Balasagun
Balasagun (Arapça: بلاساغون; Farsça: بلاساغون; Çince: 八剌沙衮; Bālàshāgǔn; başka isimleri; Karabalsagun, Koz Ordu, Koz Uluş,[1] Kuz Uluş), Eski Çağ'da Soğdiana, günümüzde Kırgızistan'da, Çu Nehri vadisinde Bişkek ile Issık Gölü arasında tarihî bir şehirdir.
Balasagun adı Bala veya Bal ve sagun[2] iki kelimenin birleşmesinden oluştuğu sanılır.
Balasagun, Soğdlar soyları İran'dan tahmin edilen insanlar tarafından ve Soğdca dili 11. yüzyıla kadar bu şehirde kullanılırdı.[3] Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te Balasagun'a gelip yerleşmiş olan bir ulustur. Bunlar "Soğd" dandırlar. "صْغد Soğd", Buhara ile Semerkand arasındadır. Bunlar, Türk kılığını almışlar, Türk huyu ile huylanmışlardır.[4]
Orta Asya'da, bugünkü Kırgızistan sınırları içerisinde Aral Gölü'nün doğusunda yer alan ve Türgiş, Karahanlı, Kara Hıtay'ın merkezi olmuştur. Kutadgu Bilig'in yazarı Yusuf Has Hacib (يوسف خاصّ حاجب Yūsuf Khāṣṣ Ḥājib Balasağuni), 11. yüzyılda Balasagun şehrinde Dünya'ya geldi.[5]
Balasagun, Divân-ı Lügati't-Türk'te yer alan haritada Türk illerinin merkezi olarak gösterilir ve Türkistan'da bir şehir adı olarak tanımlanmış, ayrıca Zanbı art (زانبى ارت) "Koçnğar başı" ile "Balasagun" arasında bir dağ geçiti.[6] ve "يون ارق Yun arık" "Balgasuna yakın bir yayla adı."[7] gibi bilgiler verilmiştir. Burana şehir kalıntısında gerçekleştirilen kazılar sonucunda elde edilen eserlerin büyük bir kısmını X.-XII. yüzyıla ait olan seramik eşyalar oluşturmaktadır. Bu eserler arasında en ilginç olan eser ise Kuz-Ordu da basılan ve Hicrî 424–447 yıllarına (1032–1056) ait olan para olmuştur.[8]
Hicrî 531, Milâdi 1137 yılında Kara Hıtaylı Gūr Han Balgasun'u Karahanlılardan ele geçirmiş, ordu kampını Çu (Ču) vadisinde kente yakın Ḵosun-ordu'da (anlamı, güçlü ordu) yerleştirmiştir.[9]
Balasagun, Moğollar tarafından 1218 yılında işgal edilene kadar Karahıtay Hanlığı'na başkentlik yapmıştır. Moğollar Balasagun'un ismini Gobalıq (güzel şehir) olarak değiştirmişlerdir. Yıllar boyunca bölgenin cazibe merkezi olan şehir, bu özelliğini Moğol işgali ile yavaş yavaş kaybetmiştir.
Ünlü Burana Kulesi ve ona ait olan Balasagun harabeleri Çuy İli sınırı içindeki Burana köyü yakınında konumlanır. Çuy vadisinde, bir zamanlar ünlü ve güçlü üç büyük şehir vardı: Balasagun, Suyab ve Nevkat, bunlar Kırgız azmanların (sıradağlar) yakınlarında birbirine çok yakın konumlanırdı.
Resimler
değiştir-
Onarılmış Burana kulesi -
Burana kulesi merdiveni -
Bir balbal -
Burana kulesi
Notlar
değiştir- ^ uluş: köy (Çiğilce); uluş: halk (Türkçe Turfan yazıları I - VI)
- ^ sagun (سغن)"Atasagun". TDK Divanü Lugati't-Türk Veritabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Barthold, W. "Balāsāg̲h̲ūn or Balāsaḳūn." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 11 March 2008 <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-1131[ölü/kırık bağlantı]>
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 471.
- ^ Klein W. Das nestorianische Christentum an den Handelswegen durch Kyrgyzstan bis zum 14 Jh., Silk Road Studies III, Brepolis, 2000.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 441.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 148.
- ^ Amanbaeva B. ve Kubatbekov M., “Şestoy Sezon Rabote na Burane”, Arheologiceskie Otkrıtiya 1976 Goda, Moskova 1977, s. 569.
- ^ Jovaynī, tr. Boyle, I, sayfa 355; Barthold, Four Studies on the History of Central Asia, tr. V. ve T. Minorsky, Leiden, 1962, I, sayfa 102, 103
Dış bağlantılar
değiştir- Balasagun için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Tarihi Türk Şehri Balasagun Hakkında Yeni İncelemeler2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
