Basra Körfezi

Arabistan Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı koy

Basra Körfezi, (Farsça: خليج فارس, Halîc-î Fars; Arapça: الخليج الفارسي, al-Halîc al-Farsî), Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.

Basra Körfezi
Havza
Ülke(ler)Ülkeler listesi
KonumArap Yarımadası, Asya
Koordinatlar26°K 52°D / 26°K 52°D / 26; 52
Genel bilgiler
Aktığı yerHint Okyanusu
TürDeniz
Akarsu (gelen)Fırat nehri
Akarsu (giden)Umman Körfezi
Uzunluk989 km (615 mi)
Ortalama derinlik50 m (160 ft)
En derin noktası90 m (300 ft)
Yüzölçümü251.000 km2 (97.000 sq mi)
Wikimedia Commons
Harita
Basra Körfezi'ne kıyısı olan ülkeler
8.-9. yüzyıla ait Basra Körfezi Haritası
Bir kum fırtanısı altında Basra Körfezi'nin uydudan görünümü

Etimolojik kökeni

değiştir

Körfezin bilinen en eski adı Fars Körfezi'dir.[1] Ancak körfez kıyılarının Arap fetihleriyle ele geçmesi ve Arap denizcilerin Asya kıtasında koloniler kurabilecek kadar gelişmesi sonucu aynı ismin Arapça telaffuzu olan Halic-î Fersî tanımı doğmuştur.

18'inci yüzyıldan itibaren körfezin Türkçe adı körfezin kıyısındaki en gelişmiş yerleşim yeri olan Basra kentinden dolayı Basra Körfezi olmuştur. İran, bölgenin Fars ismini korumak için 2010 yılından itibaren 30 Nisan gününü Millî Fars Körfezi Günü ilan etmiştir. Ancak özellikle körfeze kıyısı olan Arap ülkeleri tarafından bölge Arap Körfezi anlamına gelen el-Halîc'el-Arabî şeklinde adlandırılmaktadır.[2] Birleşmiş Milletler ise bölgenin tarihi isminden dolayı Fars Körfezi ismini tercih etmektedir.[3]

Coğrafî konumu

değiştir

Yüzölçümü 240.000 km²'ye varan bu iç denizin Irak kıyılarında Şattülarap'ın ağzından başlayarak Hürmüz Boğazı çıkışına kadar olan uzunluğu 975 km, en geniş yerinde eni ise 370 kilometredir. Genel olarak körfezin derinliği İran'a yakın taraflarda 90–110 m. arasında iken Arap kıyılarında ortalama 35 m. civarındadır. Esasen sığ olan körfez bölgesinde Fırat, Dicle ve diğer nehirlerin taşıdıkları kum ve çamurlar da gittikçe denizi doldurmakta ve özellikle kuzey kıyılar güneye doğru ilerlemektedir. Önceleri bu kıyıların çok daha yukarıda oldukları ve Fırat ile Dicle'nin ayrı yerlerden denize döküldükleri bilinmektedir. Nehir sularının azlığı ve aşırı buharlaşma dolayısıyla körfezin suyu oldukça tuzludur. Dünya petrol üretiminin üçte biri körfez bölgesinde gerçekleştirilirken yine dünya petrol rezervlerinin üçte ikisi de bu bölgede bulunmaktadır. Petrol zenginliğine ilave olarak Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkelerde bol miktarda doğal gaz da çıkmaktadır.[4]

Kıyısı olan ülkeler

değiştir

Tarihî önemi

değiştir

1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda da temel olmuştur.

25 Mayıs 1981 tarihinde Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan 6 ülke, ekonomik, siyasal ve sosyal hedefleri olan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi kurmuştur.[5]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ http://www.payvand.com/news/05/sep/1099.html 17 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Publication of Historical Maps of the Persian Gulf in Tehran
  2. ^ http://www.arabiangulfmaps.com/ 10 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Arap Körfezi Haritaları
  3. ^ http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/UNGEGN/docs/23-gegn/wp/gegn23wp61.pdf 3 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Historical, Geographical and Legal Validity of the name 'Persian Gulf'
  4. ^ "İslam Ansiklopedisi, Mustafa L. Bilge". 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015. 
  5. ^ "Tourism Australia Körfez Ülkelerine Olan Bağlantılarını Artırır". 6 Kasım 2005. 21 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2007. 

Dış bağlantılar

değiştir