Barış suyu projesi
Barış suyu projesi, Orta Doğu Barış Sürecine katkı olması amacıyla, Türkiye sularının İsrail ve Arap ülkelerine ulaştırılması projesidir.[1]
Gerekçe
değiştirOrta Doğu ülkeleri deniz suyunu arıtıp kullanmaktadır, bu pahalı bir yöntemdir. Başka bir düşünce kutuplardaki buzdağı kütlelerinin gemilerin arkasına bağlayıp bölgeye taşınmasıdır. Dev gemi veya balonlar ile su taşınması teklif edilen diğer düşüncelerdir. Bu metotlar pahalı ve kalıcı olmayan yöntemlerdir. En uygun yol suyun fazla olduğu ülkelerden boru hattı ile bölgeye su taşınmasıdır.[2]
Seyhan ve Ceyhan
değiştirProjeden ilk kez Turgut Özal tarafından 1986 yılında söz edilmiştir. Seyhan ve Ceyhan'ın sularının dev bir boru hattı ile Orta Doğu'ya nakledilecektir. Proje ile S. Arabistan, Ürdün, Suriye ve körfez ülkelerine şehir suyu ulaştırılacaktır. 1988'de fizibilite çalışmaları biten proje taraflara sunulmuştur. Projeye göre; Adana'dan Suriye'ye doğru büyük bir boru hattı döşenecek. Hat Suriye'de iki kola ayrılacaktı. Doğu hattı (Körfez hattı), Suriye, Ürdün, Kuveyt, Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Umman'a ulaşacaktı. Hat 3900 km uzunluğa, 2,5 milyon m³günlük hacme sahip olacaktı. 2700 km'lik Batı hattı, Suriye'den Ürdün'e sonra S. Arabistan'a ulaşacak, Mekke ve Cidde'ye su taşıyacaktı.[2]
İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres bir açıklamasında (2002); 20 yılda Orta doğu barışının sağlanacağını, suyun tankerlerle taşınmasına gerek kalmayacağını, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin sularının iki boru hattı ile Orta Doğu'ya ulaşacağını söyledi.[3]
Engeller
değiştirBarış suyu şu nedenler ile uygulanamamıştır:[4]
- Arap devletleri Türkiye'nin suyuna muhtaç hale gelmekten ve Türkiye'nin su imparatoru olmasından rahatsız olması.
- 8 devlet ve 23 bölgeden geçecek boru hatlarının saldırılara açık olması.
- Arap devletlerinin İsrail'in sudan faydalanmasına karşı çıkması.
- Borulardan gelecek suyun pahalı bulunması.
Manavgat Barış Suyu
değiştirArap ülkelerinin barış suyuna karşı olmaları nedeniyle, İsrail Manavgat Nehri sularını ülkesine taşınacağı kendi projesini geliştirmiştir. Proje etütleri gizli yürütülmüştür.[2]
Turgut ÖZAL'ın Barış Suyu adını verdiği projenin, resmi adı Manavgat Nehri Su Temini Projesi'dir. DSİ 1992'de çalışmalara başlamış, 1999'da bitirilebilmiştir.[5]
Türkiye, Manavgat'ın Akdeniz'e akan sularından yıllık 300 milyon $ kazanma ve Ortadoğu barışına katkıda bulunmayı hedeflemiştir. 129 milyon harcama ile, 1992'de başlayan proje, 1998'de bitirilmiştir. Projede, Manavgat Barajının alt kısmındaki Ulukapı köyünde su alım istasyonu, pompa bölümü, sahile kadar 10 km boru hattı, sahilde dolum tesislerinden oluşmaktadır. İsrail maliyetleri gerekçe göstererek alımdan vazgeçmiştir[1]
1997 yılında Norveç'li bir firma balon ile Kıbrıs'a su taşıyabileceğini bildirmiştir. 1998'de yapılan birkaç seferden sonra Akdeniz'in tuzlu sularına dayanamayan balonlar patlamıştır.[6] Taşınan su İçel ili, Aydıncık ilçesinde deniz kenarından çıkan bir kaynaktan alınmıştır. Kaynak suyu 930 m borular ile deniz içine ulaşıp, balonları doldurmaktadır. Taşımada plastik ve elyaftan yapılma üç balon kullanılmıştır.[7]
Suyun satışı için İsrail ile görüşmeler yapılmıştır. İsrail 2002'den sonra, 5-10 yıl içinde 30-50 milyon m³ su satın almaya niyetli olduğunu ifade etmiştir. Fakat suyun maliyeti, ortaya çıkacak diğer masraflar gibi tereddütleri bulunduğundan kesin anlaşma sağlanamamıştır.[8]
2003'te İsrail Enerji ve Alt Yapı Bakanı şu açıklamayı yapmıştır: Su alımında; miktar, fiyat ve süre konusunda anlaşmaya varıldı. Fakat suyun taşınmasında sorun var, bunun için dev tanker yaptık, balonla taşımanın tavsiye ediliyor, ama bu yöntemde soru işaretleri bulunmaktadır.[9]
İsrail'in su almayacağı anlaşıldıktan sonra, Yunanistan, KKTC, Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerine su satılmaya çalışılmış fakat bir ilerleme sağlanamamıştır. Tesisler Antalya Belediyesine isteği üzerine devredilmesine rağmen onlarda su satışı gerçekleştiremedi. 2008'de aldıkları tesisleri 2011'de yeniden DSİ'ye geri devrettiler.[1]
Kıbrıs Barış Suyu
değiştirBarış suyu kavramı 90'lı yıllarda Ortadoğu'yu ifade ederken 2010'lu yıllarda Kıbrıs'ı ifade eder olmuştur. 2011'de temeli atılan, 2015'te tamamlanan, Dragon Çayı'nın sularını KKTC'ye su ulaştıran, KKTC Su Temin Projesi'nden basında barış suyu olarak isimlendirilmiştir.[10][11]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c "Manavgat Barış Suyu satılamıyor". hurriyet.com.tr. 31 Mayıs 2011. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ a b c TEPEKAYA, Yrd. Doç. Dr Muzaffer (1996). "DEĞİŞEN DÜNYA KONJONKTÜRÜNDE TÜRKİYE'NİN SINIR AŞAN SULARI". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2018.
- ^ "Özal'ın Barış Suyu rüyası gerçek olacak". hurriyet.com.tr. 8 Ağustos 2002. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ KALAYCI, Doç. Dr. İrfan. "Ortadoğu'nun Kült Sorunu - 'Su': Sosyo - Ekonomik ve Jeo - Ekonomik Bir Tahlil". dergipark.gov.tr. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ "İsrail 'Manavgat Suyu' projesini onayladı". yenisafak.com. 6 Ocak 2004. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ "Barış Suyu Projesi yaşam buluyor" (PDF). emo.org.tr. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2018.
- ^ "KKTC'YE BALONLA BUGÜNE DEK 1.9 MİLYON TON SU TAŞINDI". 19 Nisan 2002. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2018.
- ^ "Barış Suyu'nda anlaşma sağlandı". arsiv.ntv.com.tr. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ "Manavgat'ın suyu 20 yıl İsrail'e akacak". hurriyet.com.tr. 4 Ekim 2003. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2018.
- ^ "Barış suyu' Kıbrıs'ta müzakerelerin seyrini değiştirecek'". aa.com.tr. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2018.
- ^ "'Barış suyu der, güneye de su verebiliriz'". haberturk.com/. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2018.