Bedreddin Lülü
Bedreddin Lülü (Arapça: بَدْر الدِّين لُؤْلُؤ) (ö. 1259) (Lülü adı 'İnci' anlamına gelir, köle kökenli olduğunun göstergesidir), Nasır ad-Din Mahmud'un ölümünün ardından 1234'ten 1259'a kadar çeşitli kapasitelerde hüküm sürdüğü Musul'un Zengi emirlerinin halefiydi. Köleliği aşan ve kendi başına bir emir olan ilk memlûktü ve Bahrî Memlûkler'inin yirmi yıl içinde Mısır saltanatına yükselişinin habercisiydi. Çeşitli zamanlarda Eyyûbî, Anadolu Selçuklu Devleti ve Moğol derebeylerini tanıyan daha büyük komşu güçlere bir dizi taktik teslimiyet yoluyla El Cezire'nin kontrolünü korudu. Moğollara teslim olması, Musul'u Mezopotamya'daki diğer yerleşim yerlerinin yaşadığı yıkımdan kurtardı.
| Bedreddin Lülü | |
|---|---|
| |
| Bedreddin Lülü, Abu al -Feraj al-Isfahani'nin Kitāb al-Aghānī'sinden (Feyzullah Kütüphanesi No. 1566, İstanbul) el yazması illüstrasyon. Türk elbisesi giyiyor ve țirāz bandolarında adıyla anılıyor.[1] | |
| Musul Emiri | |
| Görev süresi 1234-1259 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 1259 |
| Milliyeti | Ermeni |
| Dini | İslam |
İktidara yükselmesi
değiştir
Lülü, İslam'a geçen bir Ermeni[2] ve Zengi hükümdarı I. Nureddin Arslan Şah'ın evinde azat edilmiş bir kölesiydi. Bir yönetici olarak yetenekleriyle tanınan atabeg rütbesine yükseldi ve 1211'den sonra Musul'un ardışık çocuk hükümdarları II. Nureddin Arslan Şah ve küçük kardeşi Nasıreddin Mahmud'un atabeyliğine atandı. Her iki hükümdar da Erbil Emiri Gökböri'nin torunlarıydı ve bu muhtemelen onunla Lülü arasındaki düşmanlığı açıklıyor. 1226'da Gökböri, Şamlı Muazzam ile ittifak halinde Musul'a saldırdı. Bu askeri baskı sonucunda Lülü, Muazzam'a boyun eğmek zorunda kaldı. Musul'un son Zengi hükümdarı olan Nasıreddin Mahmud, Gökböri'nin ölümünden kısa bir süre sonra kayıtlardan kaybolur. Lülü tarafından boğularak veya aç bırakılarak öldürüldü ve katili daha sonra resmen Musul'da kendi başına hüküm sürmeye başladı.[3][4]
Musul Hükümdarı
değiştir1234'te Lülü kendi adına ilk madeni paraları bastı. Gasp etmesinin ardından, Musul hükümdarı olarak yeni konumu, kendisine el-Melik al-Rahim (Merhametli Kral) övgü adını veren Abbasi Halifesi Müstansır tarafından tanındı. Saltanatı sırasında, diğer yerel şehzadelerle olan anlaşmazlıklarında birbirini izleyen Eyyûbî hükümdarlarının yanında yer aldı. 1237'de Lülü, Harezmşahların eski ordusu tarafından savaşta yenildi ve kampı tamamen yağmalandı. Lülü, topraklarında Yezîdîler ile çatışma halindeydi, 1254'te bir Yezidi lideri, Hasan bin Adi ve 200 müritinin idam edilmesini emretti. Mezopotamya'nın Moğollar tarafından kesin işgalinden kısa bir süre sonra öldü.[5][6]
Lülü kendi bölgesinde kapsamlı bir şekilde inşa etti, Musul'un tahkimatlarını geliştirdi, düzeneğini taşıyan Sincar Kapısı 20. yüzyıla kadar ayakta kaldı ve dini yapılar ve kervansaraylar inşa etti. İmam Yahya (1239) ve Evnüddin'in (1248) türbelerini yaptırdı. Kara Saray (1233-1259) olarak bilinen saray kompleksinin kalıntıları 1980'lere kadar görülebiliyordu.[7]
Ailesi
değiştir- Bedreddin Lülü'nün oğlu İsmail bin Lülü, Musul'u sadece üç yıl (1259 - 1262) yönetti ve şehri Moğollar ele geçirdi.[8]
- Lülü'nün bir kızı, Şecerüddür'dan sonra ikinci eşi olarak Aybeg ile nişanlandı. Ancak nikah gerçekleşemeden Aybeg öldürülmüştür.
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ Flood, Finbarr Barry (2017). A Turk in the Dukhang? Comparative Perspectives on Elite Dress in Medieval Ladakh and the Caucasus. Austrian Academy of Science Press. s. 231 & 246. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023.
- ^ Islamic art and architecture 650-1250 By Richard Ettinghausen, Oleg Grabar, Marilyn Jenkins, pg, 134
- ^ Gibb, pp. 700-701
- ^ Patton, pp.152-155
- ^ Kreyenbroek and Rashow, p. 4
- ^ Bloom and Blair (eds.), pp. 249, 499
- ^ Bloom and Blair (eds.), p. 249
- ^ Spengler and Sayles, p. 140
- Genel
- Bloom, J.M. and Blair, S.S. (eds.) (2009) The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, Volume I: Abarquh to Dawlat Qatar, Oxford University Press, Oxford
- Gibb, H.A.R. (1969) [1962]. "The Aiyubids". Setton, Kenneth M.; Wolff, Robert Lee; Hazard, Harry W. (Ed.). A History of the Crusades, Volume II: The Later Crusades, 1189–1311 (İngilizce) (İkinci bas.). Madison, Milwaukee ve Londra: University of Wisconsin Press. ss. 693–714. ISBN 0-299-04844-6.
- Kreyenbroek, P.G. and Rashow, K.J. (2005) God and Sheik Adi are Perfect, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden
- Patton, D. (1988) Ibn al-Sāʿi's Account of the Last of the Zangids, Zeitschrift der Deutschen, Morgenländischen Gesellschaft, Vol. 138, No. 1, pp. 148–158, Harrassowitz Verlag Stable URL: https://www.jstor.org/stable/43377738 25 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [1]
- Spengler, W.F. and Sayles, W.G. (1992) Turkoman Figural Bronze Coins and Their Iconography: The Artuquids, Clio's Cabinet, Lodi
Dış bağlantılar
değiştir- Imam Awn al-Din Mashhad (Musul) 7 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Imam Yahya ibn al-Qasim Mashhad (Musul) 25 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sittna Zaynab Mausoleum (Sincar) 14 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.