Vikipedi

Avustronezyalılar

Avustronezyalılar veya, Avustronezya dilleri konuşan halklar, Güneydoğu Asya, Okyanusya ve Doğu Afrika'da Avustronezya dillerini konuşan birçok halktan oluşan geniş bir gruptur. Ağırlıklı olarak Austronezya dili konuşan halklar tarafından doldurulan milletler ve bölgeler, toplu olarak Avustronezya olarak bilinir.[14]

Avustronezyalılar
Tayvan aborjinleri geleneksel danslarından örnek veriyorlar.
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Endonezya260.581.000 (2016)[1]
Filipinler99.761.000
Madagaskar24.000.000'dan fazla (2016)[2]
Malezya19.240.000 (2017)[3]
Amerika Birleşik Devletleri4.816.144
Tayland1.900.000[4]
Papua Yeni Gine1.300.000
Doğu Timor1.167.242 (2015)[5]
Yeni Zelanda855.000 (2006)[6][7][8]
Singapur700.000'den fazla[9]
Tayvan562.395 (2018)[kaynak belirtilmeli]
Solomon Adaları478.000 (2005)
Fiji456.000 (2005)[10]
Brunei224.000? (2006)
Avustralya210.843
Samoa193.773 (2015)
Guam162.742
İspanya155.362
Hawaii140.652 veya 401.162 (tanımlanmasına göre değişiyor)[11]
Tonga105.323
Surinam93.000 (2017)[12]
Kuzey Mariana Adaları52.344
Sri Lanka40.189 (2012)[13]
Şili5.682
Diller
Avustronezya dilleri
Din
Animizm, Budizm, Hristiyanlık (Protestanlık, Roma Katolik Kilisesi), halk inançları, Hinduizm (Bali Hinduizmi), etnik dinler, İslam, Şamanizm

Kapsamı

değiştir
 
Avustronezyalıların göç ve genişlemelerini gösteren harita.[15]

Avustronezyalılar, Tayvan aborjinleri, Filipinliler, Doğu Timor, Endonezya, Malezya, Brunei, Polinezya, Mikronezya ve Madagaskar'daki etnik grupların çoğunluğunu içerir. Singapurluların yanı sıra; Yeni Zelanda, Hawaii ve Şili Polinezyalıları; Avustralya'daki Torres Boğazı Adalıları; Melanezya ve Yeni Gine kıyısındaki Papua olmayan halklar, Komorların Shibushi dilini konuşanlar, Réunion'daki Malagasisi ve Shibushi dilini konuşanları kapsayan geniş bir kümedir. Ayrıca Güney Tayland, Vietnam ve Kamboçya'daki Çamlar ve Myanmar'ın bazı bölgelerinde bulunan insanlar da dahildir.[16][17]

Ayrıca, modern çağda da devam eden göçlerle birlikte, Avustronezya dillerini konuşan kişileri, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, İngiltere, Kıta Avrupası, Cocos Adaları, Güney Afrika, Sri Lanka, Surinam, Çin'in Hainan eyaleti, Hong Kong, Makao ve Güneybatı Asya ülkeleri de barındırmaktadır.[18] Etnik Maldivliler, ayrıca Malezya Takımadaları'ndan gelen gen akışıyla Avustralya-Güneydoğu Asya denizleri, bu dilleri konuşan gruplarla genetik bir bağlantıya sahiptir.[19][20]

Kültür

değiştir
 
Avara kanoları ve yengeç pençeleri, Avustronezya deniz kültürünün ayırt edici özellikleridir.
 
Polinezyalıların çift gövdeli yolculuk kanolarının modern bir kopyası olan Hōkūleʻa, Avustronezyalıların erken dönem bir keşfi olan bir yelkenli katamaran örneğidir.
 
1795 - 1893 yılları arasında varlığını sürdüren Hawaii Krallığı'nın son egemen hükümdarı olan Kraliçe Liliʻuokalani. (1887)
 
II. Dünya Savaşı öncesi dönemde, geleneksel giysileri içindeki bir Tsou savaşçısının renklendirilmiş fotoğrafı.

Avustronezya'nın doğal kültürü bölgeden bölgeye değişmektedir. İlk Avustronezya halkları denizi yaşamlarının temel özelliği olarak görüyorlardı. Güneydoğu Asya ve Okyanusya diasporasının ardından, tekneyle diğer adalara göç ettiler. Madagaskar'dan, Güneydoğu Asya'dan Polinezya'ya kadar her Avustronezya kültüründe farklı büyüklük ve biçimlerde tekneler bulunmuştur ve farklı isimlere sahiptirler. Güneydoğu Asya'da, savaşın bir sonucu olarak yaylalarla kafa avcılığı sınırlandırıldı. Mumyalama sadece Filipin yaylalarındaki Avustronezyalılar arasında, Celebes ve Borneo'daki bazı Endonezya gruplarında bulunur.

Ondalık sayılar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
PAN, y. M.Ö. 4000 *isa *DuSa *telu *Sepat *lima *enem *pitu *walu *Siwa *puluq
Amis cecay tosa tolo sepat, spat lima enem pito falo siwa polo'
Tao (Yami) ása dóa, dadoa, raroa tílo, atlo ápat líma, alima ánem píto, apito wáo, awao síam, asiam póo
İvatan asa' dua, dadwa' tatdu', atdu' apat dima, dadima anim, anem pitu', papitu' wawahu' siam, sasyam puho' (asa puho')
Çamorro maisa, håcha hugua tulu fatfat lima gunum fiti guålu sigua fulu, månot
Tuwali Ifugao oha dua tulu opat lima onom pitu walu hiyam pulu (himpulu)
Kankanaey esa doa, dua tolo opat, upat lima enem pito wao siyam po (sinpo, simpo)
İlokano maysá dua talló uppát limá inném pitó waló siam púlo (sangapúlo)
Tagalog isá dalawá tatló ápat limá ánim pitó waló siyám pu (sampu, isang pu)
Sebuan usá duhá tuló upat limá unom pitó waló siyám pulo (napulo)
Hiligaynon isá duhá tatló apat limá anum pitó waló siyám pulo
Tausug isa duwa tū, tuw upat lima unum pitu walu siyam pu (hangpu)
Kadazan iso duvo tohu apat himo onom tu' vahu sizam hopod
Dusun iso duwo tolu apat limo onom tulu walu siyam hopod
Lundayeh aceh due telu apat lime enam tudu walu yiwa puluh
Malgaş iray, isa roa telo efatra dimy enina fito valo sivy folo
Endonezyalı satu, suatu[21] dua tiga[22][23] empat lima[24] enam tujuh delapan[25] sembilan sepuluh
Malay satu, sa dua tiga[22] empat lima enam tujuh lapan sembilan sepuluh
Cavalı siji loro telu papat limo nem pitu wolu songo sepuluh
Sundalı hiji dua tilu opat lima genep tujuh dalapan salapan sapuluh
Tetum ida rua tolu haat lima neen hitu ualu sia sanulu
Keili sa ru tel faak lim nean fit wau siuw vut
Kapingamarangi dahi lua dolu haa lima ono hidu walu hiwa madangaholu
Fijili dua rua tolu vā lima ono vitu walu ciwa tini
Tongalı taha ua tolu fā nima ono fitu valu hiva -fulu
Samoalı tasi lua tolu fā lima ono fitu valu iva sefulu
Māorili tahi rua toru whā rima ono whitu waru iwa tekau (arkaik: ngahuru)
Tahitili hō'ē piti toru maha pae ono hitu va'u iva 'ahuru
Marquesan e tahi e 'ua e to'u e fa e 'ima e ono e fitu e va'u e iva 'onohu'u
Hawaii dili kahi lua kolu hā lima ono hiku walu iwa -'umi
Rapa Nui tahi rua toru ha rima ono hitu va'u, varu iva angahuru
 
 
Solda: Endonezya'nın Borneo adasında bulunan Kalimantan kentindeki Hudoq (Hasat) festivalinde bir Bahau Dayak yerlilerinden oluşan dans topluluğu. (y. 1898–1900)
Sağda: Endonezya'nın Bali adasındaki Balililere ait küçük aile evi, Bali hane halkının atalarını onurlandırmak için kutsanmıştır.

Din

değiştir
 
Endonezya batısındaki Nias adasında yaşayan Nias halkının Adu zatua atalarına ait oyma heykelleri.
Diğer kategoriler: Okyanusya'da din, Filipinler'de din, Endonezya'da din, Malezya'da din, Brunei'de din ve Singapur'da din

Başlangıçta yerli dinler baskındı. Mitolojiler, kültüre ve coğrafi bölgelere göre değişiklik göstermektedir, ancak genellikle çok güçlü olarak ilahî olana bir inanç bulunmaktadır. Atalara tapınma, animizm ve şamanizm gibi diğer inançlar da uygulanmaktadır. Günümüzde, bu inançların birçoğu kademeli olarak değişime uğramıştır.

Yerli dinlere örnek olarak, Anito, Gabâ, Sunda Wiwitan, Kejawèn ve Māori dini gösterilebilir. Paskalya Adası'ndaki Moai adı verilen devasa taş heykeller, ölen ataları temsil etmek için inşa edildiklerinden atalara tapınmaya örnek olarak verilebilir.

 
 
Solda: Filipinler'den genç bir Bontoc savaşçısı erkeğin göğsündeki ve kollarındaki bu (chaklag) dövmeler, onun savaş sırasında kafaları alan bir savaşçı olduğunu göstermektedir. (y. 1908)[26]
Sağda: Dudaklarında ve çenesinde geleneksel (tā moko) dövmeleri olan genç bir Maori kadını (y. 1860–1879). Bunlar sosyal statü ve rütbenin yanı sıra güzellik işareti olarak kabul edilen sembollerdir.

Sanat

değiştir
 
Maorilerin Rotorua Ruato mezarlarındaki ahşap oyma eserleri. (Rotorua Müzesi, Rotorua, Bay of Plenty, Kuzey Adası, Yeni Zelanda)

Avustronezya halkları arasında özellikle çok eski kökenlere sahip olan detaylı dövmeler olmak üzere vücut sanatları yaygındır.[27] Polinezya, özellikle tatoo (dövme) kelimesinin türetildiği kültür bölgelerinden biridir. Ayrıca bu dövmeler, Tayvan, Filipinler, Endonezya ve Malezya'daki Avustronezyalı gruplar arasında da çok belirgin ve yaygın biçimde kullanılmaktadır.[28]

Yeni Zelanda Māorileri arasında, moko olarak adlandırılan dövmeler aslen ciltte, normal uygulamada olduğu gibi delinmek yerine, uhi adlı kemik keskiler kullanılarak beden üzerinde oyulmuştur.[29] Dövmelerde, cilde toz boya ile renk verilmekte ve sıkça helezonik girdap desenlerine yer verilmektedir.[30]

İspanyollar Filipinler'e ilk geldiklerinde, Visayas'ta karşılaştıkları Filipinli yerlilerin tüm vücutlarını kaplayan dövme uygulamalarından dolayı onları Pintados (boyalı olanlar veya dövmeli olanlar) olarak adlandırdılar.[31][32][33] Dövme gelenekleri, çoğunlukla ada yerlilerinin Hristiyanlık ve İslam'a geçişleri sırasında kaybedildi, ancak yine de Luzon ve Mindanao bölgelerindeki yaylalarda yaşayan izole gruplarda uygulanmaya devam edildi. Filipin dövmeleri genellikle geometrik desenler veya stilize hayvan, bitki ve insan figürlerinin tasvirlerinden oluşur.[34][35] Günümüzde Filipinler'de az bulunan geleneksel dövme örneklerinden bazıları Igorot halkının yaşlılarında bulunmaktadır. Örneklerin çoğu, II. Dünya Savaşı sırasında Japonlara karşı yapılan muharebeler sırasındaki savaş istismarlarının kayıtlarında görülmektedir.[36]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Indonesia Population Projection 2010-2035" (PDF) (İngilizce). 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2019. 
  2. ^ "Population, total". Data (İngilizce). World Bank Group. 2017. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2018. 
  3. ^ "Malaysia". The World Factbook (İngilizce). Central Intelligence Agency. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2018. 
  4. ^ "Archived copy" (İngilizce). 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
  5. ^ "Archived copy" (İngilizce). 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 July 2016. 
  6. ^ "Archived copy" (İngilizce). 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
  7. ^ "2006 National Census" (İngilizce). 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2019. 
  8. ^ "Ethnic Groups" (XLS) (İngilizce). 27 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2019. 
  9. ^ Singapurluların yaklaşık % 13,6'sı Malay kökenlidir. Buna ek olarak, çok sayıda Çin asıllı Singapurlu da Avustronezya melezi kökenine sahiptir. Ayrıca bakınız "Archived copy" (PDF). 4 July 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 April 2007. 
  10. ^ "Archived copy" (PDF) (İngilizce). 3 Nisan 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2007. 
  11. ^ "U.S. 2000 Census" (İngilizce). 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014. 
  12. ^ "Suriname". The World Factbook (İngilizce). Central Intelligence Agency. 5 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2018. 
  13. ^ "A2 : Population by ethnic group according to districts, 2012". Census of Population& Housing, 2011 (İngilizce). Department of Census& Statistics, Sri Lanka. 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2019. 
  14. ^ Meacham, William (1984-1985). "On the improbability of Austronesian origins in South China" (PDF). Asian Perspective (İngilizce). Cilt 26. ss. 89-106. 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  15. ^ Chambers, Geoff (2013). Genetics and the Origins of the Polynesians (İngilizce). John Wiley & Sons, Inc. doi:10.1002/9780470015902.a0020808.pub2. 
  16. ^ Blust, Robert A. (2013). The Austronesian languages. Asia-Pacific Linguistics (İngilizce). Avustralya Ulusal Üniversitesi. ISBN 978-1-92218-507-5. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  17. ^ Cheke, Anthony (2010). "The timing of arrival of humans and their commensal animals on Western Indian Ocean oceanic islands" (PDF). Phelsuma (İngilizce). Cilt 18. ss. 38-69. 21 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019. 
  18. ^ Goss, Jon; Lindquist, Bruce (2000). "Placing Movers: An Overview of the Asian-Pacific Migration System" (PDF). The Contemporary Pacific (İngilizce). 12 (2). ss. 385-414. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ocak 2019. 
  19. ^ Maloney, C. (1980). People of the Maldive Islands (İngilizce). Orient Longman Ltd, Madras. ISBN 0-86131-158-2. 
  20. ^ Duckworth, Wynfrid L.H. (1914). n the Anthropometric Data collected by Professor John Stanley Gardiner, F.R.S., in the Maldive Islands and Minicoy (İngilizce). Cambridge Felsefe Topluluğu. There were three major sources of immigration into the country. These are... the western shores of the Malay Peninsula, and the islands of the Malaya Archipelago 
  21. ^ The Sanskrit loanword "Ekasila" : "Eka" means 1, "Sila" means "pillar", "principle" appeared in Sukarno's speech
  22. ^ a b "Telu" (İngilizce). 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019. In Kedukan Bukit inscription the numeral tlu ratus appears as three hundred, tlu as three, in the word telu is referred to as three in Malay, although the use of telu is very rare. 
  23. ^ The Sanskrit loanword "Trisila" : "Tri" means 3, "Sila" means "pillar", "principle" appeared in Sukarno's speech
  24. ^ The Sanskrit loanword: Pancasila is the 5 principles of sukarno explained here: Pancasila, "Panca" means 5, "Sila" means "pillar", "principle".
  25. ^ Lapan is a known shortage of Delapan.
  26. ^ Krutak, Lars (2 Mayıs 2006). "Return of the Headhunters: The Philippine Tattoo Revival - The Vanishing Tattoo" (İngilizce). 6 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  27. ^ Kirch, Patrick V. (1998). "Lapita and Its Aftermath: the Austronesian Settlement of Oceania". Goodenough, Ward H. (Ed.). Prehistoric Settlement of the Pacific (İngilizce). 86. American Philosophical Society. s. 70. ISBN 0-87169-865-X. 
  28. ^ Bellwood, Peter (2007). Prehistory of the Indo-Malaysian Archipelago (İngilizce). ANU E Press. s. 151. ISBN 978-1-92131-312-7. 
  29. ^ Best, Eldson (Eylül 1904). "The Uhi-Maori, or Native Tattooing Instruments". The Journal of the Polynesian Society (İngilizce). 13 (3). ss. 166-172. 21 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  30. ^ Major-General Robley (1896). "Moko and Mokamokai — Chapter I — How Moko First Became Knows to Europeans". Moko; or Maori Tattooing (İngilizce). Chapman and Hall Limited. s. 5. 22 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  31. ^ Cummins, Joseph (2006). History's Great Untold Stories: Obscure Events of Lasting Importance (İngilizce). Pier 9, Allen & Unwin. s. 133. ISBN 978-1-74045-808-5. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  32. ^ Lach, Donald F.; Van Kley, Edwin J. (15 Aralık 1998). Asia in the Making of Europe, Volume III: A Century of Advance. Book 3: Southeast Asia (İngilizce). Chicago Üniversitesi Yayınları. s. 1499. ISBN 978-0-22646-768-9. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  33. ^ Masferré, Eduardo (1999). A Tribute to the Philippine Cordillera (İngilizce). Asiatype, Inc. s. 64. ISBN 978-9-71917-120-1. 
  34. ^ Salvador-Amores, Analyn Ikin V. (2002). "Batek: Traditional Tattoos and Identities in Contemporary Kalinga, North Luzon Philippines". Humanities Diliman (İngilizce). 3 (1). ss. 105-142. 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 
  35. ^ Van Dinter; Maarten, Hesselt (2005). The World Of Tattoo: An Illustrated History (İngilizce). Centraal Boekhuis. s. 64. ISBN 978-9-06832-192-0. 
  36. ^ Krutak, Lars (2009). "The Kalinga Batok (Tattoo) Festival" (İngilizce). The Vanishing Tattoo. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2019. 

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Avustronezyalılar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Avustronezyalılar&oldid=33965310" sayfasından alınmıştır