Okyanusya

Okyanusya
Okyanusya
Alan	9.037.695 km² (3.489.474 sq mi)
Nüfus	35.669.267
Yoğunluk	0,2323/km²(0,0897/sq mi)
Ülkeler	15
Zaman dilimi	+8 (Avustralya); +14 (Kiribati)

Okyanusya, Büyük Okyanus'a dağılmış adaları kapsayan ülkelerden ve Avustralya'dan oluşan coğrafi bölgedir. Asya'nın güney ve güneydoğusunda, Antarktika'nın kuzeyinde ve Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu'nun arasında yer alır.^[1] Yüzölçümü 8.970.000 km², nüfusu 35.669.267'dir.

Coğrafya

Ülkeler

Okyanusya'nın sınırları

Okyanusya'nın sınırları (Pembe renkli yerler Okyanusya'ya ait)

Büyük Okyanus'taki adaların hepsi Okyanusya'ya bağlı değildir. Asya ve Amerika yakınındaki takımadalar, bu kıtaların parçasıdır. Amerika kıyıları açığındaki adalar, Aleut Adaları ve özellikle Uzak Doğu'daki Japon takımadaları, Endonezya ve Filipinler Okyanusya'ya katılmazlar. Malezya takımadaları zaman zaman Okyanusya'ya bağlı sayılmışsa da, halkları, medeniyetleri ve tüm faaliyetleri bakımından Güneydoğu Asya'ya daha yakındır.

Okyanusya'nın bölümleri

Okyanusya dört kısma bölünür: Avustralya, Melanezya, Polinezya ve Mikronezya. Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu arasında yer alan Avustralya (7.704.000 km²), en kalabalık bölgeleri Büyük Okyanus'a dönük olduğu için bir Okyanusya toprağıdır. Diğer yandan, tarihi de Avrupalıların Okyanusya'yı keşfetmeleri ve yerleşmeleriyle ilgilidir. Melanezya, Avustralya ve Endonezya'nın doğusundaki adaları içine alır. Bu adalara genellikle Yeni Gine de dâhildir. Polinezya, Yeni Zelanda takımadaları ile Ekvator'un kuzey ve güneyindeki Orta Büyük Okyanus adalarını kapsar. Mikronezya, Malezya'nın kuzeyindeki takımadaları içine alır. Çeşitli takımadaların adaları genellikle kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanır ve çoğunlukla yay şeklinde dizilmiştir.

Ada türleri

Okyanusya'da yer alan ada ve ülkeler

Avustralya dışında, Okyanusya adaları başlıca üç türdür.

Yeni Zelanda, Yeni Gine ve Melanezya'nın bazı adaları dağlık yüzey şekillerini ve bugünkü biçimlerini toprak hareketleri sonucunda almıştır. Kıvrılmalar ve kırılmalar genellikle çok yenidir ve bu adalarda sık sık deprem olur, yanardağlar püskürür.
Polinezya, Melanezya ve Mikronezya takımadalarının çoğu yüzeyden az çok uzak bir denizaltı tabanının üzerindeki volkanik akıntıların sonucudur. Bazıları hâlâ etkin olan yanardağlar çok yüksektir. Hawaii takımadalarında bu yükseklik 2.400 m'yi bulmaktadır.
Dönenceler bölgesinde yer aldıklarından, adaların çoğu mercan kayalıklarıyla çevrilidir. Örneğin, Avustralya'nın kuzeydoğusundaki Büyük Set. Fakat, Yeni Zelanda'da Avustralya'nın güneyinde ve bazı takımadalarda mercan kayalıkları yoktur. Örneğin, Markiz Adaları. Üstelik denizaltı sığlıkları bazı mercan oluşumlarına taban yerine geçmiş ve bazı takımadalar tamamıyla atollerden oluşmuştur. Örneğin, Tuamotu, Gilbert vb.

İklimi ve bitki örtüsü

Okyanusya'nın örnek bitki örtüsü, Victoria

Okyanusya adalarının hemen hepsi tropikal bölgededir. Yeni Zelanda takımadalarında, Tazmanya'da ve Avustralya'nın güneydoğusu ile güneybatısında okyanus veya Akdeniz tipinde ılıman iklim hüküm sürer. Diğer kısımlarda sıcaklık yılın her ayı yüksektir. Fakat, birçok adanın iklimini doğudan batıya doğru esen alizeler ile kara ve deniz meltemleri yumuşatır. Adaların alizelere açık dağlık yamaçları, rüzgâraltı olan koruntulu yamaçlardan ve düz mercan adalarından daha çok yağış alır. Melanezya adalarının bazılarında güç katlanılan bir ekvator iklimi hüküm sürer. Yeni Gine, Salomon Adaları ve Yeni Hebrides adalarının alçak topraklarını sıtma kırıp geçirir. Büyük Okyanus'taki diğer adalarda bu hastalığa rastlanmaz.

Yerli halklar

Yerli halk, (Samoa ailesi)

Büyük Okyanus'un tüm takımadalarına yüzyıllar boyunca cüretli deniz seferlerine çıkan batı halkları yerleşti. Örneğin, Melanezyalılar, Polinezyalılar. Okyanusya'nın yerli halkı, 3.100.000 kişi (2.500.000'i Malinezya'da) olarak hesaplanmıştır. Avustralya'daki çok ilkel yerli halkların nüfusu az (50.000 kişi) ve dağınıktır. Diğer tüm adalarda, salgınların ve 19. yüzyıl sonunda geleneksel yaşayışın bozulmasının sonucu olarak gerileyen yerli halkların nüfusu bugün, giderek azalmaktadır. Bu yenilenme özellikle Yeni Zelanda Maori'lerinde (130.000 kişi) ilgi çekicidir. Ayrıca ılıman iklime de sahiptir.

Avrupa etkisi

Britanya İmparatorluğu, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri, Okyanusya'nın üç büyük devletidir. Avrupalılar, Okyanusya'nın çeşitli kısımlarını siyasi bakımdan kontrol etmekle yetinmeyerek iklimi elverişli topraklara yerleştiler. Örneğin, Avustralya, Yeni Zelanda, Yeni Kaledonya ve Hawaii. Dönenceler arasındaki diğer adalarda özellikle hindistan cevizi içi, takımadaların çoğunun başlıca gelir kaynağıdır. Bazı maden yatakları çok önemlidir. Örneğin, Yeni Kaledonya'da nikel, fosfatlar vb.

Tarih

Okyanusya'ya hiçbir zaman büyük ölçüde yerleşme olmamıştır. Eski tarihlerdeki yerleşme, göç dalgalarının değil, kısa mesafelerde yer değiştiren, sürekli olarak birbiriyle kaynaşan ve ayrılan küçük grupların sonucudur. Bölgenin ilk halkı oldukları sanılan Papuzlar ve Pigmeler, Yeni Gine'ye, Salomon Adaları'na ve Yeni Hebrides Adaları'na yerleştiler. Tarımla geçinen bu halklardan bazı gruplar, balıkçılık ve gemicilikle uğraştı. Sayısız yasak koyan gizli derneklerin hâkim olduğu bu toplumda, önderlerin görevi sınırlıydı. Sonra, Tazmanyalılar, Avustralyalı ilkel halklar tarafından püskürtülmeden önce Avustralya'yı işgal ettiler. Çok geri olan Tazmanyalılar sadece avcılık ve devşirmecilikle geçiniyorlardı. Avustralya yerlilerinin de başka geçim kaynağı yoktu ama teknikleri daha gelişmişti. Daha sonra gelen Melanezyalılar, Yeni Gine'ye Salomon Adaları'na ve Yeni Hebrides Adaları'nın bir kısmına yerleştikten sonra, Yeni Kaledonya, Fiji Adaları ve Mikronezya'ya geçtiler. Medeniyetleri çok yakından ilgili oldukları Papuların medeniyetine benziyordu. Polinezyalılar geldikleri sırada Fiji Adaları'nda ve Yeni Kaledonya'da Melanezyalılar yerleşmişti. Malezya asıllı olduğu sanılan Polinezyalılar, birdenbire çoğaldığı için veya iç savaşlar yüzünden Büyük Okyanus'un her yanına dağıldı. Mikronezya'yı aştıktan sonra, Hawaii, Cemiyet, Samoa ve Tanga Adaları'na, Paskalya Adası'na ve Yeni Zelanda'ya 14. yüzyılda yerleşti. Yeni Hebrides Adaları'nda ve Yeni Kaledonya'da Melanezyalılarla karıştı. Polinezyalıların sağlam bir hiyerarşiye dayanan toplumlarını çok eski çağdan beri veraset yoluyla işbaşına gelen önderler yönetiyordu. Balıkçılık ve tarımla geçinen Polinezyalılar, Paskalya Adası'ndaki heykeller ve taraçalar gibi çok büyük işler başardılar.

Din

Okyanusya'da inanç

Okyanusya kıtasında baskın din %73 ile Hristiyanlıktır.^[2] 2011 yılında yapılan bir ankette, Melanezya'da %92, Mikronezya'da %93,^[3] Polinezya'da %96'lık kesimin kendilerini Hristiyan olarak tanımlamıştır.^[4] Geleneksel dinler genellikle animizm ve geleneksel kabileler arasında yaygın olan, doğal güçleri temsil eden ruhlar olan inançtır.^[5] 2018 nüfus sayımında, Yeni Zelandalıların %37'si Hristiyan, %48'i dinsiz idi. 2016 nüfus sayımında ise Avustralya nüfusunun %52'si Hristiyan, %30'u dinsiz idi.^[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Australia and Oceania: Physical Geography" (İngilizce). NationalGeographic.org. 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
^ Cowan, James (1993). Messengers of the gods : tribal elders reveal the ancient wisdom of the earth. Internet Archive. New York : Bell Tower. ISBN 978-0-517-88078-4.
^ "2071.0 - Reflecting a Nation: Stories from the 2011 Census, 2012–2013". web.archive.org. 25 Nisan 2016. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Okyanusya hakkında daha fazla bilgi edinin
	Vikigezgin'de seyahat bilgileri

Curlie'de Oceania (DMOZ tabanlı)
"Avustralya ve Okyanusya" 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., National Geographic 31 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Okyanusya 13 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. fotoğrafları, kayıtları ve dijital nesneler, öncelikle Kaliforniya Üniversitesi, San Diego Kütüphanesi'ndeki "Melanezya Antropolojisi için Tuzin Arşivi"nden alınmıştır.

[1] "Australia and Oceania: Physical Geography" (İngilizce). NationalGeographic.org. 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.

[2] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[3] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[4] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[5] Cowan, James (1993). Messengers of the gods : tribal elders reveal the ancient wisdom of the earth. Internet Archive. New York : Bell Tower. ISBN 978-0-517-88078-4.

[6] "2071.0 - Reflecting a Nation: Stories from the 2011 Census, 2012–2013". web.archive.org. 25 Nisan 2016. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]