni maddeye göre devlet ve toplum yapısında önemli düzenlemeler yapılmıştır. Yeniden yapılanma her eyalette farklı dönemlerde başlasa da yapılanma politikaları 1877 yılında terk edilinceye kadar sürmüştür.

Arka plan

İç savaş başladığında Kuzeyde savaştan sonraki yeniden yapılanmaya dair politikalar tartışma halindedir. Ancak kesin olan bir yan ise Konfedere devletlerinin ekonomisinin bel kemiğini sağlayan köleliğin kaldırılacağıdır. ABD Başkanı Abraham Lincoln 1 Ocak 1863 tarihinde açıklanan ve köleliği kaldıran Özgürlük Kararnamesi ile savaştan sonra köleliğin kaldırılacağını bildirir. Savaş sırasında Kuzey Ordularının denetimini geçen eyaletlerde Lincoln bazı deneysel uygulamalar yapacaktır. Buna göre Tennessee, Arkansas, Louisiana ve Güney Karolina eyaletlerinde serbest kalan kölelere beyaz büyük toprak sahiplerinden alınan topraklar verilir.

Johnson dönemi

Savaşın sona ermesi ve Lincoln'ün öldürülmesinden sonra başkanlığa gelen Andrew Johnson, Radikal Cumhuriyetçilerin çoğunlukta bulunduğu Kongre'yi dahil etmeden yeniden yapılanma sürecini kısa sürede tamamlamak ister. Bu kapsamda iç savaş sırasında güney eyaletlerinde devlet erkini elinde tutan beyazların yeniden seçildikleri seçimleri geçerli sayar ve köleliğin de kaldırıldığını belirterek sürecin tamamlandığını ilan eder. Ancak Kongredeki Cumhuriyetçiler Johnson'un onay verdiği kongre üyelerini kabul etmez ve başkanla ilişkilerini kopartırlar. 1866 yılında yapılan Kongre seçimlerinde elde ettikleri çoğunlukla başkanının veto kuvvetini aşarak 1867 yılında radikal yeniden yapılanma dönemini başlatırlar.

Radikal yönetim

Eylül 1871'de yakalanan 3 Ku Klux Klan üyesi

Yeni iş başına gelen Kongre Johnson seçimleriyle başa geçen sivil yönetimleri tasfiye etti ve tüm Konfederasyon eyaletleri Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilir. Ordunun yardımıyla tüm serbest olan kölelerin de dahil olduğu ve iç savaş döneminde devlet görevi almış olan beyazların seçilme hakkı olmadığı seçimler düzenlenir. Güney eyaletlerinde özgürleştirilmiş köleler, Kuzeyden gelen beyazlar (Carpetbagger) ve yeniden yapılanmayı destekleyen Güneyli yoksul beyazlar (Scalawag) Cumhuriyetçi yönetimlerin oluşturulmasında rol oynarlar. Bu hükûmetler bölgenin yeniden yapılandırılması, demiryollarının geliştirilmesi, devlet okullarının açılması gibi faaliyetlerde bulunurlar. Güney eyaletlerinde bu yönetime karşı beyaz halk direnişte bulunur ve başta Ku Klux Klan olmak üzere çeşitli silahlı direniş örgütleri kurulur.

Tasfiye

1869 yılında başkanlık seçimlerini kazanan Ulysses S. Grant 1870 yılında bölgedeki örgütlere yönelik yoğun tutuklamalarla silahlı direnişin önüne geçse de, güneyde Demokratlar yavaş yavaş yönetimi yeniden ele geçirmeye başlar.^[1] Yeniden yapılanma dönemi başarısız olur ve farklı eyaletlerde farklı tarihlerde iktidardan düşen Cumhuriyetçilerin tasfiyesiyle sona erer. 1877 yılında karar altına alınan müdahale ile son Cumhuriyetçi yönetimler de düşer. Bundan sonraki dönemde Anayasal güvence altında olmasına rağmen siyahlara karşı fiilen uygulanan Jim Crow yasaları ile siyahlar 1970'li yıllara kadar sürecek yeniden toplumsal bir ayrımcılığa maruz kalacaklardır.

Notlar

^ Bunda Güney eyaletlerindeki yönetimlerin başarısızlıklarının yanı sıra Güney eyaletlerinin yeniden hızla sermayeye açılmasını isteyen Kuzeyli sanayicilerin Cumhuriyetçi uygulamalara verdikleri desteği çekmelerinin de payı büyüktür. Ayrıca köleler serbestleştirilmiş olsalar da toprakları olmadığından ekonomik olarak güçsüzdür ve beyaz çiftlik sahiplerine bağımlıdır. Bu şekilde yeniden sosyal olarak izole edilmeye başlanırlar. 1873 yılındaki ekonomik bunalım da Güneyde yapılan masraflı toplumsal deneyin sorgulanmasına yol açar.

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yazılan eserler

Stampp, Kenneth M, The Era of Reconstruction, 1865-1877, Vintage Books, 1967
Foner, Eric, Reconstruction: America's Unfinished Revolution, 1863-1877, Harper Perennial, 1988
Fast, Howard, Özgürlük Yolu, Payel Yayınları, 2000

[1] Bunda Güney eyaletlerindeki yönetimlerin başarısızlıklarının yanı sıra Güney eyaletlerinin yeniden hızla sermayeye açılmasını isteyen Kuzeyli sanayicilerin Cumhuriyetçi uygulamalara verdikleri desteği çekmelerinin de payı büyüktür. Ayrıca köleler serbestleştirilmiş olsalar da toprakları olmadığından ekonomik olarak güçsüzdür ve beyaz çiftlik sahiplerine bağımlıdır. Bu şekilde yeniden sosyal olarak izole edilmeye başlanırlar. 1873 yılındaki ekonomik bunalım da Güneyde yapılan masraflı toplumsal deneyin sorgulanmasına yol açar.

[1]