Vikipedi

Batman (film, 1989)

Batman, Tim Burton tarafından yönetilen bir süper kahraman filmidir. DC Comics'in aynı isimli karakterinden uyarlanmıştır. Filmde Batman'i Michael Keaton, Joker'i Jack Nicholson canlandırmıştır. Kim Basinger, Michael Gough ve Robert Wuhl yardımcı rollerdedir. Warner Bros. şirketinin ilk Batman filmidir.

Batman
YönetmenTim Burton
YapımcıPeter Guber
Jon Peters
Michael Uslan
Benjamin Melniker
SenaristSenaryo:
Sam Hamm
Warren Skaaren
Hikâye:
Sam Hamm
Kitap:
Bill Finger
(geçmiyor)
Bob Kane
OyuncularMichael Keaton
Jack Nicholson
Kim Basinger
Robert Wuhl
MüzikDanny Elfman
Şarkılar:
Prince
KurguRay Lovejoy
DağıtıcıWarner Bros.
CinsiSinema filmi
TürüMacera
Yapım yılı1989, ABD
Çıkış tarih(ler)i23 Haziran 1989 (ABD)
20 Ekim 1989 (Türkiye)
Süre126 dk.
Dilİngilizce
Bütçe48.000.000 $
Hasılat411.350.000 $
Devam filmiBatman Dönüyor

Sam Hamm'in senaryoyu ilk yazma denemesinden önce Steve Englehart ve Julie Hickson taslak yazdılar. Batman rolü için A listesindeki birçok aktör düşünüldü. Jack Nicholson, Joker rolünü, yüksek bir maaş, kârdan yüzde ve çekim programı koşulları karşılığında kabul etti.

Filmin çekimleri 1988 Ekim ve 1989 Ocak tarihleri arasında Pinewood Stüdyoları'nda gerçekleşti. Hamm'in 1988 Amerikan Yazarlar Derneği grevine katılmasında dolayı bütçe 30 milyon dolardan 48 milyon dolara çıktı. Senaryoyu yeniden yazan Warren Skaaren, Charles McKeown ve Jonathan Gems'in katkıları filmin son jeneriğinde belirtilmedi. Batman eleştirel ve finansal anlamda başarı sağlayıp, 400 milyon doların üstünde hasılat yaptı. Film, 62. Akademi Ödülleri, 47. Altın Küre Ödülleri ve Saturn Ödülleri'nde birçok adaylık elde etti. Ayrıca TV için hazırlanan animasyon dizisine, Warner Bros.'un film serisine ve modern süper kahraman filmlerine ilham verdi.

Özet

değiştir

Küçük bir çocuk olan Bruce Wayne, anne ve babasının bir suçlu tarafından öldürülüşüne tanık olur. Kendini Gotham şehrini suçtan arıtmaya adar. Wayne Şirketinin başındazengin iş adamı geceleri Batman kostümünü giyip suçluları yakalar. Birkaç yıl sonra Gotham yeraltı suç dünyasının başına Carl Grissom geçer. Yeni bölge savcısı Harvey Dent, Polis Komiseri James Gordon ve tüm polis teşkilatının çablarına rağmen suç dünyası çökertilemez. Gazeteci Alexander Knox ve fotoğrafçı Vicki Vale, geceleri ortaya çıkıp suçluları öldüren ve şehre korku yayan yarasa kılığında kişinin peşine düşer. Vicki ve Knox, milyarder Bruce Wayne'in köşkünde düzenlediği partiye araştırma amaçlı katılırlar. Knox, Bruce Wayne ve Vicki Vale arasında oluşan kimyayı kıskanır. Aynı gece Carl Grissom sağ kolu Jack Napier'ı Axis kimya fabrikasına gönderir. Polis bunu haber alıp oraya gider. Jack bunun kendisine patronu Grissom tarafında düzenlenmiş bir komplo olduğunu anlar.

Jack ve ekibi polisler ile çatışmaya girer. Fabrikadaki durumdan haberdar olan Batman oraya gider. Jack'in yüzü bir kaza sonucu yara alır ve o bilinmeyen bir kimyasal maddenin içine düşmek üzereyken Batman onun elini tutar. Ancak Jack'in eli kayar ve kimyasal maddenin içine düşer. Polisin peşine düştüğü Batman farikadan çıkar. Jack kısa sürede kurtulur. Ancak yüzünde ve vücudunda kalıcı olarak izler kalır. Yüzü bembeyaz, saçları yeşil olur ve kendine has bir gülümseme kazanır. Kendisine Joker adını verir.

Grissom'ı öldürdükten sonra, birçok temel ürünün içine öldürücü kimyasal maddeler koyar. Gotham halkı temel ihtiyaçlarını karşılayamaz. En sonunda Batman, hangi ihtiyaçların içine kimyasal koyulmadığını bulur ve bunu Vicki Vale'e verir. Joker, Viki Vale'e romantik bir yakınlık hissetmeye başlar. Bruce Wayne, çocukluğunda anne ve babasını öldüren kişinin Joker olduğunu anlar. Joker, Gotham halkını öldürmek için bir parti düzenler. Bu partide insanlara para dağıtacağını söyler. Ancak yanında getirdiği balonların içinde halkı öldürecek olan bir gaz vardır. Batman, Joker'in planını bozar. Joker, Vicki Vale'i yanına alıp bir katedralin en üst katına çıkar. Joker, Batman ile mücadele ettikten sonra çan kulesinden düşer ve ölür. Batman, Gotham halkının yanında olacağını yazdığı bir mesaj bırakır ve polis teşkilatını kendisine ihtiyaçları olduğu anda çağırmaları için Yarasa Sinyalini bırakır.

Karakterler

değiştir
  • Michael Keaton, Bruce Wayne / Batman rolünde: Küçük yaşta anne ve babasının öldürülüşüne tanık olan ve geceleri yarasa kılığına girip suç ile mücadele eden zengin iş adamı. Batman'i araştıran fotoğrafçı Vicki Vale ile arasında romantik bir bağ oluşur. Delirdikten sonra Gotham'daki insanları öldürmek için plan yapan Joker'i durdurmaya çalışır.
  • Jack Nicholson, Joker rolünde: Bir kimya fabrikasında patronu Carl Grissom'ın ihanetine uğradıktan sonra bilinmeyen kimyasal maddelerin içine düşerek deformasyona uğrayan suçlu. Jack Napier kimliğinden çıkıp kendine Joker adını verir ve şehirde kaos yaratmaya çalışır. Filmdeki flashback sahnesinde Jack Napier'ı Hugo Blick canlandırdı.
 
Batman (Keaton), Vicki Vale'i (Basinger) Joker'den kurtarırken
  • Kim Basinger, Vicki Vale rolünde: Batman'i kim olduğunu bulma amacıyla Gotham şehrine gelen fotoğrafçı. Batman'a karşı takıntısı olan gazeteci Alexander Knox ile işbirliği yapar. Bruce Wayne ile arasında bir ilişki yaşanır. Ancak Joker'in de ilgi alanına girer.
  • Robert Wuhl, Alexander Knox rolünde: Batman'e takıntısı olan, bu yüzden de iş arkadaşları tarafından alay edilen gazeteci. Batman'i araştırmak için şehre gelen fotoğrafçı Vicki Vale ile ortaklık yapar.
  • Michael Gough, Alfred Pennyworth rolünde: Bruce Wayne'in sadık hizmetkarı ve sırdaşı. Ailesi öldürüldükten sonra Brue Wayne'i o yetiştirmiştir.
  • Pat Hingle, James Gordon rolünde: Gotham şehrinin polis müdürü. En başta Batman'in kötü niyetli olduğunu varsaysa da, sonradan onunla işbirliğine gider.
  • Billy Dee Williams, Harvey Dent rolünde: Gotham'daki suç oranını azaltmaya çalışan Bölge Savcısı.
  • Jack Palance, Carl Grissom rolünde: Sevgilisi Alicia ile beraber olmasına çok kızdığı ve sağ kolu olarak gördüğü Jack Napier'e komplo düzenleyen mafyababası. Deformasyona uğrayan Jack Naier, Joker kimliğine bürünerek Grissom'ın yanına gider ve ondan intikamını alır.
  • William Hootkins, Teğmen Eckhardt rolünde: Carl Grissom'ın emrindeki kirlenmiş polis teğmeni.
  • Jerry Hall, Alicia Hunt: Jack Napier ile ilişki yaşayan Carl Grissom'ım sevgilisi. Grissom, sevgilisini elinden alan Jack'e onun yüzünden komplo düzenler.

Yapım

değiştir

Geliştirme

değiştir
Ayrıca bakınız: Batman (film serisi) § Geliştirme

Pee-wee's Big Adventure (1985) filminin finansal başarısından sonra, Warner Bros. Batman filmini yönetmesi için Tim Burton'u kiraladı. Burton, o zamanki kız arkadaşı Julie Hickson ile Tom Mankiewicz'in yazdığı önceki camp metinden esinlenerek 30 sayfalık yeni bir taslak yazdı. The Dark Knight Returns ve The Killing Joke çizgi romanlarının başarısı, Warner Bros. şirketini daha ciddi bir olay örgüsü olan karanlık bir film yapmaya itti. Burton her ne kadar bir çizgi roman hayranı olmasa da, Öldüren Şaka'ya hayran kalmıştı.[1] Warner Bros. 1986 yılının Mart ayında Steve Englehart ile yeni yazılacak bir taslağa yardımcı olması için anlaştı.[2] Onun ilk taslağında Joker ve Rupert Thorne ana düşmanlardı ve Penguen de küçük bir roldeydi. Silver St. Cloud ve Dick Grayson yardımcı anahtar rollerdeydi. Englehart'ın sınırlı serisi Strange Apparitions'ta (ISBN 1-56389-500-5) benzer bir olay örgüsü izlendi. Warner Bros. etkilenmişti fakat Englehart çok fazla karakter olduğunu düşündü. Penguen ve Dick Grayson'ı çıkardığı ikinci taslağı 1986 yılının Mayıs ayında bitirdi.[2]

 
Tim Burton'ın kaleminden Joker'in konsepti.

Burton, bir çizgi roman hayranı olan Sam Hamm'e senaryoyu yazmasını teklif etti.[3] Hamm, hikâyenin gizem parçası için hikâyenin kökenini kullanmamayı ve flashback sahnesi yazmamayı tercih etti.[4] "Eğer Bruce Wayne'in Batman'e dönüşümünün bütün sürecini aktarırlarsa, hikâyeinin inanırlılığını kaybedeceğini" düşündü.[5] Hamm, Silver St. Cloud'u Vicki Vale ile, Rupert Thorne'u da kendi yarattığı bir karakter olan Carl Grissiom ile değiştirdi. Hamm, Dick Grayson'ın yardımcı bir karakter yerine küçük bir rolde göründüğü senaryoyu 1986'nın Ocak ayında bitirdi.[6] Hamm'in senaryosunun bir sahnesinde, Bruce Wayne ailesinin öldürüldüğü gece James Gordon ile tanışıyordu. Bu yol ile genç Bruce ve yetişkin Batman özel bir bağ paylaşıyordu. Benzr bir olay zinciri 2005 tarihli Batman Başlıyor (Batman Begins) filminde kullanılmıştı. Ancak Hamm'in senaryosu yeniden yazıldığında sahne silindi.[7]

Hamm'in senaryosu Amerika'nın çeşitli çizgi roman bayisinde gizlice satıldı. Batman için yapım çalışmalarına başlamanması için gereken işaret 1988 yılının Nisan ayında verildi ve ardından Tim Buton'ın yönettiği Beterböcek filminin sürpriz başarısı geldi.[1] Çizgi roman hayranları, filmi Burton'un yöneteceğini ve başrol de Keaton'ın yer alacağını öğrendiklerinde eleştiriler gelmeye başladı. Hamm "Onlar Tim Burton'ın adını Pee-wee's Big Adventure ile duymuşlardı. Michael Keaton'ın adını da oynadığı komedi filmlerinden biliyorlardı. Onlar bunun Batman'in 1980'lerdeki versiyonuyla tamamen zıt olduğunu düşündüler. Onlara filmin ciddi ve karanlık olacağını öğretmeye çalıştık ama hayranlar bize inanmadılar" diye açıklama yaptı.[4] Filmin yapımında olumsuz raporlar ile mücadele etmek için, Batman'in yaratıcılarından olan Bob Kane işe yardımcı danışmanlığa getirildi.[8]

Oyuncu kadrosu

değiştir

Batman rolü için Mel Gibson, Kevin Costner, Charlie Sheen, Daniel Day-Lewis, Pierce Brosnan, Tom Selleck ve Bill Murray düşünülmüştü.[3][9] Tim Buton'a bir aksiyon film yıldızı seçmesi için baskı yapıldı.[1] Yapımcı Jon Peters, Michael Keaton'ın doğru tercih olduğunu söyledi. Keaton ile Beterböcek filminde çalışan Burton bunu kabul etti.[9]

Rol için Keaton'ın seçilmesi çizgi romanın hayranları arasında tartışmalara neden oldu ve Warner. Bros. ofisinin önüne 50,000 protesto mektubu bırakıldı.[6] Bob Kane, Sam Hamm ve Michael Uslan da yavaşça oyuncu kadrosunu oluşturmaya çalışırken[4] Adam West, rol için en iyi seçimin kendisi olacağını söylüyordu. Burton "Bay Anne ve Night Shift'te oynayan Michael Keaton'ı seçtiğimiz için onların 1960'lardaki televizyon dizisinin bir benzerini ve yapmacık bir film yapacağımızı sandıklarını düşünüyorum" dedi.[10] Michael Keaton ilham için The Dark Knight Returns çizgi romanını okudu.[11]

Tim Curry, Willem Dafoe, David Bowie ve James Woods, Joker rolü için düşünülüyordu.[5][12] Robin Williams'ın adı da rol için geçmişti.[6] Yapımcı Michael Uslan ve yaratıcı Bob Kane'nin terihi 1980'lerden beri Jack Nicholson'dı.[13] Jon Peters, Nicholson ile 1986'da Eastwick Cadıları (The Witches of Eastwick) filminin çekimleri sırasında tanıştı. Nicholson, 6 milyon dolar ücret ve kâardan büyük bir yüzde aldı. Nicholson'un 50 milyon dolardan fazla ücret aldığı rapor edildi.[5][9]

Sean Young aslında Vicki Vale rolü ile filmin oyuncu kadrosunda yer alacaktı fakat çekimler sırasında hasta oldu.[3] Burton, Youg'u Michelle Pfeiffer ile değiştirmeyi düşündü, ancak Keaton o sıralar Pfeiffer ile ilişik yaşıyordu ve bunun uygunsuz olacağına inandı. Pfeiffer, 1992 tarihli Batman Dönüyor (Batman Returns) filminde Kedi Kadın'ı canlandırdı. Peters kadroya Kim Basinger'ı dahil etti.[9] Michael Gough'un Hammer Film Yapımcılık ile olan çeşitli işlerine hayran olan Burton, onu Alfred Pennyworth rolüy ile kadroya dahil etti.[14] Robert Wuhl da gazetei olan Alexander Knox'u canlandırdı. Aslında başlangıçta onun karakteri Joker'in zehirli gazından dolayı ölüyordu. Ancak film yapımcıları karakteri sevdi. Wuhl "Benim karakterimi çok beğendiler. Bu yüzden yaşamama izin vermeyi kararlaştırdılar" dedi.[7] Filmde Harvey Dent'i canlandıran Billy Dee Williams'ın devam filmlerinde de Two-Face'i canlandırması planlanıyordu. Ama 1995 tarihli Batman Daima (Batman Forever) filminin kadrosunda bu rol ile Tommy Lee Jones yer aldı. Williams, kendisini seçen kişiler için hayal kırıklığı oldu.[7] Nicholson, Tracey Walter'ı Bob the Gun rolüyle oyuncu kadrosunda yer alması için ikna etti.[15] Gerçek hayatta, Nicholson ve Walter yakın arkadaşlardı. Oyuncu kadrosunun geri kalanı da James Gordon'u canlandıran Pat Hingle'dan, Carl Grissom'ı canlandıran Jack Palance'den, Alicia Hunt'ı canladıran Jerry Hall'dan ve Max Eckhardt'ı canlandıran William Hootkins'ten oluştu.

Çekimler

değiştir

Film ekibi çekimlerin tamamen Hollywood, Kaliforniya'da gerçekleştirileceğini planlamıştı. Ancak medya film yapımıyla ilgilenmeye başlayınca İngiltere'ye geçildi.[16] Çekimler tamamen 1988'in Ekim ayı ve 1989'un Ocak ayı arasında İngiltere'deki Pinewood Stüdyoları'nda yapıldı.[16] 18 ses aşamasında, Pinewood'un on doksan beş dönüm arazisi kullanıldı.[8] Wayne Köşkü için Knebworth House kullanıldı.[17] Orijinal yapım bütçesi 30 milyon dolardan 48 milyon dolara çıktı.[9] Çekimler gizlilik içerisinde yapıldı. Gazeteciler birliği, Jack Nicholson'un ilk Joker fotoğrafı için 10,000 sterlin önerdi ve bu teklif reddedildi.[18] Film çekimi sırasında çeşitli sorunlarla karşılaşan Tim Burton "Bir işkenceydi. Hayatımın en kötü dönemiydi!" dedi.[9]

1988 Amerika Yazarlar Derneği grevi sırasında Sam Hamm'e senaryoyu yeniden yazması için izin verilmedi. Jonathan Gems, Warren Skaaren ve Charles McKeown çekimler sırasında senaryoyu tekrar yazdı. Sam Hamm, yeniden yazılmış olan senaryoyu beğenmedi, ancak değişiklikler yüzünden Warner Bros.'u suçladı.[4] Burton "Neden böyle bir sorun olduğunu anlamadım. Herkesin beğendiği bir taslak ile başlamıştık" diye açıklama yaptı.[1] Dick Grayson'ın filmde küçük bir rolü vardı ama daha sonra onun olduğu sahne filmin konusuyla alakasız bulunduğu için silindi.[3] Bob Kane bu karara destek verdi.[14]

Aslında final sahnesinde, Joker, Vicki Vale'i öldürüp, kinci bir öfke besledği Batman'e gönderiyordu. Jon Peters final sahnesinin değiştirilmesini söyledi ve yapım tasarımcısı Anton Furst'ü 12 metrelik bir katedral modeli oluşturması için görevlendirdi. Bu model, filmin zaten yüksek olan bütçesine 100,000 dolar daha ekledi. Sahnenin nasıl biteceği konusunda ipucu verme fikrini beğenmeuen Burton "Jack'in merdivenlerin başında durakladığını ve 'Merdiveni niye tırmadıyorum' diye sorduğunu anımsıyorum... 'Bilmem' dedim. 'Yukarıya çıktığında anlatırım sana' dedi.[19]

Tasarım

değiştir
"Gotham'ı Pinewood'da gördüğüm gibi hayal etmiştim. Her şey düşündüğüm gibi, her bina, her çöp kutusu, her tuğla..."
—Batman'in yaratıcılarından Bob Kane'nin Pinewood Stüdyoları'nda inşa edilen set hakkındaki fikri[18]

Tim Burton, Anton Furst'ün The Company of Wolves'taki tasarımlarına hayran kalmıştı ve Anton Furst'u, Beterböcek'in yapım tasarımını yapması için kiralama işlemi sonuçsuz kalmıştı.[16] Furst de daha sonradan pişman olduğu High Spirit filmini yapmıştı.[3] Furst, Burton'ın işlerinden hoşlanmıştı. Furst "Ben şimdiye kadar bu kadar uymlu olduğun bir yönetmen ile tanıştığımı sanmıyorum" demişti. "Kavramsal, ruhsal, görsel veya sanatsal. Hiçbir konuda kavga etmediğimiz için aramızda bir problem yoktu. Burton duygu ve davranış konusunda bir ustaydı" dedi.[8]

Furst ve sanat departmanı, "Gotham şehrini çirkin, soğuk ve durgun bir metropol imajı" olarak yapmak istedi.[20] Furst "New York şehri planlama komisyonu olmasaydı ne hale gelirdi diye düşündük. Mimari tarzla karışıklığında, şehir suç ile ilerlerdi. Bir çirkinlik denemesiydi. Kaldırım cehennem gibiydi" dedi.[21] Görsel efekt süpervizörü Derek Meddings, bir Batmobile yaratma düşüncesindeki Keith Short'a yardım etti[22] ve iki Browning makineli tüfek monte etti.[23] Furst, Batmobile'in tasarımı hakkında "Biz jet hava raçlarının bileşenlerin baktık, savaş makinelerine baktık, bütün türlere baktık. Sonunda dışavurumculuğu tercih ettik, 1930'ların Salt Flat Racers'larını ve 1950'lerin Stingray macho machines'lerini aldık" dedi.[18] Önceki tasarımlarda Jaguar ve Ford Mustang başarısız olunca, bir Chevrolet Impala inşa edildi.[18]

Kostüm tasarımcısı Bob Ringwood, (Yapay Zeka, Truva) Licence to Kill filminde çalışmak yerine Batman'i tercih etti. Burton "Michael biraz klostrofobikti. Bu onun için kötüydü. Batman bu tür sevdiği için kostüm biraz karanlıktı. Michael bunu kendi avantajı olarak kullanmayı başardı" dedi.[24] Burton'ın fikri tamamen siyah bir Yarasa Mağarası kullanmaktı ve Bob Kane de onun bu fikrine destek verdi. Jon Peters, Yarasa Mağarasına Nike ürünleri yerleştirmek istedi.[25] Ringwood, ilham için 200'den fazla çizgi roman okudu. 250,000 dolara mâl olan, 25 farklı burun ve 6 farklı baş kısımını olduğu 28 lateks tasarımını yarattı.[26] Çizgi romanın hayranları Yarasa Mağarası için olmsuz görüş bildidiler.[16] Burton çizgi romanlara spandex ve külot çizildiği için tayt kullanmamayı tercih etti.[1] Protez makyaj Nick Dudman (Harry Potter film serisi, Legend) Nicholson'ın tebeşir beyazı suratı için akrilik boya kullandı. Nicholson'ın sözleşmesinin bir bölmüne protez makyaj için onay koyuldu.[27]

Müzik

değiştir
Ayrıca bakınız: Batman (albüm) ve Batman soundtrack albümü

Burton, filmin müziklerini bestelemesi için, Pee-wee's Big Adventure ve Beterböcek'teki ortağı Danny Elfman' kiraladı. Elfman ilham için The Dark Knight Returns adlı çizgi romanı okudu. Elfman, daha önce bu film gibi büyük ölçekli ve bütçeli bir filmde çalışmadığı için endişeliydi.[28] Ayrıca yapımcı Jon Peters da Elfman'ın filmin açılışı için hazırladığı besteyi duyana kadar, yapacağı işten şüpheliydi.[29] Jon Peters ve Peter Guber, Prince'ın Joker'için bir müzik yazmasını ve Michael Jackson'ın romantik bir şarkı yapmasını istiyorlardı. Elfman daha sonra, Michael Jackson ve Prince'ın şarkılarını filmin müziği için birleştirdi.[1]

Bu fikirden hoşlanmayan Burton "Benim filmim Top Gun kadar ticari değil" dedi. Elfman, orkestranın bestelerini düzenlemek için eski grubu Oingo Boingo'nun baş gitaristleri Steve Bartek ve Shirley Walker'dan yardım aldı..[30] Sonra Elfman, filmin bestesinin ses miksajından rahatsız oldu. Elfman "Batman'in İngiliz teknisyenler tarafından hazırlanmasını kimse önemsemedi" diye ifade etti.[31] Batman iki soundtrack albümü çıkan ilk filmlerden oldu. Bunlardan biri Prince'in yazdığı şarkılardan, diğeri de Elfman'ın bestelerinden oluşuyordu. Her ikisi de başarılı oldu.[32] Batman: The Animated Series'in tema müziği için Elfman'ın açılış müziğinden derlemeler kullanıldı.[12]

Temalar

değiştir
 
"Ucubelerin düellosu"[1]

Yönetmen Tim Burton Batman'in teması tartışıldığında "Tüm film ve karakterlerin mitolojisi tamamen garabetlerin düellosudur. Aralarında bir kavga çıkan iki çirkin insandır" dedi. Devam eden Burton "Joker harika bir karakter, çünkü tam bir özgürlüğe sahip. Toplumdan dışlanıp, ne istiyorsa yapma özgürlüğünü olan ucube bir serseri. Onlar tiksindirici sayılır. Onlar özgürlüğün en karanlık taraflarıdır. Delilik sahip olabileceğiniz en korkunç özgürlük yoludur, çünkü toplumun yasalarına bağlı değilsiniz" dedi.[1]

Burton, Bruce Wayne'i iki insanın birleştiği bir Amerika simgesi olarak görüyordu. Bruce, gerçeği gizleyen biri olduğunu söylüyordu.[1] Burton biyografı Ken Hanke, Bruce Wayne'in, bir anti kahraman olarak yansıtılan alt benliği Batman ile mücadele ettiğini yazdı. Hanke, Batman'in Joker gibi suçlular ile mücadele etmek için sivil adaletin sınırlarına gittiğini yazdı.[33] Kim Newman bir teori oluşturarak "Burton ve senaristler, Joker ve Batman dramatik açıdan çok karşıt olduğunu görmüşler. Böylece de filmde onların geçmişlerini büyük ölçüde iç içe geçirmişler" dedi.[34]

Batman'in Axis Kimyasal fabrikasının önünde durduğu sahne, filmde sunulmuş olan görsel bir motiftir. Bu sahnede, bir tabelada dev kırmızı ışıklar ile AXIS yazar. Bu II. Dünya Savaşı'ndaki totaliter hükûmetler ile ilgili paralleldir. Burada doğal olarak Jack Napier'ın Joker'e dönüşümünü de içeren tehlikeli hareketler içerdi.[33] Batman için ilham 1930'lardaki ucuz dergilerde bulundu. Özellikle Gotham şehrinin sant tasarımında bunlardan faydalanıldı.[35] Time yazarı Richard Corliss, Metropolis (1927) ve The Cabinet of Dr. Caligari (1920) gibi filmlerin Gotham şehrinin tasarımı için kaynak oluşturduğunu gözlemdiğini yazdı. Hanke, Batman'deki kavramların başka bir döneme ait olduğunu yazdı. Hanke "Vatandaşlar, polisler, halk ve siyah-beyaz televizyon 1939'dan gelmiş gibi gözüküyor" dedi. Hanke daha sonra film ekibinin Vicki Vale'i klasik kara filmlere bir saygı duruşu olarak acı çekmiş genç bir kız olarak yansıttığını söyledi.[17] Final sahnesindeki bazı sahnelerin Vertigo filmine saygı duruşu olduğunu belirtti. Grissom'ın kanıt olarak kullanılabilecek bir kâğıttan korktuğu ve Jack Napier'ın ortaklarıyla yaptığı toplantıda, birini öldürdüğü sahne Dokunulmazlar filminden kaynak alındı.[36]

Gösterim

değiştir

Pazarlama

değiştir

Yapım tasarımcısı Anton Furst "Anımsatıcı ama her yerde aynı olan, sadece, ne fazla büyük ne de fazla küçük olan bir yarasa simgesine yer veren" bir poster tasarladı. Hazırlana önceki tasarımlar, RoboCop ve Barbar Conan filmlerinin afişlerine benziyordu.[9]

Yapım sırasında Jon Peters, The Wall Street Journal'da çizgi roman hayranlarının filmin başrolünde Michael Keaton'ın oynamasından dolayı memnuniyetsizlik duyduklarını belirten bir yazı okudu. Peters buna karşılık, Noel'de binlerce tiyatroda filmin ilk fragmanını yayınlattı. Basitçe gerçeküstü sahnelerin ve müziğin birleşmesiydi ama film için muazzam bir bekleyiş yarattı.[9] DC Comics, senarist Sam Hamm'in kendi mini çizgi oman serisini yazmasına izin verdi. Hamm'in hikâyeleri Batman: Blind Justice (ISBN 978-1-56389-047-5) adlı çizgi romanda toplandı. Denys Cowan ve Dick Giordano resim örnekleri çizdi.[5] Blind Justice romanında Buce Wayne'in Wayne Şirketler Grubunda gerçekleşen çeşitli cinayetletleri çözmeye çalışması anlatıldı. Daha sonra Batman Başlıyor filminde de yer alan Henri Ducard'ın ilk görünüşünü de içeriyordu.[5]

Filmin gösterim tarihi olan 1989 Haziran'ında "Batmania" (Batman çılgınlığı) polüler kültürde bir fwnomene dönüşmüştü.[16] 750 milyon doların üzerinde ürün satıldı.[12] O günler hatırlayan kült film yapımcısı ve çizgi roman yazarı Kevin Smith "O yaz kocamandı. Etrafta Yarasa Sinyali görmeden gezemezdin. İnsanlar o dandik başları istiyordu. O yaz sadece Batman'e aitti ve eğer bir çizgi roman hayranıysanız oldukça ateşliydi" dedi.[37] Hachette Book Group USA, Craig Shaw Gardner tarafından yazılan bir roman yayımladı.[38] Roman 1989 Haziran'ında New York Times gazetesinin en çok satanlar listesine girdi.[39] The New York Observer yazarı David Handelman, Batman'i yüksek konsept bir film olarak kategorize etti.[36]

Karşılama

değiştir

Batman, 23 Haziran 1989 tarihinde 2,194 sinema salonunda gösterime girdi. İlk hafta sonunda 43.6 milyon dolar kazandı ve Hayalet Avcıları II (Ghostbusters II) filminin bir hafta önce 29.4 milyon dolar kazanarak elde ettiği rekoru kırdı.[40] Batman sonunda Kuzey Amerika'da 251.2 milyon dolar, uluslararası olarak da 160.15 milyon dola kazanarak, toplamda 411.35 milyon dolar elde etti.[41] Batman, gösterime girdiği on gün içinde 100 milyon dolar kazanan ilk film oldu. 2008 tarihli Kara Şövalye'nin (The Dark Knight) ardından, en çok kazanan ikinci DC Comics romanı uyarlaması filmi oldu.[42] Kuzey Amerika'da en çok kazanan filmler sıralamasında 42. sıraya yerleşti.[43] Indiana Jones: Son Macera'ya (Indiana Jones and the Last Crusade) rağmen,[44] yılın en çok kazanan filmi oldu[45] ve 150 milyon dolarlık video satışı yaptı.[46] Film, Empire degisinin 2008 yılında düzenlediği "Tüm Zamanların En Muhteşem 500 Filmi" listesinde 458. sırada yer aldı.[47]

"Batman megayıldızı tarafından gaspediliyor. Onun yardımcı rolde olması gerekirken böyle oluyor. Jack Nicholson sahneye çıktığı andan itibaren bu film onun gösterisine dönüşüyor. Senaryo da bu kalıba uydurulup Joker merkezli bir hikâyeye dönüştürülmüştü. Bu durum esas karakteri de geri plana itmeyi başarmış."
—Sam Toy
—————————————————————————
Joker'in Batman'i gölgede bırakması bir hata değildir. Joker, Batman'den daha büyük bir kişilik, onu kimin oynadığı önemsiz. Batman'in tam zıddı. Fısır fısır konuşan yarasayı dengeleyecek yaygaracı bir karaktere ihtiyaç var.
— Olly Richards[48]

Yapılan eleştirilerin bir kısmı Batman'in çok karanlık olduğu yönündeydi. Burton'ın Batman'in karakterizasyonu yerine daha çok Joker'in portresi ile ilgilendiği yazıldı.[1] Çizgi roman hayranları, Matha ve Thomas Wayne'i Joker'in öldürmesine olumsuz yönde tepki verdi. Çizgi romanda, inayetten Joe Chill sorumluydu. Bir çizgi roman hayranı olan senarist Sam Hamm, Joker'in Wayne ailesini öldürmesini fikrinin yönetmen Burton'a ait olduğunu söyledi. "Yazar grevi devam ediyordu" diyen Hamm devam edip "ve Tim işini başka yazarlar ile hallediyordu. Ben, Alfred'in Vicki Vale'in Yarasa Mağarası'na girmesine izin vermesi konusunda da masumum" dedi. "Hayranlar fazla aldırmadı, kabul ediyorum. Alfred'in Wayne Malikanesi'nde çalıştığı son günler olacaktı" dedi.[29]

Prince'in yazdığı şarkılar, filmin konusu ile "uyumsuz" olduğu için eleştirildi.[3] Burton, Prince'in yazdığı şarkılar ile problemi olmadığını belirtirken, ama onları filmde kullanmak konusunda isteksizdi.[33] Burton film hakkında "Bazı bölümlerini severim, ama film beni genellikle sıkıyor. Evet film iyi, ama harika bir filmden çok kültürel bir olay oldu" dedi.[46] Film buna rağmen eleştirmenlerden çoğunlukla olumlu yorumlar aldı. Rotten Tomatoes sitesinde film hakkında yapılan 49 yorumdan %69'luk kısmı olumlu yöndeydi.[49] Metacritic sitesinde ise yapılan 17 eleştirinin ortalama notu 66 puan oldu.[50]

Burton biyografı Alison McMahan "Hayranlar Michael Keaton'ın filmin oyuncu kadrosunda yer almasıdan dolayı şikayet ediyorlardı. Ama, onun performansını izleyen hiç kimse şikayet edemedi" diye yazdı.[36] James Berardinelli başta yapım tasarımı olmak üzere filmden zevk aldığını söyledi.[51] Variety dergisi "Jack Nicholson her sahneyi çalıyor" diye yazdı.[52] Roger Ebert filmin yapım tasarımından etkilendiğini ama "Batman etrafta dikkat etmeyeceğiniz kadar çok şeylerle uğraşılmış yapım tasarımının hikâyenin önüne geçtiği bir zaferdir" dedi.[53] Onun eleştirmen ortağı Gene Siskel ona katılmadı ama filmi performansları nedeniyle bir yetişkin filmi olarak tanımladı. Chicago Reader'dan Jonathan Rosenbaum "izlemek için yeterli" diye bahsetti.[54]

Etkileri

değiştir

Anton Furst ve Peter Young Akademi Ödülleri'nde En İyi Sanat Yönetimi dalında ödül kazanırken,[55] Jack Nicholson da filmdeki performansı ile Müzikal veya Komedi Filmindeki En İyi Yardımcı Aktör'yi kazandı.[56] Britanya Televizyon ve Sinema Sanatları Akademisi, Batman'i altı dalda ödüle aday gösterdi (Yapım Tasarımı, Görsel Efekt, Kostüm Tasarımı, Makyaj, Ses ve Nicholson'ın filmdeki performansıyla Yardımcı Erkek Oyuncu) ama hiçbir kategoriyi kazanamadı.[57] Niholson, Basinger, makyaj departmanı ve kostüm tasarımcısı Bob Ringwood, Saturn Ödülleri'nde adaylık elde ettiler. Film de En İyi Fantezi Filmi ödülüne aday oldu.[58] Hugo Ödülleri'nde de En İyi Dramatik Sunum dalında aday oldu.[59]

Filmin başarısı Warner Bros.'u Batman: The Animated Series'i yaratmaya sevk etti.[60] Yaratıcılardan Brue Timm, filmin animasyon serisi için ilham kaynağı olduğunu belirtti.[61] Film, daha sonra Batman & Robin'in bitirdiği orijinal Batman film serisi'nin de başlangıcı oldu. Batman, modern süper kahraman filmlerinin yeni bir türe girmesine yardımcı oldu. Bu konuda şaka yapan Tim Burton "O ilk karanlık çizgi roman filmiydi. Şimdi herkes karanlık ve ciddi bir süper kahraman filmi yapmak istiyor. Ben yeni bir eğilime sebep olduğumu düşünüyorum" dedi.[62]

Yapımcı Michael Uslan ve Benjamin Melniker, 26 Mart 1992 tarihinde Los Angeles Bölge Üst Mahkemesi'nde sözleşme ihlali nedeniyle dava açtılar. Uslan ve Melkiner, Batman ve onun devam filmlerinin yapımcılığından sahtekarlık yoluyla atıldıklarını belirttiler. Uslan ve Melkiner "Biz vazgeçilmez katkılarımıza rağmen Batman'in başarısından hakkımız olan paydan mahrum bırakıldık" dedi.[9] Üst Mahkeme hakimi davayı reddetti. Batman, 2 milyar doların üsünde gelir kazanırken Uslan "Bizim tartışılmaz katkılarımıza rağmen, bizim katkılarımızın değersiz olduğunu kanıtladılar ve bir peni dahi alamadık" dedi.[9] Warner Bros. mahkemeye onların paylarını ödemeyi teklif etti. Uslan ve Melkiner'in avukatı bu teklifi "iki kutu patlamış mısır ve iki kutu kola" olarak tanımladı.[63]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e f g h i j Mark Salisbury (2006). "Batman". Burton on Burton. Londra: Faber and Faber. ss. 70-83. ISBN 0-571-22926-3. 
  2. ^ a b "Batman". Steve Englehart.com. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2009. 
  3. ^ a b c d e f Alan Jones (Kasım 1989). "Batman". Cinefantastique. ss. 55-67. 
  4. ^ a b c d Taylor L. White (Temmuz 1989). "Batman". Cinefantastique. ss. 33-40. 
  5. ^ a b c d e Stephen Rebello (Kasım 1989). "Sam Hamm - Screenwriter". Cinefantastique. ss. 34-41. 
  6. ^ a b c Tim Burton, Sam Hamm, Mark Canton, Michael Keaton, Shadows of the Bat: The Cinematic Saga of the Dark Knight—The Gathering Storm, 2005, Warner Home Video
  7. ^ a b c Robert Wuhl, Billy Dee Williams, Pat Hingle, Batman: The Heroes, 2005, Warner Home Video
  8. ^ a b c Alan Jones (Kasım 1989). "Batman in Production". Cinefantastique. ss. 75-88. 
  9. ^ a b c d e f g h i j Nancy Griffin; Kim Masters (1997). "Hit Men". Hit & Run: How Jon Peters and Peter Guber Took Sony For A Ride In Hollywood. Simon & Schuster. ss. 158-174. ISBN 0-684-80931-1. 
  10. ^ Hilary de Vries (5 Şubat 1989). "Batman Battles for Big Money". The New York Times. Erişim tarihi: 10 Şubat 2009. 
  11. ^ Les Daniels (2000). Batman: The Complete History. Chronicle Books. s. s.164. ISBN 0-8118-2470-5. 
  12. ^ a b c David Hughes (2003). "Batman". Comic Book Movies. Virgin Books. ss. 33-46. ISBN 0753507676. 
  13. ^ Edward Douglas (4 Ağustos 2008). "Michael Uslan: Man Behind the Batman - Part 1". Superhero Hype!. 12 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  14. ^ a b Tim Burton, DVD audio commentary, 2005, Warner Home Video
  15. ^ Jack Nicholson, Tracey Walter, Batman: The Villains, 2005, Warner Home Video
  16. ^ a b c d e Morgenstern, Joe (9 Nisan 1989). "Tim Burton, Batman and The Joker". The New York Times. 
  17. ^ a b Hanke, s.87-96
  18. ^ a b c d Iain Johnstone (Ağustos 1989). "Dark Knight in the City of Dreams". Empire. ss. 46-54. 
  19. ^ Tom Stone (9 Ağustos 2008). "How Hollywood had the last laugh". The Daily Telegraph. 
  20. ^ Anton Furst, Derek Meddings, Visualizing Gotham: The Production Design of Batman, 2005, Warner Home Video
  21. ^ Richard Corliss; Elaine Dutka (16 Haziran 1989). "The Caped Crusader Flies Again". Time. 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2009. 
  22. ^ "Batman". Keith Short.com. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2009. 
  23. ^ Keith Short, Building the Batmobile, 2005, Warner Home Video
  24. ^ Jody Duncan Shannon (Ocak 1990). "Building the Bat-suit". Cinefex. ss. 16-24. 
  25. ^ Bob Ringwood, Tim Burton, Designing the Batsuit, 2005, Warner Home Video
  26. ^ "Reinventing the Batsuit for the Modern Era". American Movies Classic. 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2009. 
  27. ^ Alan Jones (Kasım 1989). "The Joker's Make-up". Cinefantastique. ss. 69-70. 
  28. ^ Danny Elfman, Tim Burton, Nocturnal Overtures: The Music of Batman, 2005, Warner Home Video
  29. ^ a b Tim Burton, Sam Hamm, Danny Elfman, Shadows of the Bat: The Cinematic Saga of the Dark Knight—The Legend Reborn, 2005, Warner Home Video
  30. ^ "The Elfman Cometh". Entertainment Weekly. 23 Şubat 1990. 7 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  31. ^ Judy Sloane (Ağustos 1995). "Elfman on scoring". Film Review. s. 77. 
  32. ^ Stephen Holden (19 Temmuz 1989). "The Pop Life". The New York Times. 
  33. ^ a b c Ken Hanke (1999). "Going Batty in Britain". Tim Burton: An Unauthorized Biography of the Filmmaker. Renaissance Books. ss. 75-85. ISBN 1-58063-162-2. 
  34. ^ Kim Newman (Ekim 1989). "Batman". Monthly Film Bulletin. ss. 61-64. 
  35. ^ Hal Hinson (23 Haziran 1989). "Batman". The Washington Post. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009. 
  36. ^ a b c Alison McMahan (2005). "Burton's Batman: Myth, Marketing, and Merchandising". The Films of Tim Burton: Animating Live Action in Contemporary Hollywood. Farmington Hills, Michigan: Gale (Cengage). ISBN 0-8264-1566-0. 
  37. ^ Kevin Smith, An Evening with Kevin Smith, 2002, Sony Pictures Home Entertainment
  38. ^ "Batman: The Novelization (Mass Market Paperback)". Amazon.com. 29 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009. 
  39. ^ "Paperback Best Sellers: June 18, 1989". The New York Times. 19 Haziran 1989. 
  40. ^ "Batman Sets Record And So Does Hollywood". The New York Times. 27 Haziran 1989. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  41. ^ "Batman (1989)". Box Office Mojo. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  42. ^ "DC Comics Movies". Box Office Mojo. 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  43. ^ "All Time Domestic Box Office Results". Box Office Mojo. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  44. ^ "1989 Worldwide Grosses". Box Office Mojo. 19 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009. 
  45. ^ "1989 Domestic Grosses". Box Office Mojo. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  46. ^ a b Jeffrey Resner (Ağustos 1992). "Three Go Mad in Gotham", Empire, syf. 44-52. Retrieved on 2008-08-14.
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009. 
  48. ^ Olly Richards ve Sam Toy (Ekim 2008). "Batman". Empire. ss. 61-64. 
  49. ^ "Batman". Rotten Tomatoes. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  50. ^ "Batman (1989): Reviews". Metacritic. 31 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  51. ^ James Berardinelli (5 Haziran 2001). "Batman (1989)". ReelViews. 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  52. ^ "Batman". Variety. 1 Ocak 1989. 23 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  53. ^ "Batman". Roger Ebert. 2 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  54. ^ Jonathan Rosenbaum (23 Haziran 1989). "Batman". Chicago Reader. 6 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009. 
  55. ^ "Batman". Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  56. ^ "Batman". Hollywood Foreign Press Association. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  57. ^ "Batman". British Academy of Film and Television Arts. 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  58. ^ "Past Saturn Awards". Saturn Awards.org. 21 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  59. ^ "1990 Hugo Awards". The Hugo Award. 9 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  60. ^ Paul Dini; Chip Kidd (1998). Batman Animated. Titan Books. s. 2. ISBN 1-84023-016-9. 
  61. ^ Bruce Timm; Erick Nolen-Weathington (2004). Modern Masters Volume 3: Bruce Timm. TwoMorrows Publishing. ss. 38-49. ISBN 1893905306. 
  62. ^ Geoff Boucher (15 Kasım 2008). "Tim Burton talks about Johnny Depp, 'Alice in Wonderland' and 'The Dark Knight'". Los Angeles Times. 
  63. ^ Olly Richards (Ekim 1992). "Trouble in Gotham", Empire, pp. 21-23. Retrieved on 2008-08-14.

İlgili kitaplar

değiştir
  • Halfyard,, Janet K. (28 Ekim 2004). Danny Elfman's Batman: A Film Score Guide (Paperback). Scarecrow Press. ISBN 0810851261. 
  • Gardner, Craig Shaw (1 Haziran 1989). Batman (Mass Market Paperback). Hachette Book Group USA. ISBN 0446354872. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Batman_(film,_1989)&oldid=34473586" sayfasından alınmıştır