Vikipedi

Batı Antarktika buz tabakası

Batı Antarktika'yı kaplayan kıtasal buz tabakasının bir bölümü

Batı Antarktika buz tabakası (İngilizce kısaltması: WAIS), Transantarktik Dağları'nın batısında uzanan ve Batı Antarktika'yı kaplayan Antarktika kıtasal buz tabakasının bir bölümüdür.

Daima ıssız Batı Antarktika

Batı Antarktika buz tabakası, deniz bazlı buz tabakası olarak sınıflandırılır. Ross Buz Sahanlığı, Rønne Buz Sahanlığı ve Amundsen Denizi içine akan buzullar ile çevrilidir.

Antarktika buz tabakasının hacminin yaklaşık 25,4 milyon km3 olduğu tahmin edilmektedir, Batı Antarktika buz tabakası ise bu hacmin yaklaşık %10'unu veya 2,2 milyon km3 içerir.[1] Buzun ağırlığı altında yatan kayaların 0.5 ile 1 kilometre arasında batmasına neden olmuştur.[2] Bu, izostatik çöküntü olarak bilinen bir süreçtir.

Kendi ağırlığının kuvveti altında, buz tabakası deforme olur ve akar. Buz sahile ulaştığında, ya parçalanır ya da su üzerine dışa doğru akmaya devam eder. sonuçta kıtaya yapıştırılmış büyük, yüzen bir buz sahanlığı oluşur.[3]

Buz kütlesi kaybı

değiştir

Batı Antarktika buz tabakası, Amundsen Denizi, Pine Adası, Thwaites ve and Smith buzulları bölümlerinde kütlesinden kayıplara uğramaktadır.[4] Veriler kar yağışının azaldığını buz kaybının arttığını ortaya koymaktadır. Bir ön analize göre, kaybettiği kütle ile ve yerine koyduğu kütle arasındaki fark yaklaşık %60'tır. Yalnız bu üç buzulun erimesi dünya çapında deniz seviyesinin yılda yaklaşık 0,24 milimetre yükselmesine neden olmaktadır.[5] Bu eğilimin ivmesinin giderek arttığına dair kanıtlar vardır: 1996-2006 yıllarında Antarktika buz kütlesi kaybında % 75 oranında bir artış olmuştur.[6] As of November 2012 the total mass loss from the West Antarctica is estimated at 118 ± 9 Gt/y mainly from the Amundsen Sea coast.[7] Kasım 2012 itibarıyla başta Amundsen Denizi kıyıları olmak üzere Batı Antarktika buz tabakasının toplam kütle kaybının (118 ± 9 Gt / y) olduğu tahmin edilmektedir.[7]

 
Topgrafik ve Bathimetrik buz tabakasız Antarktika haritası, sürekli deniz seviyesinde ve buzul sonrası toparlanma olmaksızın

Potansiyel çöküş

değiştir

Ocak 2006'da, İngiltere'de hükûmet tarafından hazırlatılan raporda, İngiliz Antarktika Araştırmaları başkanı Chris Rapley, Batı Antarktika buz tabakasının parçalanmaya başladığına dair uyarılar olduğundan bahsetmiştir. Bu parçalanma sonucu, deniz seviyesinin yaklaşık 3.3 metre yükselebileceği varsayımında bulunmuştur.[8] Bir başka varsayıma göre tüm Batı Antarktika buz tabakasının erimiş olması hâlinde, küresel deniz seviyesinin 4.8 m yükseleceği yolundadır.[9] Rapley, buz tabakanın istikrarı hakkındaki endişelerini "Uyanmış bir dev olduğunu söyleyebilirim. Bu gerçek bir endişedir." şeklinde belirterek Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporunun revize edilmesi gerektiğini söylemiştir.[5]

Rapley, deniz seviyesinin altında ana kaya üzerindeki Antarktika buz tabakasının parçalarının yeterince hızlı bir şekilde buz tahliyesine başlamasının deniz seviyesinin yükselmesine neden olacağını, Bu değişimin nedenini anlamak amacıyla ne kadar buzun ne kadar zamanda kaybedileceği tahminleri üzerinde acilen durulması gerektiği, Güncel bilgisayar modellerinin sürgülü buz tabakasının üzerindeki sıvı suyun etkisini içerdiğini buz tabakasının gelecekteki davranışı hakkında muhafazakâr tahminlerden kaçınılması gerektiğini belirtmektedir.[10]

Üst düzey NASA bilim adamı ve önde gelen iklim uzmanlarından James E. Hansen ise, sonuçların endişe verici olduğu ve bir levhanın dağılmaya başladığında, bu, hızlı parçalanmanın patlayarak bir devrilme noktasına ulaşabileceği görüşündedir.[11]

ABD ve İngiltere'den kutup buz uzmanları 2007 yılı Mart ayında Batı Antarktika Deniz Seviyesi Tahmini Atölye Çalışması (WALSE) Austin Texas Üniversitesi'nde bir araya geldiler.[12] Çalışmada, Batı Antarktika buz tabakasının gözlenen artış erimesini açıklayan yeni bir hipotez üzerinde tartışılmış, hava sirkülasyonu şekillerindeki değişiklikler sıcaklığın oldukça yüksek artmasına yol açtığını, Antarktika kıyılarında nispeten ılık derin okyanus suyu buz tabakasının kenarında yüzen buz sahanlığındaki erimeyi attırdığı savunulmuştur.[13] Bir okyanus modeli çıkış buzulların çıkışındaki buz sahanlıklarına doğru olan rüzgârlardaki değişikliklerin, deniz tabanındaki derin çukurluklar boyunca su kanlı oluşmasına nasıl neden olabileceğini göstermiştir.[14] Sirkülasyon şekillerindeki değişikliklerin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak derin okyanus suyunun sıcaklığındaki oldukça yüksek artışla atmosfer arasındaki bu bağlantı, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle Batı Antarktika buz tabakasının hızlandırılmış bir şekilde kaybına neden olabilicek bir mekanizma sağlamaktadır.[14] Batı Antarktika buz tabakasının istikrarsızlık göstermeye başladığını düşündüren uydu verileri bu hipotezi destekler niteliktedir.[4][15]

Isınma

değiştir

Batı Antartktika buz tabakası son 50 yıl içinde her on yılda bir 0.1 °C ısınmıştır ve ısınma kış ve bahar aylarında etkili olmuştur. Bu kısmen Doğu Antarktika'daki soğuma ile dengelenmiş olmasına rağmen, bu etki 1980'ler ve 1990'larla sınırlıydı. Antarktika kıta genelindeki 1957'den bu yana her on yılda 0,05 °C ortalama yüzey sıcaklığı artış eğilimi olumlu ve anlamlıdır.[16] Bu ısınmanın en güçlü olduğu yer Antarktika Yarımadası'ndaki buz tabakasındadır. 2012 yılında, 1958'den bu yana buz tabakasının sıcaklık kayıtları yeniden analiz edilmiş ve Batı Antarktika buz tabakasının, önceki tahminlerden 2.4 °C ile neredeyse iki katı ısındığı sonucuna varılmıştır. Bu nedenle Bazı bilim adamları 2002'deki Larsen B Buz Sahanlığı'da olduğu gibi Batı Antarktika buz tabakasının çökebileceğinden korkmaktadırlar.[17]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Lythe, Matthew B.; Vaughan, David G. (Haziran 2001). "BEDMAP: A new ice thickness and subglacial topographic model of Antarctica". Journal of Geophysical Research. 106 (B6). ss. 11335-11352. Bibcode:2001JGR...10611335L. doi:10.1029/2000JB900449. 
  2. ^ Anderson, John B. (1999). Antarctic marine geology. Cambridge University Press. s. 59. ISBN 0-521-59317-4. 
  3. ^ Ice Shelves, Antarctic and Southern Ocean Coalition 20 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b DOI:10.1029/2008GL033365
  5. ^ a b Jenny Hogan, "Antarctic ice sheet is an 'awakened giant'" 27 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New Scientist, February 2, 2005
  6. ^ DOI:10.1038/ngeo102
  7. ^ a b DOI:10.1038/nature11621
  8. ^ Bamber J.L., Riva R.E.M., Vermeersen B.L.A., LeBroq A.M. (2009). "Reassessment of the potential sea-level rise from a collapse of the West Antarctic Ice Sheet". Science. 324 (5929). ss. 901-3. Bibcode:2009Sci...324..901B. doi:10.1126/science.1169335. PMID 19443778. 
  9. ^ Bamber J.L., Riva R.E.M., Vermeersen B.L.A., LeBroq A.M. (2009). "Reassessment of the potential sea-level rise from a collapse of the West Antarctic Ice Sheet (Supporting Online Material)". Science. 324 (5929). ss. 901-3. Bibcode:2009Sci...324..901B. doi:10.1126/science.1169335. PMID 19443778. 
  10. ^ "West Antarctic ice sheet: Waking the sleeping giant?" 10 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Symposium, February 19, 2006
  11. ^ Jonathan Leake and Jonathan Milne, "Focus: The climate of fear" 22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Sunday Times — Britain, February 19, 2006
  12. ^ Çalışma sonucu yapılan açıklama için bakınız:Bildiri 7 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ "Statement: Thinning of West Antarctic Ice Sheet Demands Improved Monitoring to Reduce Uncertainty over Potential Sea-Level Rise (March 28, 2007)". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014. 
  14. ^ a b DOI:10.1029/2008GL034939
  15. ^ Kaufman, Mark (2008) "Escalating Ice Loss Found in Antarctica: Sheets Melting in an Area Once Thought to Be Unaffected by Global Warming" Washington Post (January 14) p. A01 online 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ DOI:10.1038/nature07669
  17. ^ Matt McGrath (23 Aralık 2012). "West Antarctic Ice Sheet warming twice earlier estimate". BBC News. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2013. 

Dış bağlantılar

değiştir


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Batı_Antarktika_buz_tabakası&oldid=32587355" sayfasından alınmıştır