Astronot

Astronot, kozmonot ya da uzay insanı, uzay çalışmalarına katılmak üzere eğitilen kişidir. İnsanlı uzay uçuşlarının seyrekliği nedeniyle eğitim gören uzay insanlarının bir kısmı yedek kadroda kalarak uzay görevi alamamıştır. Buna karşılık, uzay turistleri, gerekli eğitimi aldıkları için uzay insanı olarak adlandırılabilir.^[1]^[2]

Uzaya insan gönderen ülkelerin dillerinde

Uluslararası Uzay İstasyonu'nun Cupola modülünde, 24. Keşif sırasında aşağıdaki Dünya'yı gözlemleyen Tracy Caldwell Dyson'ın otoportresi.

Uzay insanına İngilizce astronaut, Rusça kozmonot (космона́вт) denir. Bu iki kelime, Yunanca ástron (yıldız) ve kosmos (evren) kelimelerinin nautes (denizci) kelimesiyle birleşmesinden oluşur. Türkçede de Amerikalı ve Rus uzay insanları için yaygın olarak kullanılır.

Çince (pinyin) uzay insanına hángtiān yuán denir. Çince terimin taykonot olduğu yönünde Çin dışında yanlış bir kanı vardır. Taykonot terimi, Malezyalı etnik bir Çinli tarafından 1998'de ortaya atılmış ve batı medyasında hızla yayılmıştır. Çince tàikōng (uzay) teriminden türeyen bu kelime Çin'de kullanılmadı. Buna en yakın Çince terim, tàikōng rén, uzaya çıkmış kişi anlamında kullanılmaktadır. Türkçe uzay insanı teriminin karşılığı olarak uzun süre yǔháng yuán (evren gezgini) kullanıldı. Hángtiān yuán, Çin hükûmetinin resmi yazışmalarda kullandığı terimdir. Hava Kuvvetleri Komutanlığı 2023 yılında uzay ziyareti yapacak Türk Uzay Adamlarını yetiştirmek için eğitimlerine başlamış bulunmaktadır.

Türkiye'de Türk Dil Kurumu tarafından 2005 yılında "Astronot" sözcüğü için Türkçe karşılık olarak "gökmen" ve "uçman" sözcükleri önerilmiştir.^[3]^[4] 2021 yılında ise Türkiye Uzay Ajansı başkanı Serdar Hüseyin Yıldırım Özbekçede "astronot, uçurcu" anlamında bulunan Arapça-Farsça kökenli "fezagir" sözcüğünün kullanılmasını önermiştir.^[5]

Uzaya kendi imkânlarıyla insan gönderen ülkeler şu ana kadar ABD, Rusya (Sovyetler Birliği) ve Çin olmakla birlikte, diğer ülkelerin dillerinde de bu kavrama karşılık gelen kelimeler vardır. Örneğin, Fransızca spationaute (okunuşu: spasyonot) kelimesi Latince spatium kelimesinden türetilmiştir.

Layka, uzaya giden ilk canlı bir köpek olmuştur. Uzaya giden ilk insan 'Yuri Gagarin', uzaya giden ilk kadın 'Valentina Tereşkova' ve Ay'a ayak basan ilk insan 'Neil Armstrong' olmuştur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ NASA. ""Astronaut Fact Book"" (PDF). 2 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ Marie MacKay (2005). ""Former astronaut visits USU"". 26 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ ""TDK 'Astronot' yerine 'Gökmen'i önermişti"". 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
^ "Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN, TRT Haber'e Konuk Oldu". www.tdk.gov.tr. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
^ Gazetesi, Evrensel. "Türkiye Uzay Ajansı Başkanı, astronot kelimesi yerine 'Fezagir'i önerdi". Evrensel.net. 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.

[1] NASA. ""Astronaut Fact Book"" (PDF). 2 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[2] Marie MacKay (2005). ""Former astronaut visits USU"". 26 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[3] ""TDK 'Astronot' yerine 'Gökmen'i önermişti"". 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.

[4] "Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN, TRT Haber'e Konuk Oldu". www.tdk.gov.tr. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.

[5] Gazetesi, Evrensel. "Türkiye Uzay Ajansı Başkanı, astronot kelimesi yerine 'Fezagir'i önerdi". Evrensel.net. 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]