Ayteç Qanoqo
Ayteç Qanoqo (Kabardeyce: Къанокъуэ Айтэч, Rusça: Айтек Коноков), Rus-Çerkes Savaşı'na katılan bir soylu, komutan ve çifte ajandı. Sık sık taraf değiştirmiş ve savaşın tarafları için önemli bir katılımcı olmuştur.
| Ayteç Qanoqo Aytek Konokov | |
|---|---|
| Doğum | ? Besleney |
| Ölüm | 26 Eylül 1844 Çerkesya |
| Bağlılığı |  Rusya Çerkesya Osmanlı İmparatorluğu |
| Çatışma/savaşları | Rus-Çerkes Savaşı |
| Ailesi | |
| Kardeşleri | Guaşehuj[1] |
Biyografi
değiştirBesleneylerin tek prens sülalesi olan Qanoqo sülalesine mensuptu.[2][3] Çerkes Devrimi ile Çerkesya'da demokratik grupların yükselişi ve bazı bölgelerin sosyal sınıfları terk etmesi nedeniyle soyluluk statüsünü kaybetti ve soylu unvanını koruyabilmek için Rusları destekledi. 1828 yılında Rus kampına gitti ve Rusya'ya sadakat yemini edip adını Aytek Konokov olarak değiştirdi. Hristiyanlığa geçti ve köyünün diğer Çerkes köyleri gibi yok edilmemesi için söz alıp Rus vatandaşlığına geçti.[4]
Rus kuvvetlerinin Çerkeslere karşı başarısız olduğunu gördükten sonra taraf değiştirdi ve yeniden İslam'a dönüp Çerkesya için savaşmaya başladı ancak hâlâ Rusya'ya olan bağlılığının sürdürdüğünü ilan etti. Taraf değiştirdiği ortaya çıkınca ise tamamen Çerkes tarafına geçti ve Çerkes komutanı oldu. Bunun sonucunda, Çerkeslere olan nefretiyle tanınan Rus General Grigory Zass, 1833 yılında Ayteç'in köyünü tamamen yok etti, sakinlerin çoğunu öldürdü, 68 kişiyi esir aldı ve besin stoklarını yok etti.[5] Ardından Qanoqo, Zass'ı yenmeye çalıştı ancak başarısız oldu. Bu başarısızlığın ardından Çerkesya için pek umut olmadığını düşündü ve tekrar Rus tarafına geçti.[6][7]
1844 yılına kadar Qanoqo, Rus ordusunda general olarak hizmet etti. Aynı yılın ilerleyen vakitlerinde Çerkes direnişinin Rusya'ya karşı büyük zaferler kazandığını gören Qanoqo, tekrar taraf değiştirdi ve Rus güçlerine karşı Çerkesya'ya katıldı.[8] 26 Ağustos gecesi, Grigory Zass'ın tahkimatı Prochnyi Okop'u kuşatmaya çalıştı ve yok edilen köyünün intikamını almak istedi ancak başarısız oldu.[9] Yenilgisinden sonra Osmanlı İmparatorluğuna sadakatini sunduğu bir mektup gönderdi ancak görmezden gelindi.
Ölümü
değiştir26 Eylül 1844'te bir Rus devriyesi tarafından Rus kampına yakın bir yerde öldürüldü. İddiaya göre tekrar taraf değiştirmek için Rus kampına gidiyordu ancak Rusların artık kendisine karşı tahammülü kalmadığından infaz edildi. Geleneklerinin aksine, Çerkesler Ayteç Qanoqo'nun cesesini almadılar ve Rusların alması için olduğu yerde bıraktılar, ancak Ruslar da cesedi almadı.[10]
Kaynakça
değiştir- ^ "Гуащэхужь | Электронная газета "Адыгэ псалъэ"". apkbr.ru. 28 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2024.
- ^ Agın, Kazım. "Kanoko Sülalesi'nin Osmanlı'ya Zorunlu Hicreti". www.circassiancenter.com. 25 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024.
- ^ Bğejnoko, Barasbiy (12 Temmuz 2017). "Hajret (Kuban) Kabardeyleri – ÇERKES-FED". 25 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024.
- ^ В. А. Потто Кавказская война. Том 5. Время Паскевича, или Бунт Чечни. Глава XXVIII. Репрессалии 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Кавказский узел. Засс Григорий Христофорович". 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024.
- ^ "Каноков Айтек. Адыги (черкесы) на российской военной службе". 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2024.
- ^ Ф. А. Щербина История Кубанского казачьего войска. Глава XIX. Борьба с горцами на Старой линии 14 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Майкл Ходарковский. Горький выбор: Верность и предательство в эпоху российского завоевания Северного Кавказа. Новое Литературное Обозрение, 2016.
- ^ Ф. А. Щербина История Кубанского казачьего войска. Глава XXII. Борьба с горцами на Старой и Новой линиях 20 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Адыгские песни времён Кавказской войны. Нальчик: Эль-Фа. 2005.