Batı Felsefesi Tarihi

Batı Felsefesi Tarihi
A History of Western Philosophy
	Bertrand Russell'ın 1945 tarihli eseri Batı Felsefesi Tarihi (A History of Western Philosophy)'nin 1972 Türkçe baskısının 1. cildinin kapağı.
Yazar	Bertrand Russell
Çevirmen	Muammer Sencer
Kapak sanatçısı	Fahri Karagözoğlu
Ülke	İngiltere
Dil	İngilizce
Konu	Felsefe
Tür	Kurgusal olmayan düzyazı (non fiction)
Yayım	Bilgi Yayınevi Ankara 1. Baskı 1969, 2. Baskı 1972; Kitaş, Say, İlya, Alfa Yayınları. (özgün); 1969 1. basım (Bilgi); 1969 (Kitaş); 1983 (Say); 2001 (İlya); 2016 (Alfa) (Türkçe)
Yayımcı	1945
Sayfa	Toplam 1252 sayfa; 1. Cilt 440 ; 2. Cilt 284; 3. Cilt 528 sayfa
Bilgi dizisi 2 serisi

Batı Felsefesi Tarihi (İngilizce özgün adı: A History of Western Philosophy), İngiliz filozof, mantıkçı, matematikçi ve tarihçi Bertrand Russell'ın 1945 yılında yazdığı üç ciltlik eseridir.

Bu hacimli eserinde Russell, Sokrates öncesi düşünürlerden başlayarak 20. yüzyıl başlarına kadar gelen süreçte felsefenin tarihini geniş bir bakış açısıyla inceler. İlk yayımlandığı günden beri büyük ilgi gören bu eserin bütün dünyada, onlarca dilde halâ sayısız baskıları yapılmaktadır ve düşünürün "Matematiğin İlkeleri ve Mantığın İncelenmesi" adlı eseriyle birlikte önemli felsefe yapıtlarının en başında gelmektedir. Tam da bu nedenle bu kitabın geliri Russell'a ömrü boyunca parasal bir güvence de sağlamıştı. Bertrand Russell'ın 1950 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü almasını sağlayan eserinin de ağırlıklı olarak "Batı Felsefesi Tarihi" olduğu söylenmektedir.^[1]

İlk önce 1945 yılında ABD, ertesi yıl da Birleşik Krallık'ta yayımlanan kitap Türkiye'de 1969 yılında Bilgi Yayınevi tarafından basılmıştır. Türkçe baskısının ikinci cildinde Albert Einstein'ın Bertrand Russell üzerine yazdığı ve 1943 yılında Princeton'da kaleme almış olduğu bir yazı yer almaktadır.

İçerik

1. Cilt: Antikçağ

Özgün adı Ancient Philosophy. Bu ciltte önce Thales, Pisagor, Heraclitos, Parmenides, Empedocles, Anaximander, Anaximenes, Anaxagoras, Leucippus, Democritus ve Protagoras gibi Sokrates öncesi düşünürler incelenmiş, sonra da Socrates, Plato ve Aristo'ya eğilinmiştir. Son olarak da Aristo sonrası antik felsefeye yön veren kinikler (cynics), Skeptikler, Epiküreanlar, Stoikler ve Plotinus'a yer verilmiştir.

2. Cilt: Orta Çağ, İslam Felsefesi - Hristiyan Felsefesi

Özgün adı Catholic Philosophy. Eserin bu cildinde Russell, Orta Çağ felsefesinin babaları St Ambrose, St Jerome, Hippolu Aziz Augustinus, St Benedict ve Papa Büyük Gregory'nin yanı sıra Yahudi ve İslam felsefelerinin gelişimlerini de incelemiştir. Bertrand Russell kitapta İslam felsefesinden sürekli olarak "Muhammedian felsefe" şeklinde bahsetmiştir. Cildin son bölümünde de Johannes Scottus Erigena ve Akinolu Thomas'a yer vermiştir.

3. Cilt: Modern Çağ-Yeni Çağ

Özgün adı Modern Philosophy. Bu son ciltte önce Rönesans'tan Hume'a kadar olan süreyi ele alarak Machiavelli, Erasmus, Thomas More, Bacon, Hobbes, Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley ve Hume'u incelemiş, daha sonra da Rousseau'dan günümüze doğru gelerek Rousseau, Kant, Hegel, Byron, Schopenhauer, Nietzsche, Faydacılar, Marx, Bergson, William James ve John Dewey'e yer ayırmıştır. Bu son cildin "Mantıksal Analiz Felsefesi" adlı son bölümünde ise o zamana ait kendi felsefi düşüncelerini okurlara sunmuştur.

Kitabın Türkçe çevirisi üzerine

Bertrand Russell'ın "Batı Felsefesi Tarihi"ni Türkçeye ilk kez 1969 yılında Muammer Sencer çevirmişti. Bilgi Yayınevi'nin bastığı üç ciltlik eserin ilk cildinin başlarında, "Russell'ın Yaşantısı ve Düşünceleri" adlı uzun giriş bölümünün ardından çevirmen, "Çeviri Üzerine" adlı uzunca bir açıklama yazısı koymayı gerekli görmüştür. Bunun nedeni, o yıllarda toplumda Türk Dil Kurumu'nun da öncülüğününde bir Öz Türkçe kullanma akımının yaygınlaştırılmaya çalışılması ve toplumun bazı kesimlerinden bu çabaya karşı gösterilen tepkiydi. Bu tepkilere karşılık olarak çevirmen, kitabın 1972'de yapılan 2. baskısında, ikinci cildin başında "Çevirmenden Birkaç Söz" başlıklı yazısıyla da açıklamalarını sürdürmek zorunda kalmıştır. Bu yazısında sayıları az da olsa bazı okuyuculardan kullanılan Öz Türkçe sözcükler nedeniyle küfürlü mektuplar bile aldığını yazmıştır.

Çeviride kullanılan birçok Öz Türkçe sözcüğün yanında parantez içinde sözcüğün diğer anlamının da verilmiş olması, bu sözcüklerin henüz, o tarihlerde toplumun genelinde tam olarak kabul görmemiş olduğunun bir belirtisi sayılabilir. Ancak aradan geçen kırk küsur yıldan sonra bu sözcüklerden pek çoğunun çoktan gündelik kullanıma girmiş olduğunu da görüyoruz. O tarihlerde zorlamayla Türk diline kazandırılmış gibi gözüken ve herkesçe benimsenmeyen, ancak bugün yaygınca kullanlan sözcüklere örnek: Yadsımak (reddetmek), gizem (sır), davranış (muamele), düşün (idea), beğeni (zevk), öbek (grup), yıkım (felâket), us (akıl), evrensel (kozmik). Günümüzde bile kabul görmemiş veya yaygın kullanılmayanlara örnek ise: Görümsel (ampirik), özdek (madde), ergi (zihin), tüzün (adalet), nen (şey) ve ayrıl (istisna).

Bölüm başlıkları

Bilgi Yayınevi'nin 1969 tarihli çevirisindeki bölüm başlıkları şunlardır:

(Not: Bölüm başlıklarının imlâsı kitaptaki şekli korunarak buraya aktarılmıştır.)

1. Cilt: Antikçağ

Russell'in Yaşantısı ve Düşünceleri
Çeviri Üzerine
Önsöz
Giriş
I Grek Uygarlığının Yükselişi
II Miletos Okulu ve Thales
III Pythagoras
IV Herakleitos
V Anaxagoras
VI Parmenides
VII Empedokles
VIII Kültür Yönünden Atina
IX Atomcular
X Protagoras
XI Sokrates
XII Sparta'nın Etkisi
XIII Platon'un Düşünce Kaynakları
XIV Platon'un Ütopyası
XV Düşünler (İdealar Kuramı)
XVI Platon'un Ölümsüzlük Kuramı
XVII Platon'a Göre Evrenin Doğuşu
XVIII Platon'da Bilgi ve Algı
XIX Aristoteles Metafiziği
XX Aristoteles Ahlâk Sistemi
XXI Aristoteles'in Siyaset Görüşü
XXII Aristoteles Mantığı
XXIII Aristoteles'in Fizik Görüşü
XXIV Grek Matematiği ve Gök bilimi
XXV Ellenci Dünya
XXVI Köpeksiler (Kynikoslar) ve Kuşkucular (Spektikoslar)
XXVII Epikurosçular
XXVIII Sundurmacılık (Stoikçilik)
XXIX Ekin (Kültür) Açısından Roma İmparatorluğu
XXX Plotinos

2. Cilt: Orta Çağ, İslam Felsefesi - Hristiyan Felsefesi

Albert Einstein'in önsözü: «Bertrand Russell Üzerine»
Çevirmenden Birkaç Söz
Giriş
Yahudilerin Dinsel Gelişimi

İslâmlık ve Yahudilik

İlk Dört Yüzyılda Hristiyanlık

Muhammet'in İsa Hakkında Görüşü
İlâhi Adalet
Celsus'a Karşı
Hıristiyanlığın Gelişme Nedenleri

Üç Kilise Doktoru

Sanctus Ambrosius
Mektuplar
Yontu Kavgası
II Valentinianus'la Çatışma
Theodosius'la Anlaşmazlık
Jeromius
Sanctus Augustinus
İtiraflardan Bir Olay
İtiraflarda İlginç Bir Bölüm

Sanctus (Saint) Augustinus'un Felsefesi ve Teolojisi

I) Salt Felsefesi
Zaman Nedir?
II) Tanrı Kenti
Ayrıntıların Özeti
Sofu Bakireler
Cinsel Zevk
Tanrı Kentinin Önemli Yanı
III) Pelagiusçularla Savaş

Beşinci ve Altıncı Yüzyıllar

Cyrillus'la Nestorius'un Kavgası
Monophysis İtizali
Boethius

Sanctus Benedictus ve Büyük Gregorius

Sanctus Benedictus
Gregorius
Gregorius'un Mektupları

Karanlık Çağlarda Papalık

Papa - Kral Pazarlığı
Constantinus Vakfı
Sanctus Bonifacius
Alcuinus

Johannes Scotus
XI. Yüzyılda Kilise Reformu

XI. Yüzyılda Reform Devinisi
VI. Gregorius
VII. Gregorius
Canossa'ya Götüren Kavga
Tours'lu Berengar
Aziz Sanctus Anselmus

İslâm Kültürü ve Felsefesi

Arap Devletinin Yapısı
Ekonominin Temeli
Ekin
Al Kindi
İbnu Sina
İbnu Rüşd
Meymun

XII. Yüzyıl

İmparator - Papa Uyuşmazlığı
Lombard Kentlerinin Yükselişi
Haçlı Seferleri
Skolastikliğin Gelişmesi
Roscelinus
Abaelardus
Sanctus Bernardus

XIII. Yüzyıl 214

III. Innocentius
II. Frederich
Kathorosçular
Franciscus
Sanctus Dominicus

Aquino'lu Thomas

Thomas'ın Yapıtları
Tanrı Neyi Bilir
Summa'nm ikinci Kitabı
Üçüncü Kitap
İsteğe Bağlı Yoksulluk Üzerine
Dördüncü Kitap
Ölümden Sonra Dirilme

Franciscus Tarikatı Mensupları

Duns Scotus
Ockhamlı William
Ockhamlı'nın Felsefî Düşünceleri
Ockhamlı'nın Vecizesi
Ockhamlı'nın Tartışması

Papalığın Sönüşü

Jübile Devinisi
Templumcular
Halk Papa'sı
Rienzi
İki Papa
Wycliffe
Siyasal ve Ekinsel Değişme Nedenleri

3. Cilt: Modern Çağ-Yeni Çağ

Konu I: Genel Öz-Çizgiler (Karakteristikler)
Konu II: İtalyan Rönesansı

Politika
Medici Ailesi
Napoli ve Sicilya
Rönesans'ın Özellikleri
Din Adamlarının Aşağılığı

Konu III: Machiavelli

Borgia'nın Garip Macerası
Ordu
Söyleşiler
Siyasal Araçlar
Rousseau'yu öncelemek

Konu IV: Erasmus ve More

Eramus
«Deliliğe Övgü»
Sir Thomas More
Utopia

Konu V : Reform ve Karşı Reform

Üç Reform Adamı
Jesuitler

Konu VI : Bilimin Yükselişi

Coppernicus
Tycho Brahe
Johannes Kepler
Galileo
Newton
Başka Gelişmeler

Bilimsel Buluşların Felsefî Sonuçları

Konu VII : Francis Bacon

Yapıtları
Kıssadan Hisse
İdoller

Konu VIII: Hobbes'un Leviathan'ı

Leviathan
İkinci Bölüm
Despot Hükümdar
Uyrukların Özgürlüğü
III. ve IV. Bölümler
Sonuç

Konu IX: Descartes

Bir Günde Sistem
Ölüm
Çift Saat Kuramı
Boşluk Yoktur
Yapıtlar
Aritmetik ve Geometriden de Kuşku Edilebilir
Augustinus'un Cogito'su
Tanrısal Kanıtlar
Bilgi Kuramı
Descartes Felsefesinin Önemi

Konu X: Spinoza

Ethica
Metafizik Bölümü
Tanrı'yı Bilmek
Her Neni Saptamak

Konu XI: Leibniz

Uzay Monadların Sıralanmasıdır
Ontolojik Kanıt
Kozmolojik Kanıt
Tasarıdan Doğma Kanıt
Leibniz Felsefesinin Bir özelliği
Gizli Felsefe
Leibniz ve Mantık
İki Tür Doğruluk
Sonuç

Konu XII : Felsefî Liberallik

Doğruluk Nerede?
Liberalliğin Başlangıcı
İkinci Kanat
Locke'u Hazırlayan Koşullar
II. James

Konu XIII : Locke'un Bilgi Kuramı

Etkisinin Alanı
Birici, İkinci Nitelikler
Liberal Locke
Us'un Çözümü
Metafiziği Küçümsemek
Bilgi Deneyimden Gelir
Genel Terimler
Üç Tür Bilgi
Ahlaksal Öğretiler
Kişisel Çıkarla Kamu Çıkarı
Ahlâk Kuralları Neye Bağlı

Konu XIV : Locke'un Siyasal Felsefesi

A. Miras İlkesi
Evrensel Kral
Tanrısal Hak
Eleştiri

Konu XV : Locke'un Siyasal Felsefesi 213

B. Doğa Durumu ve Doğal Yasa
Hükümetlerin Yapısı
Komutanların Yetkisi

Konu XVI : Toplumsal Sözleşme

Birinci Kuram
İkinci Kuram
Doğal Durum
Özelgenin Korunması
Öldürme Hakkı

Konu XVII : Özelge (Mülkiyet)

Değer Kuramı

Konu XVIII : Denetimler-Dengeler

Denetimler Dengeler Tarihi

Konu XIX : Locke'un Etkisi

Etik Yönünden
Siyasette

Konu XX : Berkeley

Aytışımlar
Sese de Kurtuluş Yok
Eleştiri
Mantıksal Kanıtlar
Empirik Kanıtlar
Birinci Derece Nitelikler
Algılama
Anımsama
Dört Durum

Konu XXI: Hume

İnsan Yapısı Üzerine
Mantıksal Eksiklik
Tinbilimsel Eksiklik
«Kendi Düşüncesi»
Bilgi ve Belkilik (İhtimallik) Üzerine
Nesnel Bölüm
Öznel Bölüm
«Neden» Ne Demek?
Hume Felsefesi Neyi Temsil Eder
Genel Düşünceler
Tümevarım İlkesi

YENİ ÇAĞ

Konu I : Romantik Devini (Hareket)

XIX. Yüzyı l Başkaldırması
Estetik Ölçütler
Canavar Tipi
Yalnızlık

Konu II : Rousseau

Yaşam öyküsü
Verimli Çağ
Tanrı Bilimsel Bölüm
Genel İstem

Konu III : Kant ve Genellikle Alman İdealizmi

İdealistlerin Ortak Özellikleri

Konu IV : Kant Felsefesinin Ana Çizgileri

Ahlaksal Sistem

Konu V: Kant'ın Uzay ve Zaman Kuramı

Kuram'ın Açıklaması
Uzay Üzerine Metafizik Kanıtlar
Epistemolojik (Aşkın) Kanıtlar
Uzay Konusundaki Metafizik Kanıtlar
Zaman Hakkındaki Metafizik Kanıtlar
Prolegomena'daki Aşkın Kanıt
Kant'ın Uzay Görüşünden Çıkan Güçlükler
İki Uzay Görüşü
Fichte
Schelling

Konu VI : XIX. Yüzyıldaki Düşünce Akımları

Helvetius
Condorcet
Darwin Kuramı

Konu VII : Hegel

Genel Öz-Çizgiler (Karakterler)
Özne Yüklem Sorunu
Hegel Felsefesini Öbür «İdea»cılardan Ayıran Yanlar
Devlet Felsefesi
Hukuk Felsefesi
Savaş Kötü Değildir
Bütün ve Parça
Metafizik Sorun Mantık Sorunudur

Konu VIII : Byron
Konu IX : Schopenhauer

Yaşantısı
Schopenhauer İçtenli Değil
Tarihsel Açıdan Neler Önemli

Konu X: Nietzsche

Yaşantısı
Kadınları Küçük Görmek
Nietzsche'nin Öğretileri
Hakkında Neler Düşüneceğiz
Belli Başlı Ahlaksal Sorun
Nietzsche Ahlâkı
Buddho Tanrı'ya Ne Diyebilir
Nietzsche Tanrı'ya Ne Öğüt Verir

Konu XI : Yararcılar

James Mill

Konu XII: Karl Marx

Tarih Felsefesi
Marx'in Yanlışları
Tümeller
Özdekçilik (Materyalizm)
Eleştiri

Konu XIII : Bergson

Genel Çizgileriyle Bergsonculuk
Bergson Felsefesine Giriş
Zekâ - İçgüdü Ayrımı
Süre
Süre ve Bellek
Bergson'un Büyüsü

Konu XIV: Bergson'un Uzay ve Zaman Görüşü

Uzay Kuramı
Sayıların Esrarı
«Dinamik» Dünya Görüşü
Bergson ve Zenon'un Kanıtı
Süre Kuramı

Konu XV : William James

Deneyim (Experience) Nedir
İnanma İstemi
James'le Dewey Arasındaki Ayrım
James'in Kuramında Başka Bir Güçlük
James'in Dinsel Görüşü

Konu XVI : John Dewey

Dewey'nin Doğruluk Görüşü
Genelleştirme

Konu XVII: Mantıksal Çözümleme (Analiz) Felsefesi

Sentaks Sorunu
Fiziğin Kavramsal Gelişmesi
Tinbilimdeki (Psikolojideki) Değişme
Felsefe İki Bölümden Kuruludur
Felsefenin Görevi

Dizin

Ayrıca bakınız

Bertrand Russell'ın Batı Felsefesi Tarihi (A History of Western Philosophy) adlı üç ciltlik eserinin 1972 Türkçe baskıları.

Kaynakça

^ "A History of Western Philosophy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.

Kitabın 1969 baskısının arka kapak ve iç sayfalarındaki bilgiler

[1] "A History of Western Philosophy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.

[1]