Antep Kuşatması

Antep Kuşatması
	Kurtuluş Savaşı Güney Cephesi
Tarih	1 Nisan 1920 - 8 Şubat 1921
Bölge	Antep
Sonuç	Fransa'nın zaferi
Taraflar
Kuvâ-yi Milliye	Fransa Fransız Batı Afrikası; Ermeni Lejyonu;
Komutanlar ve liderler
Kılıç Ali Bey; Şahin Bey (ölü); Şefik "Özdemir" Bey	Henri Gouraud ; General Quérette
Güçler
Kuşatma başlangıcında:; 1.200 silahlı ve 1.400 silahsız savaşçı (toplam 2.600); Kasım 1920 sonu itibarıyla:; 1.470 silahlı ve 500 silahsız savunucu (toplam 1.970); Teçhizat: 6 Makineli tüfek, 3 dağ topu	Toplam kuvvet:; 20.000 Fransız ve 1.500 Ermeni askeri; Teçhizat:; 4 tank, 6 uçak, 11 batarya top (65mm, 75mm, 105mm, 155mm), 1.400 hayvan, 1 Sahra Hastanesi
Kayıplar
6.317 ölü (çoğu sivil)	Fransız kaynakları: toplam 1.200 ölü asker

Antep Kuşatması, Kuvâ-yi Milliye ile Fransa arasında gerçekleşen, Kuvâ-yi Milliye'nin 10 ay süren direnişinin ardından 9 Şubat 1921 tarihinde şehrin Fransızların eline geçmesiyle sonuçlanan kuşatma. Kuşatma sırasında Fransız ordusunun 70.000-80.000 kadar top mermisi ile şehri bombardımana tutması sonucu 8.000 bina harap oldu ve bir o kadar bina da hasar gördü.^[12]^[14] 6.000 üzerinde Türk (çoğu sivil) öldü.^[14]

Arka plan

İngiliz işgali

İngilizler mütarekeden hemen sonra 1 Kasım 1918'de Irak'taki güçlerini toplayarak Musul'a girdiler. 6 Aralık'ta bir Hint taburu ve İngiliz süvari bölüğü Kilis'i işgal etti. İdadi binasına yerleştiler ve bütün haberleşmeyi denetim altına aldılar. Bu arada mütarekenin sonunda Kilis'e dönen Ermeniler, Müslüman halka düşmanca bir davranış içine girdiler. Ermenilerin de desteği ile İngilizler halka baskı yapıyorlardı. Antep bölgesinde toparlanan Ermenilerin birçoğu da diğer bölgelerden kaçan, memleketine dönemeyen kişilerden oluşmuştu. Yabancılarla birlikte Ermeni mevcudu Türk mevcudunu aşmıştı. İngiliz askerleri Antep'e 17 Aralık 1918'de girdiler. İşgal birliği süvariler için yem ihtiyacını karşılamak maksadı ile geldiklerini açıklamışlardı. Ancak esas sebep bu gibi gözükmüyordu. 23 Ocak 1919'da il hükûmet konağı İngilizler tarafından işgal edildi. Şehrin ileri gelenleri ve aydınları çeşitli bahanelerle Halep ve Mısır'a sürülüyordu. 15 Mart 1919'da on beş gün süre ile dükkân kapama ve sokağa çıkma yasağı uygulandı. Kilis ve Antep halkı bu işgale karşı boyun eğmeyip protesto mektubu hazırladılar.

Antep'te işgali kınayan bir miting düzenlendi.Mitingde konuşan Belediye Başkanı Lütfi Bey halkın bu işgali kabul etmediğini haykırdı. Mitingin hemen ardından Bülbülzade Hacı Abdullah Efendi'nin önderliğinde "Cemiyet-i İslamiye" teşkilatı kuruldu.

Fransız işgali

İngilizlerin Antep'i işgali yaklaşık 1 yıl sürdü. Fransızlar bu duruma tepki gösterdiler. 1919 Eylül'ünde yapılan antlaşmayla İngilizler Musul üzerindeki "nezaret hakkı"ndan vazgeçtiler. Önce Suriye'yi, daha sonra da Antep, Urfa ve Maraş'ı boşalttılar. Sonrasında Fransız birlikleri 29 Ekim 1919'da Kilis'i, 5 Kasım 1919'da da Antep'i işgal ettiler. İşgale katılan Fransız askerleri arasında, bölgeden daha önce göç eden Ermeniler de vardı. İşgal sırasında Fransızlar Senegalli askerlerden oluşan avcı bölüklerini de kullandılar. Antep halkı Fransızların Adana'da Türk halkına yaptıkları zulüm ve işkenceyi iyi bildikleri için işgale tepki gösterdiler. Fransızlar bu duruma aldırmadıkları gibi resmi binalara Türk bayrağının çekilmesini de yasakladılar.

Kapılara, bölgenin adının "Kilikya" olarak değiştirildiğini bildiren yazılar astılar. Bir Ermeni tercüman eşliğinde Fransızların Akyol Karakolu'ndaki Türk bayrağının indirilmesi Antep halkı üzerinde bomba tesiri yaptı. Bu baskılara karşı Diyarbakır 13. Kolordu Komutanı Miralay Ahmet Cevdet Bey de tepki gösterdi. Art arda protesto mektupları yolladı. Bundan sonra Mehmet Kamil adlı küçük bir çocuğun annesini Fransız askerlerinin sarkıntılık etmesinden korumak için uğraşırken askerler tarafından öldürüldü. Halk bu olaya büyük tepki gösterdi. Fransız komutan Saint Mari katillerin yakalanacağını haber verdi ve Kamil'in babasına kan parası teklif ettiyse de babası Ökkeş Ağa teklifi reddederek, "Oğlum şehit edildi. Milletim intikamını alacaktır. Ben çocuğumu para ile satacak vicdansız bir baba değilim," karşılığını verdi. (Şehitkamil Olayı)

4 Eylül 1919'da yapılan Sivas Kongresi'ne Antep adına Kara Vasıf Bey katıldı. Buradaki cemiyetlerin birleşmesi kararından sonra "Cemiyet-i İslamiye", "Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Antep Şubesi" adını aldı. Cemiyet Aralık 1919'a kadar bölgedeki tüm Müslüman halkı üye olarak kaydetmişti. Bu arada Pazarcık'a gelen Kılıç Ali ile de temas halinde bulunuluyordu.

30 Aralık 1919'da Antepliler, Ermeni ve Fransızlara karşı büyük bir gövde gösterisi yaptılar. O zamanki Fransız karargâhının önünden geçerek belediye binası önünden başlayan yürüyüşü tekrar burada bitirdiler. Şehirde savaş havası hakimdi. Türk mahallelerinde kalan Ermeniler taşınıyorlardı.

Fransız işgalinde ve sonrasında yaşananların özeti:

Şahin Bey Savaşları
Karayılan Savaşları
Akbaba Savaşları
Mütareke (ateşkes) isteği
İkinci Savaş Dönemi
Karatarla Camii Toplantısı
Son Savaş
Şehrin Teslimi
TBMM tarafından "Gazi" unvanının verilmesi

Kuşatma ve sonrası

Fransa'nın 1 Nisan 1919'daki Antep'i işgal etmesinden sonra, 1920 yılının Nisan ayı başında Türk Milli kuvvetleri kentte bir ayaklanma başlatarak Fransızlara karşı direnişe geçti. Şehrin denetimini ele geçirerek Fransız askerlerini Antep'ten çıkardı. Bunun üzerine Fransa Suriye'den de getirdiği yeni kuvvetlerle Antep şehrini kuşattı. 10 ay süren kuşatma sırasında Antep'e erzak ve mühimmat yardımı yapılamadı. Şehirde açlık ve susuzluk en üst seviye çıktı. Bunun üzerine 9 Şubat 1921 tarihinde şehir Fransa birliklerine teslim oldu.

Batı Cephesi'nde Yunanlara karşı Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazanılmasından sonra Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması ile Fransa bölgeyi Türkiye'ye geri verdi. Böylece Antep çatışmasız geri alınmış oldu.

Dış bağlantılar

Antep Savunması hakkında ayrıntılı bilgi ve resimler içeren internet sitesi. 3 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

^ Proceedings of the annual meeting of the Western Society for French History, Volume 24, Western Society for French History, 1997, p. 206. 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Ajun Kurter: Türk Hava Kuvvetleri tarihi (Sayı 5), Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2009, sayfa 337
^ Ayhan Öztürk: Milli Mücadele'de Gaziantep, Geçit yayınları, 1994, sayfa 93
^ İbrahim Artuç: Kurtuluş Savaşı'nın zorlu yılları, Kastaş A. Ş. Yayınları, 1988, sayfa 162
^ Uğurol Barlas: Gaziantep'in yakın tarihi üzerine araştırmalar, Hilmi Barlas Eğitim Vakfı, 2006, sayfa 24
^ ^a ^b Kilis'in Antep Müdafaasındaki Yeri 6 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Atatürk Araștırma Merkezi: Atatürk Araștırma Merkezi Dergisi, Number 31, Edition: 11, 1995 (Türkçe)
^ a.g.e. Uğurol Barlas, 2006, sayfa 24-25
^ Celâl Erikan, Rıdvan Akın: Kurtuluş Savaşı tarihi, Türkiye İ Bankası Kültür Yayınları, 2008, ISBN 9944884472, sayfa 188
^ ^a ^b Ömer Asım Aksoy: Halkevi Konuşmaları, C.H. Partisi Basımevi, 1938, sayfa 174
^ Gaziantep il yıllığı, 1968, Ayyıldız Matbaası, 1969, sayfa 101
^ Mehmet Önder: Efsane, destan ve öyküleriyle Anadolu kentleri, Milliyet Yayınları, 1989, sayfa 223
^ ^a ^b Osman Bulut: Farklı Tarih Dergisi, 4. Sayı, sayfa 1-2
^ Fikret Arit: Küçük fedailer, Türkiye Yayinevi, 1962, sayfa 69
^ ^a ^b Hulûsi Yetkin: Gaziantep Türkçülüğünün bayrak şehidi Şahin Bey, Gaziantep Kültür Derneǧi Kitap ve Buroṣür Yayinlari, 1970, sayfa 84

[1] Proceedings of the annual meeting of the Western Society for French History, Volume 24, Western Society for French History, 1997, p. 206. 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Ajun Kurter: Türk Hava Kuvvetleri tarihi (Sayı 5), Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2009, sayfa 337

[3] Ayhan Öztürk: Milli Mücadele'de Gaziantep, Geçit yayınları, 1994, sayfa 93

[4] İbrahim Artuç: Kurtuluş Savaşı'nın zorlu yılları, Kastaş A. Ş. Yayınları, 1988, sayfa 162

[5] Uğurol Barlas: Gaziantep'in yakın tarihi üzerine araştırmalar, Hilmi Barlas Eğitim Vakfı, 2006, sayfa 24

[atam-6] Kilis'in Antep Müdafaasındaki Yeri 6 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Atatürk Araștırma Merkezi: Atatürk Araștırma Merkezi Dergisi, Number 31, Edition: 11, 1995 (Türkçe)

[7] .g.e. Uğurol Barlas, 2006, sayfa 24-25

[8] Celâl Erikan, Rıdvan Akın: Kurtuluş Savaşı tarihi, Türkiye İ Bankası Kültür Yayınları, 2008, ISBN 9944884472, sayfa 188

[aksoy-9] Ömer Asım Aksoy: Halkevi Konuşmaları, C.H. Partisi Basımevi, 1938, sayfa 174

[10] Gaziantep il yıllığı, 1968, Ayyıldız Matbaası, 1969, sayfa 101

[11] Mehmet Önder: Efsane, destan ve öyküleriyle Anadolu kentleri, Milliyet Yayınları, 1989, sayfa 223

[farklitarih-12] Osman Bulut: Farklı Tarih Dergisi, 4. Sayı, sayfa 1-2

[13] Fikret Arit: Küçük fedailer, Türkiye Yayinevi, 1962, sayfa 69

[yetkin-14] Hulûsi Yetkin: Gaziantep Türkçülüğünün bayrak şehidi Şahin Bey, Gaziantep Kültür Derneǧi Kitap ve Buroṣür Yayinlari, 1970, sayfa 84

[12]

[14]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[13]