Canes Venatici (takımyıldız)
Av Köpekleri takımyıldızı (Latince: Canes Venatici), Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından belirlenen 88 takımyıldızdan biridir. 17. yüzyılda Johannes Hevelius tarafından oluşturulmuş küçük bir kuzey takımyıldızıdır. Adı Latince "av köpekleri" anlamına gelir ve çizimlerde genellikle komşu takımyıldız olan Çoban Boötes'in köpeklerini temsil eder şekilde tasvir edilir.
| Takımyıldız | |
 Canes Venatici takımyıldızının haritası | |
| Kısaltma | CVn |
|---|---|
| Tamlayan | Canum Venaticorum |
| Sembolizm | Avlanan köpekler |
| Bahar açısı | 12sa 06,2d ila 14sa 07,3d |
| Yükselim | +27,84° ila +52,36°[1] |
| Alan | 465 derece kare (38.) |
| Ana yıldızlar | 2 |
| Bayer/Flamsteed yıldızları | 21 |
| Gezegeni olduğu bilinen yıldızlar | 4 |
| Parlak yıldızlar (3,00m'den) | 1 |
| En parlak yıldız | Cor Caroli (α CVn) (2,90m) |
| Yakın yıldızlar (10 pc içindeki) | 2 |
| Messier nesneleri | 5 |
| Göktaşı yağmurları | |
| Çevreleyen takımyıldızlar | |
| En iyi Mayıs ayı saat 21:00'de +90° ve −40° enlemleri arasında görülebilir. | |
Cor Caroli, 2,9 kadir görünür büyüklüğüyle takımyıldızın en parlak yıldızıdır. La Superba (Y CVn), çıplak gözle görülebilen en kırmızı yıldızlardan ve aynı zamanda en parlak karbon yıldızlarından biridir. Dünya'dan bakıldığında bize yüzünü dönmüş gibi görünen Fırıldak Gökadası, sarmal yapısı fark edilen ilk gökada olma özelliğini taşır. Bunların yanı sıra, 66 milyar güneş kütlesiyle bilinen en büyük kütleli kara deliklerden biri olan kuasar TON 618 de bu takımyıldızda yer alır.
Tarihçe
değiştir
Av Köpekleri takımyıldızını oluşturan yıldızlar pek parlak değildir. Klasik dönemde Batlamyus, yıldız kataloğunda bu yıldızları Büyük Ayı takımyıldızının altında yer alan ve bir şekil oluşturmayan yıldızlar olarak listelemiştir.
Orta Çağ'da bu yıldızların 'Çoban' Boötes'in köpekleri olarak tanımlanması bir çeviri hatasından kaynaklanmıştır. Boötes'in bazı yıldızları, geleneksel olarak onun sopasını (Yunanca: κολλοροβος, kollorobos) temsil ettiği şekilde tanımlanıyordu. Yunan gökbilimci Batlamyus'un Almagest adlı eserini Yunancadan Arapçaya çeviren Huneyn bin İshak bu Yunanca kelimeyi bilmiyordu ve benzer sesli, bir tür silahı ifade eden Arapça bir kelime olan العصا ذات الكُلاب al-'aşā dhāt al-kullāb yani "kancalı asa" olarak çevirdi.
Arapça metni daha sonra Latinceye çeviren Gerard of Cremona, كُلاب (kullāb, 'kanca') kelimesini كِلاب (kilāb, 'köpekler') ile karıştırdı. Her iki kelime de Arapça metinde harekeler olmadan yazıldığında aynı görünür, bu da Gerard'ın bunu Hastile habens canes ('mızrak saplı köpekler') olarak çevirmesine yol açtı.[2] 1533 yılında Alman gökbilimci Peter Apian, Boötes'i iki köpekle birlikte tasvir etti.[3]
Bu hayali köpekler, Hevelius'un 1687'de onları ayrı bir takımyıldız yapmaya karar verene kadar astronomi literatüründe dolaştı.[4] Hevelius yıldız atlasında kuzeydeki köpek için Asterion,[a] güneydeki köpek için ise Chara[b] isimlerini seçti ve bunları "av köpekleri" anlamına gelen Canes Venatici olarak adlandırdı.[6]
Çek gökbilimci Antonín Bečvář yıldız kataloğunda Asterion ismini β CVn için, Chara ismini ise α CVn için kullandı.[7]
Uluslararası Astronomi Birliği 1930 yılında Orta Çağ ve Rönesans dönemine ait birkaç takımyıldızı kaldırmış olmasına rağmen "Av Köpekleri" Canes Venatici, IAU'nun belirlediği 88 takımyıldızdan biri olarak varlığını sürdürmüştür.[8]
Komşular ve sınırlar
değiştirAv Köpekleri kuzeyde ve batıda Büyük Ayı, güneyde Berenis'in Saçı ve doğuda Çoban takımyıldızlarıyla çevrilidir. Uluslararası Astronomi Birliği tarafından 1922'de kabul edilen üç harfli kısaltması "CVn"dir.[9] Belçikalı gökbilimci Eugène Delporte tarafından 1930'da belirlenen resmi takımyıldız sınırları,[8] 14 kenarlı bir çokgen ile tanımlanmıştır.
Ekvatoral koordinat sisteminde bu sınırların sağ açıklık koordinatları 12sa 06,2d ila 14sa 07,3d arasında, dik açıklık koordinatları ise +27,84° ila +52,36° arasındadır.[1] 465 derece karelik bir alanı kaplayan takımyıldız, 88 takımyıldız arasında büyüklük bakımından 38. sırada yer alır.
Notlar
değiştir- ^ Hevelius'un kuzeydeki köpek için seçtiği Asterion ismi, Yunanca αστέριον kelimesinden gelir ve 'küçük yıldız' anlamındadır.[5] Bu, αστηρ 'yıldız' veya 'yıldızlı' kelimesinin küçültme halidir. (Allen 1963, s. 115)
- ^ Hevelius'un güneydeki köpek için seçtiği Chara ismi Yunanca χαρά kelimesinden gelir ve 'sevinç' anlamındadır.(Allen 1963, s. 115)
Kaynakça
değiştir- ^ a b Canes Venatici, constellation boundary. The Constellations. Uluslararası Astronomi Birliği. 16 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ Allen 1963, s. 105; Kunitzsch 1959, ss. 123–124; Kunitzsch 1974, ss. 227–228; Kunitzsch 1990, ss. 48–49
- ^ Apianus 1533; Allen 1963, s. 157
- ^ Ridpath, Ian. "Canes Venatici". Star Tales. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.; Ridpath & Tirion 2017, ss. 98–99
- ^ Kunitzsch, P.; Smart, T. (2006). A Dictionary of Modern Star Names: A short guide to 254 star names and their derivations (2nd revised bas.). Sky Publishing. s. 22. ISBN 1-931559-44-9.
- ^ Ridpath & Tirion 2017, ss. 98–99; Hevelius 1690
- ^ Bečvář 1951
- ^ a b Delporte, Eugène (1930). Délimitation scientifique des constellations. International Astronomical Union.
- ^ Ridpath, Ian. "The IAU list of the 88 constellations and their abbreviations". 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
Dış bağlantılar
değiştir
- AllTheSky.com'da Av Köpekleri ve içinde bulunan yıldız kümeleri ve galaksilerin fotoğrafları (İngilizce)
- Tıklanabilir harita Canes Venatici
- Photographic catalogue of deep sky objects in Canes Venatici (PDF) 7 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.