Arabistanlı Lawrence (film)
Lawrence of Arabia, 1962 yapımı Oscarlı filmdir. T. E. Lawrence'ın Bilgeliğin Yedi Sütunu kitabından uyarlanmıştır. Filmin yönetmenliğini David Lean, yapımcılığını Sam Spiegel yapmıştır. Başrolünde Peter O'Toole vardır. Ömer Şerif ve Alec Guinness filmde rol almıştır. Amerikan Film Enstitüsü'nün hazırladığı AFI's 100 Yılı... 100 Film listesinde 1998'de beşinci, 2007'de yedinci sırada yer almaktadır. Ayrıca Peter O'Toole'un Arabistanlı Lawrence rolünde gösterdiği Premiere Magazine'in Tüm zamanların en iyi 100 performansı listesinin ilk sırasındadır.[1]
| Lawrence of Arabia | |
 | |
| Yönetmen | David Lean |
|---|---|
| Yapımcı | Sam Spiegel |
| Senarist | Robert Bolt Michael Wilson |
| Hikâye (eser) | Bilgeliğin Yedi Sütunu - |
| Oyuncular | Peter O'Toole Omar Sharif Alec Guinness Anthony Quinn Jack Hawkins José Ferrer Anthony Quayle Claude Rains |
| Müzik | Maurice Jarre |
| Görüntü yönetmeni | Freddie Young |
| Dağıtıcı | Columbia Pictures |
| Çıkış tarih(ler)i | 10 Aralık, 1962 (Birleşik Krallık) 16 Aralık, 1962 (ABD) |
| Süre | 216 dk. |
Arabistanlı Lawrence, 1991 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.
Filmin Türkiye'de gösterimi 1962'de yasaklandı. Türkiye'nin ilk özel televizyon kanalı olan Star TV, Türkiye'de ilk kez 1990 yılında Türkçe dublajlı olarak yayınladı.
Konusu
değiştirİngiliz Lawrence hem bir bilim insanı ve hem de İngiliz devleti için çalışan bir ajandır. Bu çift kimlikli hayatı ona ajanlık hayatında büyük kolaylıklar sağlamaktadır.Bu özelliğini çok iyi bilen İngiliz İstihbarat Müdürlüğü Lawrence'ı uzman olduğu Arapların yanına gönderir. Bedeviler, Lawrence'ın ve İngilizlerin Osmanlı'ya karşı savaşma teklifini hemen kabul edecek ve aldığı desteğe sımsıkı sarılacaktır. Amacı Osmanlı'dan hoşnut olmayan aşiretleri de kendi safına çekerek Osmanlı askerlerine saldırmaktır. Amacına ulaşsa da Lawrence, savaştan sonra Araplara verdiği tek bir Arap devleti sözünü tutmadığını ve bunun yerine onlarca Arap devletinin kurulduğunu görecek, Ait olduğu İngilizlerin, Arapları nasıl kandırdığını ve kendi amacı için kullandıktan sonra nasıl onları bölüp kaderine terk ettiğini görecektir.
Oyuncular
değiştir- Peter O'Toole - T. E. Lawrence
- Alec Guinness - I. Faysal
- Anthony Quinn - Auda abu Tayi
- Jack Hawkins - Edmund Allenby
- Omar Sharif - Şerif Ali
- José Ferrer - Türk Beyi
- Anthony Quayle - Albay Harry Brighton
- Claude Rains - Mr. Dryden
- Arthur Kennedy - Jackson Bentley
- Donald Wolfit - General Murray
- I. S. Johar- Gasim
- Gamil Ratib - Macid
- Michel Ray - Farraj
- John Dimech - Daud
- Zia Mohyeddin - Tafas
- Howard Marion-Crawford - Sıhhıye subayı
- Jack Gwillim - Kulüp sekreteri
- Peter Burton - Şam şeyhi
- Kenneth Fortescue - General Allenby'nin yardımcısı
- Harry Fowler - Onbaşı Potter
- Jack Hedley - Muhabir
- Ian MacNaughton - Michael George Hartley, O'Toole'un ilk sahnesinde Lawrence'ın arkadaşı
- Henry Oscar - Silliam, Faysal'ın hizmetçisi
- Norman Rossington - Albay Jenkins
- John Ruddock - Elder Harith
- Fernando Sancho - Türk çavuşu
- Stuart Saunders - Alay başçavuşu
- Bryan Pringle - Filmin sonunda Lawrence'ı alıp götüren arabanın sürücüsü
Yapım
değiştirÇekimler
değiştir
Film, Horizon Pictures tarafından yapıldı ve Columbia Pictures tarafından dağıtıldı. Ana çekimler 15 Mayıs 1961'de başladı ve 21 Eylül 1962'de sona erdi.[2]
Çöl sahneleri Ürdün ve Fas'ta, ayrıca İspanya'da Almería ve Doñana'da çekildi. Başlangıçta tamamen Ürdün'de çekilecekti; Kral Hüseyin hükûmeti lojistik yardım, yer keşfi, ulaşım ve ilave masraflar sağlamada son derece yardımcı oldu. Hüseyin, yapım sırasında seti birkaç kez ziyaret etti ve oyuncular ve ekiple samimi ilişkiler kurdu. Tek gerginlik Ürdünlü yetkililerin İngiliz aktör Henry Oscar'ın Arapça bilmediğini ve Kuran okurken filme alınacağını öğrendiğinde yaşandı. Herhangi bir yanlış alıntı olmamasını sağlamak için bir imamın hazır bulunması şartıyla izin verildi.
Filmin yönetmeni David Lean, Akabe'de ve Lawrence'ın bir çalışma yeri olarak düşkün olduğu Petra'daki arkeolojik alanda film çekmeyi planladı. Ancak, bu sahneler çekilemeden önce, yapım maliyeti ve oyuncular ve ekip arasında salgın hastalıklar nedeniyle İspanya'ya taşınmak zorunda kaldı.
Gasim'in infazı, tren saldırıları ve Dera'nın dış çekimleri Almería bölgesinde çekildi ve bazı çekimler sel nedeniyle ertelendi. Sevilla şehri, Casa de Pilatos, Alcázar, Sevilla ve Plaza de España'nın görünümüyle Kahire, Kudüs ve Şam'ı temsil etmek için kullanıldı. Lawrence'ın Faysal ile ilk buluşması ve Auda'nın çadırındaki sahne de dahil olmak üzere tüm iç mekanlar İspanya'da çekildi. Tafas katliamı, Fas'ın Varzazat kentinde, Türk ordusunun yerine Fas ordusu askerleri ile çekildi; ancak, askerler işbirliği yapmadıkları ve sabırsız oldukları için yönetmen David Lean istediği kadar çekim yapamadı.[3]
O'Toole deveye binmeye alışık değildi ve eyeri rahatsız edici buluyordu. Çekimlere ara verildiği sırada pazardan bir parça köpük kauçuk aldı ve eyerine ekledi. Filmde köpük tabakaları birçok at ve deve eyerinde görülebilir. Akabe sahnesinin çekimleri sırasında, O'Toole devesinden düştüğünde neredeyse ölüyordu, ama neyse ki üzerinde devenin üstünde durdu ve figüranların atları tarafından ezilmekten kurtuldu. Tesadüfen, 1917'de Akabe Savaşı'nda gerçek Lawrence'ın başına da çok benzer bir talihsizlik geldi.
Ürdün, Arap kültürüne saygısızlık yapıldığını düşünerek filmi yasakladı. Ömer Şerif'in anavatanı olan Mısır, filmin geniş çapta vizyona giren tek Arap ülkesiydi ve Arap milliyetçiliği tasvirini takdir eden devlet başkanı Cemal Abdünnâsır'ın desteğiyle film başarılı oldu.
Filmi çekmek için Süper Panavision teknolojisi kullanıldı, yani anamorfik lensler yerine küresel lensler kullanıldı ve görüntü 65 mm negatif üzerine pozlandı, ardından film müziklerine yer bırakmak için 70 mm pozitif üzerine basıldı. Hızlı kesim, geniş ekranda daha rahatsız ediciydi, bu nedenle film yapımcıları daha uzun ve daha akıcı çekimler uygulamak zorunda kaldı. Bu kadar geniş bir oranın çekilmesi, projeksiyon sırasında tuhaf bir "çarpıntı" efekti, görüntünün belirli kısımlarının bulanıklaşması gibi bazı istenmeyen etkiler üretti. Sorundan kaçınmak için, yönetmen genellikle engellemeyi değiştirmek zorunda kaldı ve oyuncuya çarpıntının meydana gelme olasılığının daha düşük olduğu daha çapraz bir hareket verdi.[4]
Ödüller
değiştir- 2001 / PGA Altın Laurel Ödülleri: PGA Ünlüler Birliği - Sinema
- 1964 / David: En İyi Yabancı Film (Miglior Film Straniero)
- 1964 / Gümüş Kurdele: En İyi Yönetmen - Yabancı Film (Regista del Miglior Film Straniero)
- 1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanyalı Aktör
- 1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanya Filmi
- 1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanya Senaryosu
- 1963 / BAFTA Film Ödülü: Kaynak Gösterilmeden En İyi Film
- 1963 / DGA Ödülü: Üstün Yönetmen Başarısı
- 1963 / Altın Küre: En İyi Sinematografi - Color
- 1963 / Altın Küre: En İyi Film - Dram
- 1963 / Altın Küre: En İyi Film Yönetmeni
- 1963 / Altın Küre: En İyi Yardımcı Aktör
- 1963 / Altın Küre: En İyi Çıkış Yapan Oyuncu - Erkek
- 1963 / Altın Laurel: En İyi Tanıtım
- 1963 / Kinema Junpo Ödülü: En İyi Yabancı Dilde Film
- 1963 / Oscar: En İyi Sanat Direktörlüğü-Sahne Dekorasyonu, Color
- 1963 / Oscar: En İyi Sinematografi, Color
- 1963 / Oscar: En İyi Yönetmen
- 1963 / Oscar: En İyi Uyarlama Film
- 1963 / Oscar: En İyi Müzik, Score - Substantially Original
- 1963 / Oscar: En İyi Resim
- 1963 / Oscar: En İyi Ses
- 1963 / Büyük Britanya Yazarlar Birliği Ödülü: En İyi Senaryo
- 1962 / İngiliz Sinematograflar Derneği: En İyi Sinematografi Ödülü
- 1962 / NBR Ödülü: En İyi Yönetmen
Kaynakça
değiştir- ^ "Premiere - The 100 Greatest Performances". web.archive.org. 28 Nisan 2008. 28 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Phillips, Gene D. (2006). Beyond the Epic: The Life and Films of David Lean. Lexington: The University Press of Kentucky. ss. 291, 303. ISBN 978-0-8131-2415-5.
- ^ Brownlow 1996, ss. 466–67
- ^ Caton, Steven Charles (1950). Lawrence of Arabia: A Film's Anthropology. Los Angeles: University of California Press. ss. 70, 71. ISBN 0-520-21082-4.