Angarya (iş)

Angarya (batı dillerinin çoğunda Fransızca Corvée olarak kullanılır) otorite sahibi birisinin zorla yaptırdığı, genelde karşılığında para verilmeyen iştir. Bazı durumlarda işi yapmaktan kurtulmak için para vermek söz konusu olabilir, bu bazen çalıştıranın, bazen çalışanın bir seçeneğidir, ama bazen böyle bir seçenek olmayabilir de. Kölelikten farklı olarak çalışan kişi bir mülk değildir, emeğini vermek dışında özgürdür ve çalışma zorunluluğu genelde sürekli değildir. Genelde her yıl belli sayıda gün veya ayın emeği mecbur edilir. Çalışana para verilmediği durumlarda bu özgür olmayan emek sayılır. Angarya, teknik anlamda bir vergi değildir, çünkü para veya bir mal şeklinde bir ödeme zorunluluğu yoktur, ama çalışmamak için para ödeyebilme seçeneğinin bulunduğu durumlarda bu pratik anlamda bir vergi (genelde bir kelle vergisi) gibi işler.

Angarya Yunanca aggareia (zorunlu posta hizmeti)'dan girmiş olup, Roma hukuku'ndaki angarya kavramından türemiştir.

Tarih

Angarya feodal toplumlarda uygulanır. Hükümdar, derebeyi, köy ağası veya benzeri, kuldan bir iş talep eder. Yöntem eski Mısır'dan günümüze dek, çeşitli toplum ve zamanlarda uygulanmıştır.

Çin

İlk Çin imparatoru Qin Shi Huang, Çin Seddi'ni ve kendi kabri'ni halka yaptırmıştı.

Fransa

Fransa'da 1789'a kadar hem derebeyleri hem kral Corvée (angarya) yaptırırdı. Fransız Devrimi'nden sonra 1824, 1836 ve 1871'de corvée geri gelmiş, prestation adı altında, gücü kuvveti yerinde olan her erkek yılda üç gün çalışarak yol bakımı yapmak veya buna karşılık gelen bir ücret ödemek zorunda tutulmuştu.

ABD

ABD'de de, Amerikan İç Savaşı'nı takiben, bazı Güney eyaletleri kamu yatırımlarını tüm vatandaşlarına zorunlu çalışma yoluyla yaptırıyorlardı.

Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti

Angarya, Osmanlı devletinde de kullanıldı. Ağanın toprağında kiracı olan köylü hem kira verir, hem de yılda genelde iki ay toprak sahibi için çalışırdı. Tanzimat Fermanıyla yasaklandı. Ama ağalar karşı çıkınca uygulamaya konamadı. Islahat Fermanı'nda (1856) angaryanın kaldırıldığı bir kere daha ilan edildi. 1876 Kanun-i Esasi'si "savaş dönemleri hariç elkoyma ve angarya yasaktır" der. 1982 Türkiye Cumhuriyeti anayasası de "Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır" der ve şöyle bir açıklama getirir: "Şekil ve şartları kanunla düzenlenmek üzere hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalıştırmalar; olağanüstü hallerde vatandaşlardan istenecek hizmetler; ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmaları, zorla çalıştırma sayılmaz".

Dış bağlantılar

• Ekodialog.com: Köylünün vergilendirilmesi 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Osmanlı Tarihinde vergi isyanları