Vikipedi

Beşir Göğüş

Beşir Göğüş (12 Şubat 1915, Gaziantep - 17 Ağustos 1999, Yalova), dilci, eğitimci, yazar.

Beşir Göğüş
Doğum12 Şubat 1915
Gaziantep, Türkiye
Ölüm17 Ağustos 1999 (84 yaşında)
Yalova, Türkiye
EğitimGazi Eğitim Enstitüsü
KonuAna dili eğitimi, Türkçe dilbilgisi
Önemli ödülleri1981 MEB İlkokullar için En İyi Türkçe Kitabı Ödülü
EvlilikCemile Göğüş
Çocuklar1

Öğrencilere ana dilinde konuşma ve yazma becerisi kazandırmak üzere çalışmış; yazdığı çok sayıda dilbilgisi ve Türkçe kitabıyla Türkçe eğitimine katkı vermiştir. İlkokullar için yazdığı Türkçe kitabı, 1980'lerin ortasına kadar Türkiye'deki tüm ilkokullarda okutulmuştur.

Yaşamı

değiştir

1915 yılında Gaziantep'te doğdu. İlkokul ve ortaokulu Gaziantep'te okuduktan sonra 1933'te Gaziantep Muallim Mektebi'nden mezun oldu. 1938'de Ankara'da Gazi Eğitim Enstitüsünün Dil ve Edebiyat Bölümü'nü bitirdi ve aynı yıl Ankara Devlet Konservatuvarı'nda Fonetik ve Diksiyon Asistanı olarak çalışma yaşamına atıldı.

Asistan olarak çalışırken bir yandan da Müzik Öğretmen Okulu'nda Müdür Yardımcısı ve Türkçe öğretmeni olarak yaptı. Asistanlık kadrosunun kadırılması üzerine 1939-1950 yılları arasında Ankara’da çeşitli ortaokul ve liselerde Türkçe öğretmenliği ve müdür yardımcılığı görevlerini sürdürdü. 1942 yılında evlenen Beşir Göğüş iki kız çocuk babası ve iki kız torun sahibi oldu.

1944’te Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı bir yarışma ile ortaokullar için kitap yazmaya başladı. Eğitimci-yazar Kemal Demiray ile hazırladıkları Türkçe kitapları ile ödül aldı.[1]

1950 yılında, Ankara'nın Saraçoğlu mahallesinde, Gazi Eğitim Enstitüsü'nün uygulama okulu işlevini görecek Namık Kemal İlk ve Orta Okulu'nun kurucu müdürü oldu. 1954 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi raportörlüğüne atandı.

1959 ve 1960 yılları arasında, Milli Eğitim Bakanlığı'nın görevlendirmesiyle Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek lise dengi okul programlarını incelemeler yaptı. Bu incelemeleri sırasında, ana dili eğitimi üzerine yazılmış yayınları toplayarak ülkeye dönünce bir süre bu konu üzerinde çalıştı; sonraki yıllarda bu kaynaklardan yararlanarak "İlkokullarda Türkçe Öğretim Kılavuzu" (1968) ve Orta Dereceli Okullarda Türkçe ve Yazın Eğitimi "(1978) adlı kitapları yazdı.[1]

1963 yılında Milli Eğitim Bakanlığında Öğretmen Okulları Genel Müdür Yardımcısı, 1964 yılında başmüfettiş olarak görevlendirildi.

1966 yılında emekli olarak Türk Dil Kurumu’nda (TDK) yönetmen olarak çalışmaya başladı. Bu görevi sırasında, diğer çalışmaları yanında Halkevlerinin Atatürk Enstitüsü’nde TDK’yı temsil etti ve bir yıl süreyle başkanlık yaptı. 1975 yılında kendi isteğiyle TDK’dan ayrılarak yaşamının sonuna kadar Türk Dili ve eğitimi üzerindeki çalışmalarını sürdürdü.

1981'de Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilkokullar için Türkçe ders kitabı yarışmasını kazandı ve ders kitabı seçiminin serbest bırakıldığı 1980'lerin ortasına kadar Türkiye'deki tüm ilkokullarda onun kitabı okutuldu.[1]

1981 yılında Hollanda’da kurulan Uluslararası Anadili Eğitim Örgütü’nün[2] çalışmalarına katıldı. 1982 yılından itibaren bu örgütün Türkiye temsilcisi oldu[3] ve bu örgütün isteği üzerine "Türkiye’de Türkçe’nin Anadili Olarak Öğretimi" ve "Türkiye’de Anadili Eğitimi Bibliyografyası" başlıklı araştırmaları hazırladı.

17 Ağustos 1999 depreminde, Yalova'daki yazlık evinde, eşi ve kızı ile birlikte öldü.

Dil üzerine çalışmaları

değiştir

Göğüş, anadili eğitiminin edilgin “oku anlat” geleneğinden kurtarılıp etkin ve verimli bir yöntem kazanmasına çalışmış, bunun için Batı toplumlarında uygulanan “anlama ve anlatma”nın bütün alanlarıyla, çok yönlü uygulanmasını hem savunmuş, hem de bunu sağlayacak ders kitapları yazmıştır. Öğrencileri anadili metinleri üzerinde anlama, kuruluş, tür, dilbilgisi, sözcük incelemeleri ve kompozisyon yönlerinden çalışmaya yönlendirmek üzere hazırladığı ders kitapları, 1945 yılından itibaren uzun yıllar okullarda okutulmuştur.

Göğüş'ün eserleri arasında Türkçe, dilbilgisi kitapları ve sözlükler içeren on takim kitap bulunur. Göğüş, öğretmenler için de bu yöntemleri açıklayan ve uygulama yollarını gösteren biri çeviri olmak üzere yedi kitap yayınladı. Ayrıca eğitim, dil, edebiyat üzerine yazı ve araştırmaları yayınlandı.[4]“Ziya Gökalp ve Dil Devrimi[5]” ve Osmanlılardan beri Türkçe öğretimini analiz eden “Anadili Olarak Türkçe’nin Öğretilmesine Tarihsel Bakış[6]” TDK yayınları arasında çıktı.

Ana dili programlarıyla ilgili uluslararası toplantılara Türkiye'yi temsilen katıldı. Başka uluslarının ana dili çalışmalarını inceleyip öğrendiklerini Türkiye'deki ana dili eğitim programlarına yerleştirdi. Uluslararası Anadili Eğitimi Örgütü'nün çalışmaları kapsamında Türkiye'eki ana dili eğitimi uygulamalarını inceleyen araştırmalar yaptı. Sevim Yücesan ile birlikte "Uluslararası Anadili Eğitim Örgütü Çalışmaları Çerçevesinde Türkiye’de Bir Türkçe Portresi” (1984) adlı bir kitap yayımladı.

Çalışmalarında, Atatürk'ün gösterdiği yolda Dil Devrimi'nin gerçekleşmesini ilke edindi ve yaşamı boyunca Türk çocuklarına etkili ve yararlı bir Türkçe ve edebiyat dersi verilmesinin yollarını aradı.[7]

Kurucularından olduğu Dil Derneği'nde[8] Terim Kolu Başkanı olarak görev yaptı..

Ödülleri

değiştir

Yapıtları

değiştir
  • Seçme Yazılar, Seçme Kitaplar, Ortaokul I, II ve III. sınıflar için (1950, Nurullah Ataç ile),
  • Bireysel Öğretim ve Grup Çalışmaları (F. Mory'den çeviri, 1956),
  • Faydalı Dilbilgisi, Ortaokullar I, II ve III. sınıflar için (1959),
  • İlkokullarda Türkçe Öğretimi Kılavuzu (1968),[11]
  • Türkçe Sözlük (1968, Hamdi Olcay ile),
  • Anadili Olarak Türkçenin Öğretilmesine Tarihsel Bakış (1970),
  • Resimli Çocuk Sözlüğü (1971),
  • Ziya Gökalp ve Dil Devrimi (1975),
  • Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi (1978),
  • Türkçe, İlkokul I, II, III, IV, V. sınıflar için (1981),
  • İlkokullar İçin Türkçe Kitapları Öğretmen Kılavuzları (1982),
  • Türkçe Dilbilgisi, Okuma, Dinleme, Anlatım, İlkokul IV, V. sınıflar için (1989),
  • Türkçe Öğretmenin Kitabı (1990),
  • Sözlü ve Yazılı Anlatım (Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi ders kitabı, 1991),
  • Ortaokullar İçin Türkçe Öğretmen Kılavuzu (1992),
  • Meslek Liseleri İçin Türkçe, I, II, III. sınıflar için (1992, H. Saral-E. Saral ile),
  • Anlatım Terimleri Sözlüğü (1998),
  • Yazın Terimleri Sözlüğü (1998, F. Oğuzkan, O. Önertoy, M. Ünlü, S. Koçak ile)
  • Ardında Kalan Belgeler (2018, Yazıları, denemeleri, konuşma metinleri – ölümünden sonra Dil Derneği Yayınları arasında çıktı),[12]
  • Düğümler Düşünceler Anılar (2019, ölümünden sonra Dil Derneği Yayınları arasında çıktı).

Anısına

değiştir

Dil Derneği kurucu üyesi olan Beşir Göğüş'ün eğitimci ve dilci çalışmalarını yarınlara taşımak ve unutturmamak amacıyla, Dil Derneği tarafından 2000 yılından bu yana Beşir Göğüş Ödülü yarışması düzenlenmektedir.[13][14][15] Ödül, her yıl Göğüş'ün doğum günü olan 12 Şubatta sahibine teslim edilri.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c "Beşir Göğüş'ün Yaşamöyküsü". www.dildernegi.org.tr. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. 
  2. ^ "International Mother-Tongue Education Network | UIA Yearbook Profile | Union of International Associations". uia.org. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  3. ^ Göğüş, Beşir (1984). "Hollanda'da Uygulanan Bir Yazma Eğitimi Yöntemi ve Örnekleri". EĞİTİM VE BİLİM. 9 (49). ISSN 1300-1337. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  4. ^ Göğüş, Beşir (1 Ocak 1963). "Türkçe'de Bileşik Kelime Oluşumu ve Nasıl Yazılması Gerektiği". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten. 10: 245-264. ISSN 0564-5050. 
  5. ^ "Anadili olarak Türkçenin öğretimine tarihsel bir bakış". katalog.tdk.gov.tr. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  6. ^ "Anadili olarak Türkçenin öğretimine tarihsel bir bakış Beşir Göğüş". katalog.tdk.gov.tr. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  7. ^ Yılmaz, Mehmet (2015). Ahmet Oktay Şiiri: Toplumcu Gerçekçilikten Eleştirel Toplum Teorisine. Hece. ISBN 978-605-9954-73-0. 
  8. ^ "Kurucular". www.dildernegi.org.tr. 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  9. ^ "Beşir Göğüş Kimdir? Hayatı ve Eserleri". Türk Edebiyatçılar İnternet Ansiklopedisi. 15 Kasım 2021. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  10. ^ "BGG 017 Gaziantep'te doğan Beşir Göğüş 1999 depreminde eşiyle kızıyla birlikte yaşamını yitirdi (Benim Güzel Gazianteplilerim) Şiiri - Fevzi Günenç". Antoloji.com. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  11. ^ "İlkokullarda Türkçe Öğretimi Kılavuzu, Beşir Göğüş" (PDF). 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  12. ^ "Beşir Göğüş'ün Dilinden". www.dildernegi.org.tr. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  13. ^ "Beşir Göğüş Ödülü". www.dildernegi.org.tr. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023. 
  14. ^ "Beşir Göğüş ödülü Çotuksöken'in oldu". Hürriyet. hurriyet.com.tr. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2018. 
  15. ^ "Beşir Göğüş'e 95. doğum günü armağanı". Milliyet. milliyet.com.tr. 10 Şubat 2010. 11 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Beşir_Göğüş&oldid=34177083" sayfasından alınmıştır