Baycu Noyan
Baycu Noyan, Batı Moğol ordularının komutanı ve Moğolların İran ve Kafkasya bölgesi valisidir. Ögeday Han, Möngke Han ve Hülâgû Han hükümdarlıkları sırasında askeri faaliyetler göstermiştir.
| Baycu Noyan | |
|---|---|
| |
| Baycu (sağda sarı kıyafetli), Papa IV. Innocentius'un (solda) mektubunu alıyor. | |
| Moğol Kafkasya-İran birlikleri komutanı | |
| Görev süresi 1241-1246 | |
| Yerine geldiği | Cormagon Noyan |
| Yerine gelen | Alcigidey Noyan |
| Moğol Kafkasya-İran valisi | |
| Görev süresi 1251-1260 | |
| Yerine geldiği | Alcigidey Noyan |
| Yerine gelen | Hülagü |
İlk yılları
değiştirBesud/Beshud kabilesinden olup, Cengiz Han'ın komutanlarından Cebe'nin akrabasıydı. 1228 yılında İsfahan Muharebesi'ne katıldı. Daha sonra Cormagon Noyan'ın himayesinde Kafkasya bölgesinde askeri faaliyetlerde bulundu.
Askeri yaşamı
değiştir1241 yılında hastalanan Cormagon Noyan'ın yerine Mugan'daki Moğol ordusunun başına getirilen Baycu Noyan, Baba İshak ayaklanması sonucu Anadolu Selçuklularının düştüğü zor durumu görerek içerisinde Ermeni ve Gürcülerin de bulunduğu 30.000 kişilik bir orduyla Mugan'dan hareket etti. Komutasındaki Moğol ordusuyla 1242 sonbaharında Erzurum önlerine gelerek şehri kuşattı. Erzurum'u kısa sürede alan Baycu Noyan şehri yağmalatıp ve tahrip ettirdikten sonra şehir surlarını da yıktırarak Mugan'a döndü. 1243 yılındaki Kösedağ Muharebesinde II. Gıyaseddin Keyhüsrev komutasındaki Selçuklu kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Savaşın hemen ardından kendisine teslim olan Sivas'a girerek şehri yağmalattı. Kendisine direnen Tokat ve Kayseri şehirlerini ele geçirerek tamamen tahrip etti. Azerbaycan'a dönerken de Erzincan'ı ele geçirerek tahrip ettirdi. Bu başarıları sonucunda Anadolu Selçuklulularını Moğollar'a bağlı devlet haline getirdi.[1]
1245 yılında Ahlat ve Diyarbakır'ı ele geçirdi.[2] 1246 yılında yeni Moğol hükümdarı Güyük Han tarafından görevinden alındı ve yerine Eljigidei getirildi. Güyük Han'ın ölümünden sonra, 1251 yılında yeni Moğol Hanı olan Möngke'nin kendi hanlığına karşı gelen Alcigidey'i öldürtmesiyle Baycu Noyan yeniden İran topraklarındaki Moğol ordularının komutanlığına getirildi.[3]
Hülâgû Han’nün İran ve batı bölgelerini "İlhan" unvanıyla idare için ordusuyla bölgeye gelmesi üzerine, askerleriyle Azerbaycan'daki Mugan ordugâhından ayrılarak yaylak ve kışlak bulmak amacıyla yeniden Anadolu topraklarına girdi. Ordusuyla Aksaray'a kadar gelen Baycu, isteklerinin yerine getirilmemesi üzerine yapılan savaşta Anadolu Selçuklu ordusunu yenilgiye uğrattı. 1256 yılında ordusuyla Konya'yı kuşatacağı sırada, Konya halkının topladığı altınları kendisine teslim etmesi üzerine sadece şehrin surlarını yıktırarak geri çekildi. 1258 yılında Hülagü Han'ın Bağdat seferine katılmak üzere çıktığı seferde Elbistan'ı ele geçirdi. Aynı yıl Düceyil Muharebesinde Abbasi ordusunu tamamen imha etti. Bağdat Kuşatmasına katılarak şehrin alınmasında yardımcı oldu.
Ölümü
değiştirBaycu Noyan'ın ne zaman ve nasıl öldüğüyle ilgili bilgiler sınırlıdır. Bazı kaynaklara göre, Bağdat seferi sırasında kendisine katılmakta tereddüt etmesi ve Halife Mustasım Billah ile gizlice yazışmasından dolayı Bağdat'ın ele geçirilmesinden sonra Hülagü Han tarafından öldürtülmüştür.[4] Bir başka rivayete göre Baycu, Kösedağ seferi sonrası devlet içinde "Rum ülkesini ben il ettim bu devlete!" diyerek övünmesi Hülâgû'nün kulağına gidince Hülagü Han tarafından infaz edilmiş. Baycu Noyan'dan son olarak Hülagü Han'ın Suriye'nin işgali için Eylül 1259 yılında yapılan hazırlıklarda bahsedilmektedir.
Popüler kültürdeki yeri
değiştir2014-2019 yılları arasında TRT 1'de yayınlanan Diriliş Ertuğrul dizisinde Barış Bağcı tarafından canlandırılmıştır. 2018 yılında yayınlanan sinema filmi Direniş Karatay da Yurdaer Okur tarafından canlandırılmıştır. 2023 yılında TRT'nin dijital platformu tabii'de yayınlanan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî dizisinde Erdal Yıldız tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ ""Erzurum Sonbaharı", [[Erkan Göksu]]" (PDF). 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
- ^ ""ÇİNGİZ HAN'IN KOMUTANLARININ KARS ŞÜREGEL'DEKİ EGEMENLİĞİ", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:6, Sf:89-99, 2010, Giresun, Mehmet ÖZMENLİ" (PDF). 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
- ^ ""BĀYJŪ",Encyclopædia Iranica". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
- ^ name= "baycunoyan">""Erken Dönem Memlük Tarihçilerinin Bağdat'ın Moğollar Tarafından İstilasıyla Alakalı Rivayet ve Yorumları", İslam Medeniyetinde Bağdat Uluslararası Sempozyumu, 7/9 Kasım 2008, İstanbul, Fatih Yahya AYAZ" (PDF). 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.