Balyan ailesi

Balyan ailesi, 18. ve 19. yüzyıllarda hassa mimarı olarak Osmanlı padişahları ve hanedanı tarafından yaptırılan birçok mimari esere imza atan ve birçok mimar yetiştiren Ermeni bir ailedir. Tarihçi İlber Ortaylı, bu ailenin her ne kadar Kayserili olduğu bilinse de aslen Maraş kökenli olduklarını iddia eder.^{[kaynak belirtilmeli]}

Osmanlı tarihinde Balyan ailesinden ilk “hassa mimarı” yani saray mimarı Kirkor "Amira" Balyan’dır (1764-1831). “Amira” sıfatı, Ermeni cemaatinden memuriyette yüksek makamlara erişmiş kişilere bahşedilen bir unvandır.^[1]

Kirkor ve kardeşi Senekerim Balyan, Balyanların ilk kuşağıdır. İkinci kuşak Balyanların en önemlisi Kirkor'un oğlu Garabet Balyan (1800-1866),^{[kaynak belirtilmeli]} II. Mahmud ve Abdülmecid devirlerinde yani Tanzimat döneminde hizmet verdi. Üçüncü nesil Balyanlar arasında öne çıkan isim ise Sultan Abdülhamid tarafından “Sermimar-ı Devlet” unvanı verilen Sarkis Balyan’dı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde inşa edilen saray, cami, köşk, kışla, hastane ve sair abidevi eserlerin birçoğu, bu aileye mensup mimarlar tarafından tasarlandı ve inşa edildi. Balyan ailesi ve mimari eserlerine dair, Osmanlı mimarisi'nin özünden kopuşuna yol açtığı yönünde eleştiriler de getirilmiştir.^[2]

Balyanlar, Osmanlı'nın klasik dönem mimari üslubu ile Batı ve Türk mimarlık sanatının unsurlarını harmanlayarak "Türk Barok mimarisi" denilen eklektik bir üslup yaratmışlardır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Balyan ailesinin Bağlarbaşı Surp Haç Ermeni Mezarlığı'ndaki aile mezarlığı, 2016 yılında yeniden inşa edildi ve anıt mezar 1 Ekim 2016 tarihinde açıldı. Anıt mezarın tasarımını yapan mimar Tavit Aynalı, bu eserde Garabed Amira Balyan tarafından inşa edilen Beşiktaş Surp Asdvadzadzin Kilisesi'nin sunak bölümünden "alıntı" yaptığını belirtti.^[3]

Ailenin soy ağacı

Meremetçi
Bali Kalfa

Sogome

Krikor Balyan
(1764-1831)

Senekerim Balyan
(1768-1833)

Nazeni Babayan

Garabet Amira Balyan
(1800-1866)

Nigoğos Balyan
(1826-1858)

Sarkis Balyan
(1835-1899)

Hagop Balyan
(1838-1875)

Simon Balyan
(1846-1894)

Levon Bey Balyan
(1855-1925)

Ailenin üyeleri

Krikor Balyan

Krikor Balyan (1764-1831), Osmanlı saray mimarlarından Kayseri kökenli Bali Kalfa'nın oğludur. Babasının adı ile ilintili olarak Baliyan veya Balyan olarak adlandırılmıştır. Daha sonraları Balyan ismini kendisine soyadı olarak benimsemiştir. Saray mimarlarından Minas Kalfa'nın damadı ve Ohannes Amira Severyan'ın kayınpederidir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Başlıca yapıtları:

Sarayburnu'ndaki sahil sarayı (1875'te yandı)^[4]
Dolmabahçe Sarayı
Beylerbeyi Sarayı
Valide Sultan Sarayı
Defterdar Sarayı
Aynalıkavak Kasrı
Nusretiye Camii
Selimiye Kışlası ve çevre yapıları
Davutpaşa Kışlası
Beyoğlu Kışlası
Darphane-i Amire
Valide Bendi
Topuzlu Bendi
Yangın Köşkü.

Senekerim Balyan

Senekerim Balyan (1768-1833), birçok projesini kardeşi Krikor Balyan'la birlikte yapmış, kendisi daha ziyada arka planda kalmıştır. Kardeşi Krikor Balyan'ın ahşap olarak inşa ettiği Bayezid Kulesini, bir yangında büyük zarar görmesi üzerine 1826 yılında betondan yeniden inşa etmiştir. Ayrıca İstanbul'un Beşiktaş semtindeki Surp Asdvadzazdin Ermeni Kilisesi'ne de imzasını atmıştır (1824).^{[kaynak belirtilmeli]}

Garabet Amira Balyan

Garabet Amira Balyan (1800-1866), I. Abdülmecit'in mimarlarındandır. En önemli eseri, oğlu Nigoğos Balyan'la birlikte yaptıkları Dolmabahçe Sarayı'dır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nigoğos Balyan

Nigoğos Balyan (1826-1858), I. Abdülmecit'in mimarlarındandır. En önemli eseri, babası Garabet Amira Balyan'la birlikte yaptıkları Dolmabahçe Sarayı'dır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sarkis Balyan

Sarkis Balyan (1835-1899), Garabet Amira Balyan'ın oğludur.^{[kaynak belirtilmeli]}

1843 yılında ağabeyi Nigoğos Balyan'la birlikte Paris'e gitti. Collège Sainte-Barbe de Paris'i bitirdi. Ecole des Beaux Arts'dan mezun oldu. İstanbul 'a döndükten sonra babası ve ağabeyiyle birlikte çalıştı. Babası ve ağabeyi öldükten sonra kardeşi Hagop Balyan'la çalışmağa devam etti. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit'in istibdat döneminde Avrupa'ya sürgüne gönderildi. Sürgünden ancak 15 yıl sonra gelebildi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Önemli Eserleri:

Beylerbeyi Sarayı, babası Garabet Amira Balyan'la birlikte (1861 - 1865)
Beşiktaş Makruhyan Ermeni Okulu (1866) (eşi Makruhi'ye adanmıştır)
Çırağan Sarayı (1863 - 1871)
Valide Camii, kardeşi Hagop Balyan'la birlikte (1871),
Zeytinburnu Barut Fabrikası (1874),
Beşiktaş-Akaretler 138 daireli evler (1874)
Harbiye Nezareti, bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Taşkışla binası
Mekteb-i Tıbbiye, bugünkü Galatasaray Lisesi'nin binası
Maçka Silahhanesi, İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Yabancı Diller Yüksekokulu
Gümüşsuyu Kışlası
Malta köşkü
Baltalimanı Yalısı
Galatasaray adasından eski köşk
Adile Sultan Sarayı (Kandilli)
Yıldız Sarayı Büyük Mabeyin Binası
Çadır Köşkü, Malta Köşkü
Şale Köşkü (2. kısım)
Çit Kasrı
Çağlayan Kasrı (Kağıthane)
Ayazağa Köşkü (Maslak)
Kalender Köşkü
Zincirlikuyu Kasrı
Tokat Kasrı (Beykoz)
Alemdağ Av Köşkü
Abdülaziz Av köşkleri (Validebağ ve Ayazağa)
Sultan Çiftliği Köşkü (İzmit)
Kâğıthane Camii
Bahariye Nezareti
Maçka Karakolhanesi
Hamidiye Saat Kulesi, (Dikran Kalfa Cüberyan ile birlikte)

Hagop Balyan

Hagop Balyan (1837-1875), Garabet Amira Balyan'ın oğlu ve Sarkis Balyan'ın kardeşidir. Paris'teki Sainte-Barbe Koleji'nin mimarlık bölümünden mezun oldu. Babasının ölümünden sonra kardeşi Sarkis Balyan'la birlikte çalıştı. Kardeşiyle aralarındaki işbölümü tam olarak bilinmediği için birlikte yaptıkları eserlerden hangilerinin Hagop Balyan'a atfedilebileceği kesin olarak bilinmemektedir. Birlikte yaptıkları projelerde Sarkis Balyan'ın daha ziyade muhasebe ve müşteri ilişkilerini yürüttüğü, Hagop Balyan'ın ise tasarım ve çizimle uğraştığı düşünülmektedir. Sarkis Balyan çok daha göze göründüğü için ismi daha iyi bilinmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Simon Balyan

Simon Balyan (1846-1894), Garabet Amira Balyan'ın oğludur. Kardeşleri Sarkis Balyan ve Hagop Balyan'la birlikte çalışmıştır. Ailenin bu dört üyesi de mimarlık eğitimini Paris'te École des Beaux-Arts'ta tamaladılar. Maçka Silahhanesi, Maçka Karakolu ve Yıldız Köşkü'nün tasarımlarına katılmıştır. Balyan ailesinin üstlendiği mimarlık projelerini suluboyayla resimlemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Levon Bey Balyan

Levon Bey Balyan (1855-1925), Nigoğos Balyan'ın oğludur. Paris'teki Collège Sainte-Barbe de Paris (1869) ve Ecole des Beaux Art okullarında okuduğu bilinmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kaynakça

^ Barsoumian, Hagop (1982). The Dual Role of the Armenian Amira Class within the Ottoman Government and the Armenian Millet (1750-1850) (İngilizce). Holmes & Meier Publishers.
^ "Osmanlı Mimarlıgı’nda Balyan Ailesi’nin Rolü", Pars Tuğlacı, Yeni Çığır Kitabevi, 1993, ISBN 9789759555204
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2018.
^ Uyar, Ayda (1 Nisan 2003). "Ermeni Kaynaklarına Göre İstanbul Mimarları". Aras Yayıncılık. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.

Wikimedia Commons'ta Balyan ailesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

[1] Barsoumian, Hagop (1982). The Dual Role of the Armenian Amira Class within the Ottoman Government and the Armenian Millet (1750-1850) (İngilizce). Holmes & Meier Publishers.

[2] "Osmanlı Mimarlıgı’nda Balyan Ailesi’nin Rolü", Pars Tuğlacı, Yeni Çığır Kitabevi, 1993, ISBN 9789759555204

[3] "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2018.

[Uyar-4] Uyar, Ayda (1 Nisan 2003). "Ermeni Kaynaklarına Göre İstanbul Mimarları". Aras Yayıncılık. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]