Vikipedi

Beşikdüzü

Trabzon'un ilçesi

Beşikdüzü, Trabzon iline bağlı bir ilçedir. 1930'lu yıllara kadar Şarlı adıyla bilinirdi.

Beşikdüzü
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlTrabzon
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamFerhat Vardar[1]
 • Belediye başkanıBurhan Cahit Erdem (CHP)
Rakım05 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam22.630
 • Kır
-
 • Şehir
23.713
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu61800
İl alan kodu0462
İl plaka kodu61

Tarihçe

değiştir

Antik bir yerleşim olan Beşikdüzü, MS 1. yüzyılda yaşlı Plinius tarafından Liviopolis adında bir liman olarak anılmış, Osmanlı tahrir defterlerinde Livopoli, Evliya Çelebi tarafından ise Popoli adıyla bir subaşılık olarak kaydedilmiştir.[3] Hodala bölgesinde (bugünkü Bayırköy Mahallesi) bulunan şapeller de yöre tarihi hakkında fikir vermektedir. Özhan Öztürk, Beşikdüzü yani antik Liviopolis'in önemli bir doğal liman olmakla kalmayıp, MÖ 400 yılında bölgeye gelen Ksenophon'un Anabasis adlı eserinde Kerasus olarak andığı yerleşim olduğunu iddia etmiştir.[4] Yazara göre bugünkü Giresun kenti ise Kerasus ile ilişkili olmayıp Pharnakia'nın devamıdır.[5] Osmanlı döneminde Şarlı adıyla bilinen yerleşim, Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarından itibaren eteğinde yer aldığı Beşikdağı Tepesi adına istinaden Beşikdüzü adını almıştır.

Yoros burnu ile Yobol burnu arasında kalan körfezdeki sahilde kurulu yerleşimler 16. yüzyılın ilk yarısında I. Selim'in annesi adına kurulan Hâtuniye Câmii İmareti Vakfı'na bağlı olduğundan günümüz Beşikdüzü ve Vakfıkebir ilçelerinin bulunduğu bölge bazen vakfıkebir olarak adlandırılmıştır. Bununla birlikte bölge Büyükliman veya Fol olarak da adlandırılmıştır. 1634 yılına ait defterde adına bahsedilmeyen yerleşim, 1682 yılı avarız defterinde ilk defa Şarlı adıyla Yoros nahiyesine bağlı bir köy olarak görülmektedir. 1820 yılına ait vergi kaydında, nahiye olmamakla birlikte Yobol'u içine alan yedi yerleşim biriminin merkezi konumunda gözükmektedir. 1837 yılında Akçaabat kazasına bağlı Şarlı'da bir iskele ve bir de câmi bulunmakta olup bu durum yerleşimin önem kazandığını göstermektedir. 1848/49 yılında ise nahiye olarak görülmeye başlamış olup nahiyeye 15 civarında köy bağlıyken nahiye merkezinde 71 hane bulunmaktadır. 1874 yılında Şarlı nahiyesinin 46 köy ile 4000 haneye sahip olduğu bilgisi yer almaktadır. Bu tarihteki kayıtlarda Şarlı nahiyesinin, önce Görele kazasına aynı yıl yeni kurulan Vakfıkebir kazasına bağlandığı, Şarlı halkının bu durumu beğenmeyerek; Vakfıkebirlilerle geçinemediklerini belirtmeleri, hükûmet konağı, çarşı ve pazar yerinin Şarlı'da olması nedeniyle Vakfıkebir kaza merkezinin Şarlı'ya taşınması nedeniyle kendilerinin de nüfus olarak Vakfıkebir ile aynı statüde olmaları nedeniyle müstakil bir müdürlük olma talepleri bulunmuştur. 1879 yılında Trabzon merkeze bağlı bir nahiye olan yerleşimin bu statüsü 1916 yılına kadar sürmüştür. 1877 yılında Şarlı nahiye merkezi 35 hanenin olduğu 70 nüfuslu küçük bir yerleşim konumundadır. 1850 yılında 51 mahalle/köyden oluşan Şarlı nahiyesinde 2.126 hane kaydedilmiş olup 1881 yılında nahiyedeki hane sayısı 2.734 haneye yükselmiş ve nüfus da 6.619 olarak belertilmektedir. 1909 yılına gelindiğinde nahiye nüfusu 21.664 kişi olmuştur. 1909 yılında Trabzon kaza merkezine uzaklığı ve güvenlik gerekçeleriyle Vakfıkebir'e bağlanması gündeme gelmiş ve Şûrâ-yı Devlet kararıyla uygun bulunmuş olmakla birlikte Şarlı ileri gelenleri bu durumu uygun bulmayarak 53 köy ve 25.000 nüfuslu nahiyelerinin Trabzon kazasına bağlı nahiye konumunu sürdürmek istediklerini belirten taleplerini 29 Aralık 1909 ve 22 Ocak 1910 tarihli telgrafları ile Dâhiliye Nezâreti'ne bildirmişlerdir. Sürüncemede geçen sürecin devamında 1912 yılında hazırlanan raporlar uyarınca Şarlı nahiyesinin Vakfıkebir kazasına bağlanması teklif edilmiş ve 3 Ağustos 1913 tarihinde Padişah tarafından bu durum onaylanmış, ancak ileri gelenlerin itirazları sonucu Şarlı nahiyesinin Vakfıkebir'e bağlanması 15 Nisan 1916 tarihinde kesinleşmiş olmakla birlikte Ağustos 1918 tarihinde İçişleri Bakanlığınca duyurulabilmiştir.[6] 28 Eylül 1930 tarihinde Şarlı yerleşimi Akhisar adıyla kurulan nahiyenin merkezi olmuştur.[7] 1935 yılında ise nahiye merkezinin adı da Beşikdüzü olarak görülmektedir.

Vakfıkebir ilçesine bağlı bir bucak merkezi iken, 4 Ocak 1949'da belediye statüsü alarak beldeye dönüşmüştür.[8] Beşikdüzü, 04.07.1987 tarih ve 19507 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan kanun ile ilçe olmuştur.[9]

Nüfus

değiştir
Yıl Toplam Şehir Kır
1990[10] 28.794 14.047 14.747
2000[11] 47.331 29.766 17.565
2007[12] 21.149 11.641 9.508
2008[13] 21.517 12.020 9.497
2009[14] 21.883 11.725 10.158
2010[15] 21.699 11.768 9.931
2011[16] 22.037 12.509 9.528
2012[17] 21.978 13.282 8.696
2013[18] 21.826 21.826 veri yok
2014[19] 21.870 21.870 veri yok
2015[20] 21.692 21.692 veri yok
2016[20] 21.666 21.666 veri yok
2017[20] 21.041 21.041 veri yok
2018[20] 22.630 22.630 veri yok
2019[20] 23.328 23.328 veri yok
2020[20] 23.713 23.713 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2015. 
  2. ^ <http://www.netkayit.com/Trabzon/Trabzon-Besikduzu/Harita/ 18 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 689. ISBN 978-605-54-1017-9 ; Plinius, N. Historiae 6.4. 17
  4. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 511-516. ISBN 978-605-54-1017-9
  5. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 689. ISBN 978-605-54-1017-9
  6. ^ Aygün, Necmettin (2010). "Osmanlı Devleti'nde idari taksimat alanındaki düzenlemelerin taşradaki yansımaları: Vakfıkebir, Şarlı ve Tonya örneği (1840– 1918)". Karadeniz Araştırmaları. 7 (26). acarindex. s. 74. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
  7. ^ Battal, Naime (2022). "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e İdari ve Demografik Açıdan Şarlı". Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi USTEK’2022 Özel Sayısı. 20 (1). DergiPark. ss. 92-103. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
  8. ^ "Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 4 Ocak 1949. 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. 
  9. ^ "Kanunlar" (PDF). Resmî Gazete. 4 Temmuz 1987. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. 
  10. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  18. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  19. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  20. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Beşikdüzü&oldid=33638250" sayfasından alınmıştır