Ankylosauria
Ankylosauria (Yunanca ἀγκύλος ankýlos "kaynaşmış" ve σαῦρος sauros "kertenkele" ia ise çoğul ekidir), kuş kalçalı (Ornithischia) dinozorların bir grubudur.[2][3] Dört ayağıyla hareket eden ve kemik plakalardan oluşmuş zırhlı bir otçullardır. Ankilozorlar, orta Jura'da ortaya çıkmıştır ve Kretase'de dünyanın her yerine dağılmıştır. Grup genellikle Nodosauridae ve Ankylosauridae olarak iki ana gruba ayrılır.
| Ankilozorlar | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Euoplocephalus tutus'un montelenmiş iskeleti, Senckenberg Müzesi | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| †Ankylosaurus magniventris Brown, 1908 | |||||||||||||
| Alt gruplar | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||
| |||||||||||||
Özellikleri
değiştirGenel özellikleri
değiştirBazı ankylosaurlar dört ila altı metreye ulaşabilir. En uzun örneği ankylosaurus 9 metre, en küçük örnekleri Struthiosaurus Minmidir. Bütün ankylosaurlar güçlü iri yarı gövdeye ve dört güçlü bacaklara sahiptirler. Arka bacakları ön bacaklarından daha uzundu, bu yüzden vücudu öne eğik ve kafaları yere yakındı.
Kafatası ve dişler
değiştirAnkylosaurların sağlam bir boyuna oturtulmuş iri ve sağlam kafatasları vardır. Diğer dinozorlarda bulunan gözün arkasındaki ve şakakta bulunan boşluklar ankylosaurlarda doludur. Kafatasının yan tarafı ve bazen yanak kısımlarında iri boncuksu yapıya benzeyen kemiklerden oluşur. Hâttâ bazı ankylosaurların göz kapakları zırhlanmıştır. Bu hayvanda, göz yuvalarının arkasında ve yanaklarında iki kemik çıkıntı görülür. Bu çıkıntılar ankylosauridaede daha büyük ve boynuzumsu, nodosauridaelerde ise yuvarlak ve küttür. Ankylosauriaların dikkat çeken kompleksli ve fonksyonu tartışmalı olan burun boşlukları ve paranazal sinüsleri vardır. Yüksek gelişmiş anklosaurlarda sert damak oluşmuştur. Alt gruplarında kafatasılarının şekilleri değişiklik gösterebilir. Nodosauridae'de dar ve uzun, ankylosauridae'de daha geniş ve ağırdır. Aynı zamanda nodosauridae'nin burnuda daha dardır ve buna bağlı olarak beslenmelerinde de farklılıklar vardı.
Muhtamelen beyinleri küçüktü. Vücutla kıyaslandığında stegosaurlardan daha küçüktür - ama devasa sauropodların bu dinozorlardan daha küçük beyni vardır.
Ankylosaurların dişleri nispeten küçüktür, yaprak şeklinde yana sıkışmıştır. İlkel atalarının üst ön çenelerinde dişleri vardır, yüksek gelişmiş türlerinde ise dişleri yoktur onun yerine keskin gagalara sahiptiler. Dişleri içeri doğru yöneliyor, bu dinozoru yanakları olduğunu gösteriyor.
Gövde iskeleti ve bacaklar
değiştirAnklosaurların 7 omurlig boyun kısmında, 12-19 omurlig torasik vertebra kısmında, 3-4 omurlig sakrum kısmında ve 20-40 omurlig kuyruk kısmında bulunur. Büyük ihtimalle kalçanın denge sağlaması için, Torasik vertebra kısmının son 3-6 omurliği ve kuyruk kısmının ilk 1-3 omurliği sakrumla birleşmiştir. İlium kemiği diğerlerinden farklı olarak daha geniş, kıvrılmış ve yataydır. Büyük ihtimalle kapsamlı bir sindirim sistemi için yer ayırmak için kalçası genişti. Kalça kemiği diğer dinozorlar gibi açık(ayrık) değildi aksine kupa şeklindeydi. Omuz bölgesindeki uzayan kürek kemiği göze çarpar (Nodosauridae'lerde böyle değildir) ki güçlü kaslar yerine bu kırışık yumrular iş görür. Bacak kemikleri nispeten kalın ve uzundur. Nodosauridae'de daha ince bacaklar vardır. Ön bacaklar arka bacaklardan daha kısadır ve vücudun asıl yükünü taşır. Ayakları kısa ve güçlüydü. Ön ayakları çok yönlü değildir. Çoğu ankylosaurların 5 parmağı vardır, arka ayaklar ise türlere göre 3-5 arası değişir.
Kaynakça
değiştirÖzel
değiştir- ^ Soto-Acuña, Sergio; Vargas, Alexander; Kaluza, Jonatan; Leppe, Marcelo; Botelho, Joao; Palma-Liberona, José; Gutstein, Carolina; Fernández, Roy; Ortiz, Hector; Milla, Verónica; Aravena, Bárbara; Manríquez, Leslie M. E.; Alarcón-Muñoz, Jhonatan; Pino, Juan Pablo; Trevisan, Cristine; Mansilla, Héctor; Hinojosa, Luis Felipe; Muñoz-Walther, Vicente; Rubilar-Rogers, David (2021). "Bizarre tail weaponry in a transitional ankylosaur from subantarctic Chile". Nature. 600 (7888): 259-263. doi:10.1038/s41586-021-04147-1. PMID 34853468. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021.
- ^ Wilhelm Gemoll: Griechisch-Deutsches Schul- und Handwörterbuch.
- ^ Almanca-türkçe sözlük
Genel
değiştir- Kenneth Carpenter: Phylogenetic analysis of the Ankylosauria. In: Kenneth Carpenter (Hrsg.): The Armored Dinosaurs. Indiana University Press, Bloomington IN 2001, ISBN 0-253-33964-2, S. 455–483.
- David E. Fastovsky, David B. Weishampel: The Evolution and Extinction of the Dinosaurs. 2. Ausgabe. Cambridge University Press, Cambridge 2005, ISBN 0-521-81172-4.
- Matthew K. Vickaryous, Teresa Maryańska, David B. Weishampel: Ankylosauria. In: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (Hrsg.): The Dinosauria. 2nd edition. University of California Press, Berkeley CA u. a. 2004, ISBN 0-520-24209-2, S. 363–392.